Học sinh chán học văn: Lỗi do ai?

Học sinh (HS) chán học môn văn, chất lượng dạy văn đi xuống có nhiều lý do, nhưng theo tôi, nguyên nhân đầu tiên là chúng ta đang thiếu một không gian văn chương. Do khoa học kỹ thuật phát triển nên phương tiện nghe nhìn đang lấn lướt văn hóa đọc. Từ đó, con người lãng quên và có nguy cơ lười đọc sách hơn trước. Mà muốn có môi trường văn chương thì phải đọc, nghe; hạn chế nhìn, xem. Có thể nói môi trường văn chương hiện đang bị sức ép quá lớn từ những phương tiện giải trí hiện đại và phong phú. 

Một số ý kiến khác thì cho rằng nguyên nhân HS chán học văn là do chương trình và sách giáo khoa. Tuy nhiên, theo tôi, ý kiến này chỉ là ngụy biện. Đã là pháp lệnh quy định thì bắt buộc phải dạy không nên đổ lỗi như vậy vì các tác phẩm đưa vào chương trình đã được chọn lọc kỹ thông qua hội đồng biên soạn với những chuyên gia rất am tường đối tượng và nội dung giảng dạy. Cũng có những bài mục chưa thật phù hợp nhưng đó chỉ là tiểu tiết không đáng quan tâm mà phải nhìn bao quát hơn. Về phía người dạy, giáo viên vẫn còn ám ảnh bộ sách trước năm 2000 nghiêng về phần văn học kháng chiến nên có người còn ngại đi theo bộ sách mới chỉ thích những gì đã có sẵn. Cách dạy giảng bình với vai trò chủ đạo của người thầy đã ăn sâu vào tiềm thức nên khó được thay thế bằng phương pháp đọc hiểu văn bản với vai trò chủ động của HS.

So với bộ sách cũ, ở bộ sách mới, phân môn tiếng Việt chiếm tỷ lệ nhiều hơn nên đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu sâu. Văn bản tác phẩm cũng đa dạng và không thuần chất nên giáo viên khó dạy hơn. Văn học Trung đại đề cao nhân cách cá tính nho sĩ, còn văn học hiện đại có đổi mới nên giáo viên còn bỡ ngỡ vì chưa hiểu hết ý đồ của sách giáo khoa.

Một vấn đề nữa là HS bị sức ép học thêm quá lớn nên không đủ thời gian học văn, nghiên cứu tác phẩm kỹ càng. Hệ lụy văn mẫu cũng làm thui chột sự sáng tạo của người học. Bài làm không còn mang dấu ấn cá nhân HS mà theo khuôn mẫu copy từ báo mạng, báo in. Sức ép từ giáo án điện tử cũng đã làm giảm chất văn trong mỗi bài giảng. Ngoài ra, giáo viên lo chạy theo chương trình thi cử nên các bài đọc thêm chưa được quan tâm. Vào thư viện HS chỉ thích đọc truyện tranh còn sách văn chương có giá trị thì các em lại thiếu hứng thú và không còn đủ thời gian để đọc.

Hùng Phi Chường (nguyên Chuyên viên bộ môn văn, Sở GD-ĐT TP.HCM)