Học sinh phố núi với nghiên cứu khoa học

Tính đến năm 2020, Sở GD-ĐT tỉnh Lâm Đồng đã 11 lần tổ chức Cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) dành cho học sinh trung học toàn tỉnh. Đặc biệt năm 2009, Lâm Đồng là địa phương đầu tiên của cả nước đã phối hợp với Chương trình giáo dục Intel Việt Nam tổ chức Cuộc thi KHKT – Intel ISEF. Từ đó, hơn 10 năm qua, nghiên cứu khoa học (NCKH) trong học sinh Lâm Đồng trở thành “điểm sáng” tiêu biểu…

Nguyễn Thị Hải Yến (lớp 9A5) và Vũ Lê Cẩm Tú (lớp 8 A14) Trường THCS Nguyễn Du – Đà Lạt đoạt giải tư tại Cuộc thi KHKT quốc gia

Quan tâm tích cực của địa phương

Đầu tư cho NCKH là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển GD-ĐT và khoa học – công nghệ (KH-CN) của tỉnh Lâm Đồng. Thực hiện chủ trương của tỉnh, 11 năm qua, ngành GD-ĐT Lâm Đồng đã nỗ lực đẩy mạnh hoạt động NCKH trong học sinh các trường phổ thông trong toàn tỉnh.

Ông Trần Đức Lợi – Phó Giám đốc Sở GD-ĐT Lâm Đồng – cho biết sở xác định NCKH trong học sinh trung học là một trong những hoạt động chuyên môn trọng tâm của toàn ngành. Từ đó, ngành giáo dục đã chú trọng công tác tập huấn kỹ năng NCKH; tăng cường tư vấn, tạo môi trường tốt nhất để học sinh bước vào “sân chơi trí tuệ” này. Nhằm nâng cao chất lượng hoạt động NCKH, giúp học sinh tự tin khi bước ra môi trường quốc gia và quốc tế, nhiều năm qua, Sở GD-ĐT Lâm Đồng đã liên kết, hợp tác với các sở, ngành liên quan; các viện nghiên cứu, trường ĐH, CĐ trên địa bàn giúp hỗ trợ, hướng dẫn và đánh giá các đề tài NCKH của học sinh. Sở GD-ĐT cũng trang bị cơ sở vật chất, các trang thiết bị hiện đại để giáo viên hướng dẫn học sinh thực nghiệm các ý tưởng, đề tài NCKH. Hoạt động này nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của các cơ quan, đơn vị, trường học và phụ huynh nên đã “hội tụ” các yếu tố, điều kiện thuận lợi để học sinh tích cực tham gia NCKH…

Năm 2009, trong khuôn khổ hợp tác giữa Sở GD-ĐT Lâm Đồng với Chương trình giáo dục Intel Việt Nam, Lâm Đồng đã tổ chức Cuộc thi KHKT – Intel ISEF lần thứ nhất. Dù tổ chức lần đầu nhưng đã có 27 đề tài của 51 học sinh ở 6 trường THPT trong tỉnh tham gia. Qua kết quả chấm giải, 2 đề tài xuất sắc của học sinh Lâm Đồng được Bộ GD-ĐT chọn đại diện duy nhất cho Việt Nam tham dự Cuộc thi KHKT – Intel ISEF quốc tế tổ chức tại Mỹ. Có thể nói, từ “ao nhà”, học sinh Lâm Đồng đã vượt đại dương ra “biển lớn”. Từ đó, Cuộc thi KHKT trở thành hoạt động trọng tâm, thường niên của giáo dục Lâm Đồng, đã tạo tiền đề cho hoạt động NCKH diễn ra sôi nổi trong học sinh các trường THCS, THPT trên địa bàn toàn tỉnh.

Xuất hiện nhiều nhà khoa học “nhí”

Cũng cần nói thêm, một trong những hoạt động đã hỗ trợ đắc lực, “khơi nguồn” cảm hứng cho sự phát triển mạnh mẽ NCKH trong học sinh ở Lâm Đồng xuất phát từ các hội thi “Ý tưởng sáng tạo”, hay cuộc thi “Sáng tạo trong thanh thiếu niên, nhi đồng” do Liên hiệp các Hội KH-KT, Sở KH-CN, Sở GD-ĐT, Tỉnh đoàn Lâm Đồng… phối hợp tổ chức hàng năm đã tạo “chất men”, chất “xúc tác” phát triển NCKH trong học sinh trong các nhà trường.

Qua các cuộc thi, hội thi, nhiều tài năng lứa tuổi học sinh, thanh thiếu nhi xuất hiện với những đề tài NCKH, những ý tưởng mới, táo bạo… Trong đó, có những đề tài bộc lộ tài năng nghiên cứu, khám phá rất mới của học sinh đã gây sự chú ý cho các nhà khoa học. Trong cuộc thi chung kết “Mô hình ý tưởng sáng tạo” dành cho học sinh khối tiểu học toàn tỉnh năm 2010, có 100 mô hình của học sinh tham gia; 18 ý tưởng xuất sắc được trao giải, một lần nữa làm cho các nhà khoa học ngạc nhiên. Dù tuổi  nhỏ nhưng các em đã có cái nhìn, cách nghĩ sâu sắc và đã đưa ý tưởng vào mô hình, hướng vào phục vụ cuộc sống, học tập, lao động, sản xuất…

Từ năm 2010 đến nay, Lâm Đồng duy trì tổ chức Cuộc thi KHKT cấp tỉnh và đã 2 lần đăng cai tổ chức Cuộc thi KHKT – Intel ISEF cấp quốc gia (2010 và 2018). Tính đến nay, Lâm Đồng đã 11 lần tổ chức Cuộc thi KHKT – Intel ISEF dành cho học sinh trung học toàn tỉnh, có 770 đề tài của học sinh dự thi. Và, liên tục 7 năm (2012-2019), Lâm Đồng đều có học sinh tham dự và đoạt giải Cuộc thi KHKT – Intel ISEF cấp quốc gia (54 đề tài của học sinh đã đoạt giải). Đặc biệt, Lâm Đồng có 3 đề tài của học sinh đã đoạt giải Cuộc thi Intel ISEF quốc tế tổ chức tại Mỹ (2 giải ba và 1 giải tư).

Qua các lần tổ chức thi tuyển cấp quốc gia chọn những đề tài xuất sắc nhất tham dự Cuộc thi Intel ISEF quốc tế, có người đã nói “các nhà khoa học trẻ của Việt Nam đang nở rộ ở Lâm Đồng”. Điều đặc biệt, qua “sân chơi trí tuệ” này, ngoài NCKH phát triển mạnh trong học sinh các trường khu vực đô thị (Đà Lạt, Bảo Lộc), NCKH đã lan tỏa đến các trường ở những địa bàn khó khăn như: huyện Đức Trọng, huyện vùng sâu Đạ Tẻh, huyện dân tộc thiểu số Lạc Dương… Dù điều kiện học tập, nghiên cứu của học sinh còn nhiều thiếu thốn; song, các địa phương này đã có học sinh đoạt giải cao cuộc thi cấp tỉnh, đoạt giải cấp quốc gia và được chọn tham dự cuộc thi quốc tế. Ví như 2 học sinh: Trần Kim Thanh Vũ và Đinh Thị Thu Hà (THPT Đạ Tẻh) với đề tài: “Phân hủy rác thải hữu cơ từ hộ gia đình và trường học theo phương pháp lên men kết hợp với nuôi trùn quế” và đề tài: “Sử dụng cóc làm thiên địch – giải pháp diệt trừ sâu bọ hữu hiệu” của Đoàn Thị Xuân Phương (Trường THPT Đức Trọng) là 2 trong 3 đề tài được chọn đại diện của Việt Nam tham dự Cuộc thi Intel ISEF quốc tế…

Mới đây, tại Cuộc thi KHKT – Intel ISEF cấp quốc gia năm học 2019-2020 dành cho học sinh trung học, do Bộ GD-ĐT tổ chức tại 2 cụm (TP.Đà Nẵng và TP.HCM). Tại cụm Đà Nẵng, Lâm Đồng có 2 dự án của 4 học sinh tham gia và đều đoạt giải. Lần đầu tiên, Hội đồng giám khảo cuộc thi hết sức ngạc nhiên vì có 2 học sinh khối THCS của Lâm Đồng dự thi và đoạt giải tư. Đó là em Nguyễn Thị Hải Yến (lớp 9A5) và Vũ Lê Cẩm Tú (lớp 8A14 – Trường THCS Nguyễn Du – Đà Lạt).

Song, theo chúng tôi, thành quả quan trọng nhất, “quả ngọt” sau những nỗ lực này đó là hoạt động NCKH phát triển rộng khắp trong các nhà trường, từ thành thị đến nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, một thế hệ tài năng trẻ khoa học đã xuất hiện và định hình từ trên ghế giảng đường sẽ đóng góp tích cực cho sự nghiệp phát triển KH-CN của đất nước, địa phương trong tương lai…

Bài, ảnh: Thanh Dương Hồng