Hóc dị vật đường tiêu hóa là tình huống cấp cứu khá thường gặp tại các bệnh viện, có thể xảy ra ở bất cứ lứa tuổi nào, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi, và để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được xử trí kịp thời.
Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết
Dị vật có thể là xương cá, xương gà, hạt trái cây, tăm xỉa răng, thậm chí là những vật không thuộc nhóm thực phẩm như nút áo, đồ chơi nhỏ ở trẻ em. Phần lớn các dị vật nhỏ sẽ tự đào thải ra ngoài qua đường tiêu hóa, nhưng không ít trường hợp gây tổn thương nghiêm trọng, dẫn đến thủng, chảy máu, áp xe, viêm phúc mạc – những biến chứng có thể đe dọa tính mạng.
Tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định (TP.HCM), các bác sĩ đã xử trí thành công hai ca hóc dị vật phức tạp bằng kỹ thuật nội soi, giúp bệnh nhân tránh được phẫu thuật mổ hở. Trường hợp đầu tiên là một phụ nữ 55 tuổi. Trong bữa cơm tối, chị vô tình nuốt phải xương cá rô. Ban đầu, chị đến Khoa Cấp cứu để thăm khám và được phát hiện có dị vật, nhưng vì nghĩ chỉ là mảnh xương nhỏ, chị xin về nhà để theo dõi. Ba ngày sau, chị xuất hiện cơn đau buốt vùng ngực, nhói ra sau lưng kèm sốt nhẹ, phải quay lại bệnh viện. Kết quả chụp CT cho thấy xương cá dài và sắc nhọn đã cắm sâu vào thực quản, gây áp xe. Các bác sĩ đã tiến hành nội soi khẩn cấp, gắp ra dị vật dài 18 mm với hai chấu sắc, tránh được mổ hở. Sau gần một tuần theo dõi tại Khoa Ngoại lồng ngực – Mạch máu và nuôi ăn qua ống để hạn chế nhiễm trùng, chị hồi phục hoàn toàn.
Ca thứ hai là một người đàn ông 47 tuổi, bị chậm phát triển trí tuệ. Trong bữa ăn, anh hóc xương gà nhưng không thể diễn đạt tình trạng. Khi xuất hiện nôn ói và đau bụng, người nhà đưa anh đến bệnh viện. Hình ảnh chụp CT cho thấy dị vật nằm ở hành tá tràng. Các bác sĩ tiến hành nội soi khẩn và lấy thành công mảnh xương ra ngoài. Ngay sau thủ thuật, bệnh nhân hết đau và ăn uống bình thường trở lại.
Theo các bác sĩ, cả hai trường hợp đều là tình huống hóc dị vật phức tạp. Nếu xử trí chậm, dị vật có thể xuyên thành ống tiêu hóa, gây nhiễm trùng lan rộng, áp xe hoặc thủng, buộc phải mổ hở với nhiều rủi ro. Thành công của các ca can thiệp này cho thấy hiệu quả của nội soi và tầm quan trọng của sự phối hợp liên khoa trong cấp cứu tiêu hóa.
Nguyên nhân hóc dị vật rất đa dạng, nhưng chủ yếu xuất phát từ thói quen ăn uống và đặc điểm sinh lý của một số nhóm người. Người cao tuổi thường có răng yếu hoặc mất răng, khả năng nhai giảm, dễ nuốt phải xương hoặc mảnh thức ăn lớn. Trẻ nhỏ vốn hiếu động, tò mò, hay cầm đồ vật bỏ vào miệng và chưa ý thức được nguy hiểm, trong khi đường thở và thực quản nhỏ khiến dị vật dễ mắc kẹt. Người bị rối loạn nuốt, từng bị tai biến hoặc có bệnh lý thần kinh, tâm thần, cũng dễ hóc dị vật do phản xạ bảo vệ đường tiêu hóa kém. Ngoài ra, thói quen ăn nhanh, vừa ăn vừa nói chuyện hoặc cười đùa, hay nằm ngay sau khi ăn cũng làm tăng nguy cơ.
Biểu hiện của hóc dị vật thay đổi tùy vào vị trí mắc. Khi dị vật ở thực quản, người bệnh thường thấy đau ngực, nuốt vướng, khó nuốt, buồn nôn hoặc tăng tiết nước bọt. Nếu dị vật xuống dạ dày hoặc ruột, có thể gây đau bụng, nôn ói, chướng bụng hoặc đi ngoài ra máu. Một số trường hợp, dị vật sắc nhọn xuyên qua thành ống tiêu hóa gây thủng, chảy máu ồ ạt hoặc áp xe, khiến tình trạng trở nên nguy kịch. Điểm đáng lo ngại là không phải lúc nào bệnh nhân cũng có biểu hiện rõ rệt ngay sau khi hóc. Nhiều người chủ quan nghĩ dị vật nhỏ sẽ tự trôi xuống, nhưng thực tế, nguy cơ biến chứng vẫn âm thầm diễn ra.
Phương pháp xử trí và khuyến cáo phòng ngừa
Theo BS.CK2 Ngô Quang Duy, Phó khoa Ngoại tiêu hóa Bệnh viện Nhân dân Gia Định, khoảng 90% dị vật đường tiêu hóa có thể tự đào thải qua đường tự nhiên, nhưng 10% còn lại cần can thiệp y tế. Nội soi là phương pháp ưu tiên trong đa số trường hợp, giúp lấy dị vật nhanh, ít xâm lấn, giảm đau đớn và thời gian nằm viện. Tuy nhiên, nếu dị vật đã xuyên thành hoặc gây biến chứng nặng như viêm phúc mạc, chảy máu nặng, ổ áp xe lớn, thì phẫu thuật là bắt buộc. Trong xử trí, thời gian là yếu tố quyết định, bởi càng để lâu, nguy cơ tổn thương và nhiễm trùng càng cao.
Bác sĩ Duy khuyến cáo, khi có biểu hiện nghi ngờ hóc dị vật như đau ngực, đau bụng dữ dội, khó nuốt, nuốt nghẹn, buồn nôn sau khi ăn, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế có khả năng chẩn đoán và can thiệp. Việc tự ý chữa bằng mẹo dân gian, như nuốt cơm to hoặc uống nhiều nước để “đẩy” dị vật, có thể làm dị vật mắc sâu hơn hoặc gây rách đường tiêu hóa.
Để phòng ngừa, mỗi người nên hình thành thói quen ăn chậm, nhai kỹ, tránh vừa ăn vừa nói chuyện hay cười đùa. Trẻ nhỏ cần được giám sát chặt chẽ trong bữa ăn và không nên cho ăn các loại thực phẩm nhỏ, cứng, dễ lọt vào đường tiêu hóa. Người cao tuổi hoặc người từng bị tai biến, rối loạn nuốt, nên ăn thức ăn mềm, đã lọc bỏ xương và hạt cứng. Ngoài ra, cha mẹ cần dạy trẻ không ngậm đồ chơi hoặc các vật nhỏ khác, đồng thời để xa tầm với của trẻ những vật có thể gây hóc.
Hóc dị vật tuy thường gặp nhưng không thể xem nhẹ, bởi chỉ một chút lơ là có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm. Các ca bệnh tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định là lời nhắc nhở về sự cần thiết của việc nhận biết sớm, xử trí kịp thời và phòng ngừa ngay từ thói quen ăn uống, sinh hoạt hàng ngày. Khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa người bệnh, người nhà và đội ngũ y tế, nhiều ca hóc dị vật phức tạp có thể được xử lý an toàn, giảm thiểu tối đa nguy cơ cho sức khỏe và tính mạng.
Hoàng Sang
Bình luận (0)