“Hậu trường” của những kỷ lục gia Việt Nam: Bài 2: “Đệ nhất khẩu cầm” Tòng Sơn

Nhắc đến tên tuổi Tòng Sơn, không thể không nhắc đến một vật bất ly thân là chiếc kèn harmonica đưa ông đến đỉnh cao sự nghiệp. Tòng Sơn kể rằng chiếc kèn harmonica ấy gắn bó với ông như một định mệnh, từ một cơ duyên xa xưa. Khi đó ông được 16 tuổi, vào năm 1945, trong một trận bố ráp của quân Pháp tại quê hương ông là huyện Thiền Đức, tỉnh Vĩnh Long, để rồi khi quân lính viễn chinh ấy rút đi, trong đống đổ nát Tòng Sơn nhặt được một vật nhỏ hình chữ nhật với hàng chục chiếc lỗ và có khắc chữ harmonica. Đưa lên miệng thổi thử và nghe phát ra những âm thanh kỳ lạ, Tòng Sơn hiểu rằng mình thực sự say mê với thứ âm thanh định mệnh ấy. Sau đó ông tự mình mày mò tập thổi nhiều bài hát và luôn giữ khư khư chiếc kèn như một bảo vật “trời cho”. Ngay cả khi rời đất Vĩnh Long lên Sài Gòn học tập, Tòng Sơn vẫn không quên mang theo cây kèn để trút nỗi buồn xa nhớ quê hương.

Năm 20 tuổi, tiếng harmonica của ông đã làm mê đắm không biết bao nhiêu người, để rồi sau thành công trong cuộc thi tuyển lựa tài tử do Đài Phát thanh Pháp Á tổ chức, tên tuổi Tòng Sơn ngày càng vang dội, đi đến đâu ông cũng nhận được sự mến mộ và được mời diễn nhiều nơi.

62 năm, hơn nửa thế kỷ qua, tiếng harmonica của nghệ sĩ Tòng Sơn trải dài theo nhiều biến đổi của lịch sử nền âm nhạc Việt. Ông cho biết: “Được đi trình diễn nhiều nơi, nhiều nước nhưng tôi chưa thấy ai có kiểu biểu diễn… lạ như mình”.

Ngoài sự điêu luyện khi mang hơi thở mới vào những bản tình ca lãng mạn nổi tiếng của Việt Nam và quốc tế, năm 2004, Tòng Sơn còn ghi dấu trong lòng khán thính giả khi trở thành kỷ lục gia vừa thổi kèn bằng mũi vừa ăn chuối, uống bia. Kể về thành công này, Tòng Sơn cho hay: “Trong một lần về diễn ở Cần Thơ, tôi bất ngờ nổi hứng lên sàn diễn với trái chuối trong túi và đã tung hứng màn trình diễn vừa thổi kèn vừa ăn chuối. Tiết mục độc đáo gây ấn tượng và nhận được sự thích thú, ủng hộ của khán giả. Mãi sau này, bạn bè biết tôi có “chiêu” thổi kèn uống nước ngọt nên trong một đám cưới, họ bảo tôi nên thay nước ngọt bằng bia. Vậy là cái tên Tòng Sơn thổi kèn ăn chuối uống bia vang danh từ ấy”. Hỏi Tòng Sơn có phải mất thời gian tập luyện những tiết mục này khi đứng trên nhiều sân khấu lớn, ông đáp: “Tôi gần như không có sự tập luyện. Tài nghệ đến với tôi đều là sự bẩm sinh do tạo hóa ban tặng. Chỉ có điều khi ăn chuối, uống bia, chiếc harmonica phải được thổi bằng mũi, vì vậy mọi thứ phải được “nuốt” thật gọn để không ảnh hưởng đến làn hơi”.

Là bậc thầy của kèn harmonica và là một nghệ sĩ nổi tiếng nhưng ít ai ngờ Tòng Sơn lại có một đời sống khá giản dị. Đi qua những thăng trầm của đời người, mấy mươi năm ông vẫn “định cư” một mình trên căn gác nhỏ thuê ngay bên hông chợ Trần Hữu Trang, quận Phú Nhuận, TP.HCM. Căn gác đơn sơ, không bàn ghế, khách đến nhà chỉ có thể ngồi “bệt” tiếp chuyện cùng ông. Ông trải lòng về nỗi cô đơn của người nghệ sĩ, đêm đi diễn, buổi chiều dành cho việc dạy học, thỉnh thoảng tiếp vài ba người bạn thì còn lại là những khoảng khắc bơ vơ, đơn lẻ. Hôm tôi đến nhà, ông mở cho xem bộ sưu tập harmonica với hàng chục chiếc đủ loại, đủ kích cỡ mà ông ki cóp, dành một khoản thu nhập để tìm mua. Và ông cũng không quên làm sống lại trong tôi một cảm giác như thoát khỏi những nhộn nhịp của phố phường để đắm mình trong tiếng harmonica ngân vang điệu du dương, thiết tha của những bài ca tình nhớ như: Mưa trên biển vắng, Nửa hồn thương đau hay Riêng một góc trời… Tòng Sơn nói vui: “Gia tài còn lại của tôi không gì khác ngoài những chiếc harmonica tri kỷ, tiếng harmonica trút lòng”.

82 tuổi, cái tuổi dường như người ta sống bằng những níu kéo hoài niệm, với ký ức hơn là niềm vui hiện tại. Tòng Sơn khoe, mới đây ông vừa hoàn tất chuyến đi qua Mỹ mà ông mơ ước bấy lâu nay, sau bao nhiêu tháng năm mỏi mòn chờ đợi. Một chuyến đi không vì danh lợi mà chỉ vì muốn gặp lại những gương mặt bạn bè tri kỷ cùng thời như Phương Hồng Quế, Mai Lệ Huyền, Trang Thanh Lan, Trần Quốc Bảo… và được họ tổ chức một đêm hội ngộ tri ân ấm tình. Chuyến đi chỉ một lần trong đời nhưng đã giúp Tòng Sơn vơi bớt nỗi nhớ thương bạn bè, ông nói: ‘Tôi đã mãn nguyện”.

Dù vậy, Tòng Sơn chia sẻ rằng ông rất hạnh phúc, bằng lòng với cuộc sống… cô đơn của hiện tại, “bởi những gì cần có của đời người tôi đều đã có hết. Chẳng những vậy, tôi còn được gần gũi với khán giả và còn được bạn bè mến mộ. 82 tuổi đứng trên sân khấu kiếm tiền đâu phải dễ”, ông nói. “Có hết” nhưng nhiều thứ đã không còn. Đó là người bạn sacxophone tâm giao – Huỳnh Hoa của ông đã khuất, tự cách ly mình khỏi cuộc sống khuôn nếp gia đình để trọn vẹn với đường đi của người nghệ sĩ cũng là những hy sinh khiến ông nhiều đêm thương tiếc. Thế nhưng, bây giờ, dù cô độc, dù mang máng một nỗi u buồn thì Tòng Sơn – “đệ nhất khẩu cầm” Việt Nam, vẫn vang danh, vẫn đêm đêm với chiếc cặp đựng hàng chục chiếc harmonica và… vài ba trái chuối đến các buổi diễn, dâng tiếng harmonica bỏng cháy cho đời…