Hiểu đúng về chất làm chín trái cây Ethephon

Buổi tọa đàm “Đánh giá đúng chất làm chín trái cây Ethephon và vấn đề công nghệ sinh học đối với ngành nông sản chế biến” do Hiệp hội Doanh nghiệp nông nghiệp trang trại Việt Nam và Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao tổ chức tuần qua tại TPHCM đã làm rõ hơn vai trò, tác dụng cũng như để minh oan hoạt chất làm chín trái cây Ethephon.

Sự nhầm lẫn đáng tiếc

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và tư vấn nông nghiệp nhiệt đới, cho rằng không có sự bàn cãi về công dụng hữu ích của Ethephon trong việc làm chín trái cây để tạo ra lượng hàng hóa lớn cung cấp cho thị trường và xuất khẩu. 20 năm trước, dự án “Chuyển giao sản xuất thử nghiệm và ứng dụng chế phẩm Ethephon từ Cộng hòa Liên bang Nga vào Việt Nam” đã được tiến hành và hội đồng khoa học đánh giá, thống nhất đưa chất Ethephon vào nhóm chất điều hòa sinh trưởng, không phải là thuốc bảo vệ thực vật (BVTV).

GS-TS Nguyễn Lân Hùng, Tổng Thư ký các ngành sinh học Việt Nam, giải thích rõ hơn: Khác với các chế phẩm hóa học, Etylen là chất điều tiết sinh trưởng được sử dụng phổ biến trong trồng trọt, có tác dụng điều hòa sinh trưởng cây trồng, thúc hoa quả chín nhanh và đều, không độc hại, không gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng nông sản và môi trường.

Tiến sĩ khoa học Trần Hạnh Phúc, Viện Sinh học Nhiệt đới, tác giả Dự án cấp Nhà nước “Sản xuất thử nghiệm Ethephon – Viện Khoa học công nghệ Việt Nam” năm 2006, cho biết Ethephon đã và đang mang lại nhiều giá trị lớn cho ngành nông nghiệp thế giới, trong đó có Việt Nam. Ethephon được sử dụng ở tất cả các nước, góp phần đáng kể cho nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa: Điều khiển quá trình ra hoa kết trái cây trồng theo ý muốn như rải vụ và trái vụ, không để trái cây chín tập trung thời gian ngắn, dễ bị rớt giá; phục vụ cho xuất khẩu quanh năm (như xoài, nhãn, thanh long…); sử dụng hiệu quả thành tựu cho công nghệ sau thu hoạch, tạo ra sản phẩm đẹp, đồng đều, chống thất thoát, chất lượng tốt đạt tiêu chuẩn xuất khẩu và trái cây có khả năng cạnh tranh được với trái cây của các nước trong khu vực… Ethephon được phép sử dụng trong phân bón và được ghi rõ trong Danh mục các chất điều tiết sinh trưởng được phép sử dụng trong phân bón (số 36/2010/TT-BNNPTNT). Trong ngành cao su, chất này còn có tác dụng tăng sản lượng mủ lên 30% – 40%.

Nông sản không bị ảnh hưởng đến chất lượng khi sử dụng Ethephon hợp lý (Ảnh: Cao Thăng)

Là doanh nhân đi đầu về chế biến và xuất khẩu, mang lại giá trị gia tăng cho rau quả, ông Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch Công ty cổ phần Vinamit, cho rằng, để phát triển nền nông nghiệp hàng hóa gắn với xuất khẩu, không thể không ứng dụng các tiến bộ về công nghệ sinh học. Trong ngành chế biến nông sản, không thể chờ từng trái cây chín để sản xuất, nhất là các loại trái rất khó chín đều như mít, sầu riêng, chuối. Thái Lan, Đài Loan đã đi trước Việt Nam cũng từ việc sử dụng hiệu quả chất Ethephon để tạo ra sự đồng đều của trái, cả về kiểu dáng và độ chín. Hơn 75% chuối các nước nhiệt đới xuất khẩu đến quốc gia vùng ôn đới sử dụng Ethephon để dễ dàng cho việc vận chuyển.

Nhúng hay phun chỉ là cách áp dụng

Cần phân biệt Ethylen và Acetylen. Acetylen chính là đất đèn mà nông dân thường dùng để làm chín trái cây, trong đất đèn có chứa arsenic và phosphorus, khi gặp nước đất đèn tạo mùi hôi khó chịu, dễ cháy, nổ. Đất đèn cũng ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây nhức đầu, chóng mặt…, bị nhiều nước cấm sử dụng

GS-TS Nguyễn Quang Thạch, Chủ tịch Hội đồng Khoa học của Viện Sinh học nông nghiệp, cho biết khoa học đã chứng minh tác động của Ethephon đến các quá trình sinh trưởng khác nhau của cây trồng như: sự phát triển và chín của quả; kích thích sự tiết nhựa (cây cao su), ức chế sinh trưởng, sự ngủ nghỉ của giống; sự phân hóa, sinh trưởng của rễ cây; sự rụng lá; sự ra hoa, sự phân hóa giới tính của hoa (hoa cái của cây họ bầu bí)… Tiến sĩ Nguyễn Đăng Nghĩa cho biết thêm, Ethephon được loại bỏ dễ dàng bằng cách rửa sạch. Điều quan trọng là sử dụng sản phẩm có thương hiệu và nguồn gốc rõ ràng, đúng giai đoạn, đúng liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất; không nên dùng Ethephon ép chín trái cây quá nhanh, 1 – 2 ngày thay vì nên 3 – 4 ngày.

Với Ethephon, những đại lý hay chủ cơ sở nhỏ và vừa không có điều kiện xây dựng nhà xử lý bằng cách phun (xông) khí Ethephon mà dùng chất lỏng để nhúng trái cây vào. Theo GS-TS Nguyễn Lân Hùng, việc nhúng hay phun chỉ là phương pháp, áp dụng đều được. Người trồng sầu riêng hay trái cây khác ở Thái Lan cũng nhúng Ethephon để trái chín đều. Theo ông Tạ Minh Tuấn (Hiệp hội Rau quả Việt Nam – Vinafruit), do đi sau nên nhà kinh doanh Việt Nam thường hay tìm hiểu cách làm của Thái Lan, Đài Loan để áp dụng. Nhưng trong bối cảnh mọi người lo sợ về an toàn vệ sinh thực phẩm, khi trái cây Trung Quốc cũng đã “nhúng” không phải chất Ethephon mà là hóa chất bảo vệ thực vật (như thuốc diệt nấm hay diệt cỏ thuộc nhóm độc, phân hủy chậm) trước khi bán sang Việt Nam đã gây ra sự phản cảm nếu không được giải thích rõ ràng. Tiến sĩ Nguyễn Văn Phong (Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam – SOFRI) cho rằng có sự hiểu sai khi đánh đồng chất điều hòa sinh trưởng Ethephon với hóa chất bảo vệ thực vật, hay do tình trạng nhập lậu hàng trôi nổi từ Trung Quốc, nhãn mác tự dán ghi chất thúc chín trái cây. Một số doanh nghiệp ghi không đúng chức năng của Ethephon, hoặc trộn với hóa chất khác và quảng cáo có thể dùng nhiều mục đích như phân bón lá, giấm chín (thúc chín) trái cây… để bán. Vì vậy, Hiệp hội Trang trại và doanh nghiệp Việt Nam kiến nghị, nhằm lành mạnh hóa thị trường và ổn định tâm lý người tiêu dùng, tránh tạo ra tâm lý xa lánh hàng Việt, cần quyết liệt hơn trong việc xử lý những sản phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Một trong những chất tham gia vào quá trình làm chín trái cây trong tự nhiên là Ethylen, một hormone thực vật dạng khí. Hormone sinh trưởng tự nhiên này được hình thành ngay từ trong cây, làm già hóa và rụng hoa quả, gây chín. Lợi dụng đặc tính này, nhà khoa học sản xuất chất ethylen nhân tạo để xử lý làm cho trái cây mau chín. Ethephon trong thương mại có nhiều tên khác nhau tùy theo hãng sản xuất. Trong thực vật, Ethephon kết hợp với nước sẽ chuyển hóa thành khí ethylen.

CÔNG PHIÊN/SGGP