Từ năm 2014, cấu trúc đề thi và đáp án chấm môn văn của kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ đã có nhiều thay đổi so với trước kia. Đến năm 2015, cấu trúc, thang điểm của đề lại thêm một lần nữa được điều chỉnh cho phù hợp với kỳ thi “2 trong 1” này.
Có thể nói, ngoài việc phải quan tâm phần đọc hiểu, câu nghị luận xã hội, thì việc dạy – học văn phải đặc biệt chú ý đến những điểm mới có tính gợi mở và tích hợp của câu hỏi nghị luận văn học.
Đề thi theo hướng gợi mở
Dấu hiệu của một đề thi theo hướng gợi mở nằm ở ngay yêu cầu của đề. Thay vì trước đây, đề thi theo dạng “đóng” thường yêu cầu quy về một thao tác nghị luận nào đó như phân tích, chứng minh, bình luận…, thì đề theo hướng này lại có yêu cầu khác, như trình bày suy nghĩ, cảm nhận, bày tỏ nhận định, thái độ… Ví dụ như với truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân, đề thi theo dạng “đóng” có thể yêu cầu là: Phân tích nhân vật Tràng/ cụ Tứ/ người vợ nhặt/ tình huống truyện…, thì đề thi theo hướng mở lại hỏi là: Cảm nhận riêng bản thân người viết về vẻ đẹp hình tượng nhân vật Tràng; hay cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam qua nhân vật bà cụ Tứ… Như vậy, đối với đề thi theo dạng “đóng” là quy về một cách làm bài, một hướng nghị luận, một số thao tác, cho nên có thể có những bài làm giống nhau vì cùng dựa trên những tài liệu ôn tập khuôn mẫu giống nhau có sẵn. Đó là nguyên nhân dẫn đến hệ lụy cho lối học tủ, học vẹt, thiếu sáng tạo, ít có dấu ấn cá nhân.
|
Theo nhiều giáo viên, việc dạy văn hiện nay phải có tính gợi mở đề phù hợp với việc ra đề mở. Ảnh: Anh Khôi |
Đề thi theo dạng gợi mở hướng một cách ra tự do, bất ngờ, không theo khuôn mẫu sẵn. Có khi đề chỉ cho một phần rất ít như một lát cắt của văn bản, hoặc một chi tiết, một đoạn văn bản…, từ đó yêu cầu thí sinh nghị luận về một khía cạnh trọng tâm của văn bản, để làm nổi bật văn bản. Ví dụ, với tác phẩm Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân), các khía cạnh trọng tâm của văn bản này là phân tích hình tượng con sông Đà, hình tượng người lái đò, hoặc bút pháp nghệ thuật của tác giả…, thì đề có thể cho một đoạn văn bản viết về vẻ đẹp con sông Đà, từ đó người viết phải làm rõ vẻ đẹp của nó kết hợp làm rõ phong cách nghệ thuật của tác giả…
Trên cơ sở đề thi đổi mới như thế nên yêu cầu bài làm và đáp án chấm cũng có những thay đổi. Nếu đáp án của đề “đóng” yêu cầu cần có đủ bao nhiêu ý và hướng đến một hệ thống ý quy định sẵn, nếu sai ý, thiếu ý thì không có điểm; thì đáp án đề thi theo hướng mở chủ trương theo cách chấm thoáng hơn, linh hoạt hơn. Thí sinh có thể có cách làm bài riêng, hướng nghị luận riêng, hệ thống ý riêng, cốt yếu là làm rõ được vấn đề.
Dạng đề thi theo hướng tích hợp
| Đề thi theo dạng gợi mở hướng một cách ra tự do, bất ngờ, không theo khuôn mẫu sẵn. Có khi đề chỉ cho một phần rất ít như một lát cắt của văn bản, hoặc một chi tiết, một đoạn văn bản… |
Đề thi tích hợp là đề có nhiều sự kết hợp trong một đề bài. Theo đó, đề thi tích hợp có nhiều dạng: Dạng tích hợp về một đề tài, chủ đề, chủ điểm. Ví dụ đề tài đất nước, cảm hứng sử thi, chủ nghĩa anh hùng cách mạng… trong nhiều tác phẩm; tích hợp so sánh đối chiếu hai đoạn thơ của hai bài thơ cùng hoặc khác giai đoạn (ví dụ đoạn trong bài Tây Tiến với đoạn trong bài Việt Bắc); dạng đối chiếu để cảm nhận chung về vẻ đẹp của nhân vật (ví dụ bà cụ Tứ với người đàn bà hàng chài); dạng tích hợp theo hình thức so sánh, đối chiếu (giống và khác nhau) về bút pháp nghệ thuật của hai tác giả (ví dụ phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân và Hoàng Phủ Ngọc Tường qua Người lái đò sông Đà và Ai đã đặt tên cho dòng sông); có dạng tích hợp qua sự đối chiếu giữa hai tác giả, tác phẩm của hai giai đoạn, hai trào lưu văn học khác nhau (ví dụ nhận xét về phần kết thúc của truyện ngắn Chí Phèo – Nam Cao và Vợ nhặt – Kim Lân)… Thế nhưng, do chủ trương tác phẩm văn học phải có sự liên hệ với cuộc sống xã hội, nên tính tích hợp cần thấy ở đây nữa là có sự kết hợp giữa văn học và xã hội trong một yêu cầu đề bài. Ví dụ với truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu), đề có thể yêu cầu cảm nhận về những phẩm chất cao quý của người đàn bà hàng chài. Từ đó trình bày suy nghĩ về nạn bạo hành gia đình trong xã hội ngày nay…
TRẦN NGỌC TUẤN (GV THPT tại TP.HCM)
|
Để làm bài tốt Làm bài theo hướng đề thi mở người viết cần chú trọng phát huy năng lực cảm thụ riêng. Theo đó, bài làm phải thể hiện được tính sáng tạo, phải có những ý kiến cá nhân xác đáng, sâu sắc… Ngôn từ, giọng điệu cũng phải thể hiện được sắc thái cá nhân, chứ không phải khách quan chung chung. Trên cơ sở phải làm rõ những yêu cầu chung của đề bài, bài làm phải có những điểm “nhấn” thật sâu vào những khía cạnh quan trọng, tâm đắc. Chú trọng nhiều đến kỹ năng làm bài, tư duy lập luận, kiến thức của cuộc sống xã hội hơn là những kiến thức giới hạn trong chương trình SGK… Điều quan trọng nhất là cần có một hướng triển khai thật hợp lý, sáng tạo theo một bố cục, dàn bài. Cần phải thấy rằng dù đề thi theo hướng mới có sự tích hợp nhiều khía cạnh thì nó vẫn nằm trong cấu tạo của một bài làm văn hoàn chỉnh. Cho nên chỉ có một phần giới thiệu và một phần đánh giá, kết luận. Còn triển khai như thế nào là cả một nghệ thuật và sáng tạo của từng thí sinh khi làm bài. |
Bình luận (0)