Hình ảnh người thương binh, liệt sĩ trong thơ

Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, dân tộc Việt Nam đã khắc vào sử vàng những trang hào hùng, oanh liệt. Bao người con của quê hương, đất nước đã dũng cảm hy sinh, cống hiến cả tuổi xanh cho mùa độc lập nở hoa kết trái.

Các cựu giáo chức TP.HCM đốt nhang viếng anh hùng liệt sĩ hy sinh trong chiến tranh. Ảnh: N.Q

Vì vậy, hình ảnh người thương binh, liệt sĩ luôn được khắc họa trong thơ hiện đại bằng những vần thơ tràn đầy cảm phục, yêu thương… Chiến tranh đã lùi xa, trời xanh hòa bình đã trở lại. Hãy giữ lấy hòa bình, hãy giữ lấy trời xanh cho tuổi thơ – đó là mệnh lệnh từ trái tim của những chiến sĩ từng trải qua gian khổ: “Một em bé ra đời/ Nở ngôi sao chân lý/ Trái đất thêm nụ cười/ Hàng triệu người suy nghĩ/ Còn đau đớn nào hơn/ Bằng mất cha mất mẹ?/ Còn đau đớn nào hơn/ Phải cúi đầu nô lệ?/ Các em bé yêu ơi?/ Mười năm đi bộ đội/ Anh còn một cánh tay/ Nếu cần em cứ gọi! (Nếu cần em cứ gọi – Phác Văn).

Chiến tranh kết thúc, người chiến sĩ trở về. Hạnh phúc lại đến vì họ biết đợi chờ: “Khi Tổ quốc cần, họ biết sống xa nhau”. Quê hương vẫn vẹn nguyên trong ngày vui của đôi lứa: “Giữ lấy cầu ao/ Giữ lấy gốc chanh/ Giữ lấy giàn trầu/ Giữ xanh mái tóc/ Hôm nay trở về, một chân anh mất/ Nhưng quê hương tất cả hãy còn/ Một xóm vui/ Đám cưới mùa xuân/ Trầu hái vườn nhà thắm môi hai họ/ Có anh thương binh đêm ngồi bên vợ/ Tóc ai dài thơm nước lá chanh” (Hoa chanh – Nguyễn Bao).

Có những tình yêu đẹp vô cùng, tưởng chừng không có gì ngăn cách nổi: “Bảy năm về trước em mười bảy/ Anh mới đôi mươi trẻ nhất làng/ Xuân Dục, Đoài Đông hai cánh lúa/ Bữa thì em tới, bữa anh sang/ Lối ta đi giữa hai sườn núi/ Đôi ngọn nên làng gọi núi Đôi/ Em vẫn đùa anh: sao khéo thế/ Núi chồng núi vợ đứng song đôi” (Núi Đôi – Vũ Cao). Người trai ra đi, trở thành người chiến sĩ. Người con gái ở lại làng quê, trở thành người du kích. Họ vẫn ngóng chờ tin tức về nhau: “Đồng đội có nhau thường nhắc nhở/ Trung du làng nước vẫn chờ mong/ Núi Đôi bốt dựng kề ba xóm/ Em vẫn đi về những bến sông”. Nhưng ngày anh trở lại thăm làng, thăm núi Đôi thì nhận được tin đau lòng: “Vừa tới cầu ao tin sét đánh/ Giặc giết em rồi dưới gốc thông/ Giữa đêm bộ đội vây đồn Thứa/ Em sống trung thành, chết thủy chung” (Bài đã dẫn). Nhưng không vì thế mà buồn đau, người trai vẫn sáng ngời một niềm tin, niềm lạc quan cách mạng: “Ai viết tên em thành liệt sĩ/ Trong những hàng bia trắng giữa đồng/ Nhớ nhau anh gọi: em, đồng chí/ Một tấm lòng trong vạn tấm lòng/ Anh đi bộ đội sao trên mũ/ Mãi mãi là sao sáng dẫn đường/ Em sẽ là hoa trên đỉnh núi/ Bốn mùa thơm mãi cánh hoa thơm” (Bài đã dẫn).

Đẹp và tự hào biết bao “Dáng đứng Việt Nam”, dáng đứng của những con người “biết đi tới và làm nên thắng trận”. Đó là dáng đứng của Việt Nam đang ngày đêm đánh Mỹ, quyết giành lại độc lập, tự do! Người chiến sĩ hy sinh trong tư thế oai hùng: “Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhất/ Nhưng Anh gượng đứng lên tỳ súng trên xác trực thăng/ Và Anh chết trong khi đang đứng bắn/ Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng”; Đức tính khiêm nhường của người chiến sĩ đã tạc nên dáng đứng thế kỷ, dáng đứng của ngàn năm: “Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ/ Anh chẳng để lại gì cho riêng Anh trước lúc lên đường/ Chỉ để lại dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỷ/ Anh là chiến sĩ Giải phóng quân !” (Dáng đứng Việt Nam – Lê Anh Xuân).

Người chiến sĩ hy sinh để lại bao tiếc thương cho đồng đội. Bao kỷ niệm ùa về như vây quanh, như đang cùng người khuất trò chuyện: “Đất đắp mộ Hùng bom trộn lẫn/ Cây trầm cháy dở thay nén nhang/ Cây trầm cháy rồi hương cứ thơm/ Hùng ơi, mai gió mùa đông bắc/ Võng bạt canh khuya lại nhớ Hùng/ Những đêm hai đứa chung phiên gác/ Bao gạo gối đầu, chăn đắp chung”; Người chiến sĩ được ví như cây trầm: lúc còn xanh tỏa đầy bóng mát, khi ngã xuống vẫn tỏa mùi hương cho đất trời: “Thơm rất xa gió thoảng hương trầm/ Cây trầm đẹp như cuộc đời chiến sĩ/ Sống tươi tốt một màu xanh bình dị/ Thân hy sinh thơm đất thơm trời” (Nấm mộ và cây trầm – Nguyễn Đức Mậu).

Sự hy sinh của người chiến sĩ là mở ra bao sự sống, sự bất tử của muôn đời. Màu hoa hồng thắm trên mộ anh là màu hoa của ngày chiến thắng: “Mộ anh trên đồi cao/ Cành hoa này em hái/ Vòng hoa này chị đơm/ Cây bông hồng em ươm/ Em trồng vào trước cửa/ Mộ anh trên đồi cao/ Hoa hồng nở và nở/ Hương thơm bay và bay…” (Mồ anh hoa nở – Thanh Hải).

Cảm động làm sao khi chúng ta cùng nghe bài thơ của một người đồng đội viết về những đồng đội của mình mãi mãi ra đi ở lứa tuổi hai mươi: “Đò qua Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/Có tuổi hai mươi thành sóng nước/ Vỗ yên bờ mãi mãi nghìn năm” (Lê Bá Đương). Những vần thơ, những nén tâm nhang xin thắp lên tưởng nhớ bao anh hùng, bao liệt sĩ, thương binh đã hy sinh; đã đóng góp tuổi xanh cho ngày vui hòa bình, độc lập. Cuộc đời của các anh mãi mãi là những bài ca oai hùng cùng cất lên trong lòng mỗi người con…

Lê Đức Đồng