Giúp trẻ kỹ năng chế ngự cảm xúc âm tính

Giúp trẻ kỹ năng chế ngự cảm xúc âm tính - Audio

00:00 / 00:00

An audio error has occurred, player will skip forward in 2 seconds.

1 Giúp trẻ kỹ năng chế ngự cảm xúc âm tính Audio

Đời sống cảm xúc của trẻ rất sinh động và muôn màu muôn vẻ. Cảm xúc tích cực sẽ nâng đỡ, là động lực cho các hoạt động, không có cảm xúc tích cực chúng khó đạt được bất kỳ thành công nào. Ngược lại, cảm xúc âm tính hay còn gọi là tiêu cực sẽ cản trở, kìm hãm quá trình hoàn thiện nhân cách của trẻ.

Cha mẹ nên giúp con nuôi dưỡng những cảm xúc tích cực để hoàn thiện nhân cách. Ảnh: IT

Nguồn cơn của cảm xúc âm tính

Với trẻ vị thành niên thì cảm xúc luôn là mặt tinh thần chủ yếu, cùng với hoạt động chủ đạo là nhận thức thì cảm xúc cũng phát triển đa dạng, mạnh mẽ. Song, cung bậc cảm xúc luôn biến đổi thất thường, thiếu sự ổn định. Các em hiểu biết về thế giới xung quanh còn nông cạn, khả năng kiểm soát cảm xúc còn hạn chế, kỹ năng sống, kinh nghiệm thực tiễn còn thiếu hụt nên khá nhiều trẻ đã không biết cách chế ngự phù hợp và kịp thời trước sự phát sinh cảm xúc âm tính. Đã có trường hợp, vì không kiểm soát được cơn giận, dẫn đến hành vi bạo lực với bạn bè, gây nên những hậu quả nghiêm trọng. Cảm xúc buồn chán, lo âu từ những mối quan hệ xung quanh dẫn đến mâu thuẫn mà không giải quyết được đã khiến một số trẻ tìm đến các chất kích thích để giải tỏa tâm trạng hoặc một số khác vì bế tắc đã dẫn đến tự tổn thương, hoặc tự sát… Vì vậy, tìm hiểu nguyên nhân chủ yếu và chỉ ra hướng chế ngự các cảm xúc âm tính cho vị thành niên là cần thiết.

Cảm xúc âm tính biểu hiện sự bất mãn, mất hứng thú, giảm ý chí, nghị lực, buồn rầu, xấu hổ, tức giận. Về nhận thức: Chính vì sự thiếu hiểu biết về kỹ năng làm cha mẹ, không ít bậc phụ huynh có cách ứng xử thiếu hòa khí với trẻ, không phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý theo độ tuổi của chúng đã dẫn đến sự ức chế và phản ứng gay gắt. Sự không hòa hợp dẫn đến xung đột, gây nên bầu không khí tâm lý căng thẳng. Không ít cha mẹ luôn đối xử với trẻ vị thành niên như là một đứa trẻ lên ba, đánh giá chúng không đúng với khả năng thực tế của trẻ, và không cho các em có cơ hội để thể hiện bản thân. Về thái độ: Có cha mẹ thiếu thấu hiểu đã bông đùa, giễu cợt với chính cảm xúc đang phát triển mạnh mẽ của trẻ, thấy con có dấu hiệu thích bạn khác giới thì cha mẹ lại coi thường, châm biếm, mỉa mai thậm chí là can thiệp thô bạo trong quan hệ mà bản thân con trẻ luôn coi đó là điều bí mật và cảm thấy cần được tôn trọng. Những lời trách mắng nặng nề của cha mẹ sẽ bị trẻ phản ứng lại gay gắt, mạnh mẽ, các em giận dỗi bỏ đi hoặc ngấm ngầm bực tức người lớn. Do đó, trẻ cố tình không nghe và làm trái những điều khuyên bảo, ngay cả điều đúng, chỉ nghe theo người đồng cảm với mình. Về hành vi: Cha mẹ có lúc thiếu tế nhị nên đã coi thường các hành vi lóng ngóng, vụng về của trẻ. Các em rất muốn thể hiện mình trước đám đông, muốn bộc lộ cái tôi, nhưng người lớn lại không hiểu được đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi “không còn là trẻ con, cũng chưa phải là người lớn” từ đó mà luôn xảy ra mâu thuẫn.

Giúp trẻ kỹ năng chế ngự tích cực

Kỹ năng xây dựng suy nghĩ hợp lý và niềm tin tích cực: Phụ huynh cùng bản thân trẻ phải thấu hiểu được chính mình, phải suy nghĩ những điều mình làm phù hợp với hoàn cảnh. Điều này, người lớn trong gia đình đóng vai trò rất quan trọng, cha mẹ phải thấu hiểu và chấp nhận sự khác biệt về tâm sinh lý lứa tuổi dậy thì của con, thường xuyên bên cạnh để sẵn sàng giúp trẻ kỹ năng xử lý những khó khăn, vướng mắc tâm lý, nhất là trong các quan hệ xã hội. Xây dựng niềm tin tích cực vào bản thân trẻ, tạo động lực tiến bộ.

Kỹ năng điều chỉnh cảm xúc: Là những nỗ lực kiểm soát, điều chỉnh các cảm xúc âm tính để ngăn chặn những hậu quả không mong muốn. Chẳng hạn: Hãy cố gắng hít thở sâu, đếm, nghĩ đến những câu chuyện hài, nghe nhạc thư giãn, xoa bóp tay chân… để kiềm chế cảm xúc bất chợt, đợi đến khi thật sự bình tĩnh mới giải quyết vấn đề. Phương án này rất bổ ích và cần thiết song không phải trẻ nào cũng có thể điều chỉnh được cảm xúc khi mà những xung năng, sự bốc đồng, tâm lý phóng đại vẫn chế ngự đời sống của trẻ.

Kỹ năng đồng hành tin cậy: Cha mẹ đồng hành phối hợp với trẻ trong những thời điểm khó khăn, giải quyết nhanh chóng các mâu thuẫn và tạo cho trẻ tâm lý thoải mái khi đối mặt với khó khăn. Cha mẹ luôn là điểm tựa tinh thần vững chắc của trẻ, là người bạn đồng hành để giúp trẻ kỹ năng sẵn sàng đối mặt là cần thiết. Thực tế cho rằng, trẻ chỉ cảm thấy cô đơn, thất vọng, chán nản, áp lực, buồn bã… khi thiếu điểm tựa tin cậy, không được chia sẻ, bày tỏ. Vì thế, cha mẹ nhất định phải giúp trẻ noi theo kỹ năng đồng hành hoặc cha mẹ có thể tìm đến những nhà tư vấn, bạn bè thân thiết để giúp các em cân bằng cảm xúc.

Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Văn Công