Học theo đề cương: Kỳ cuối: Quan trọng là cách thực hiện

Không có tính khoa học thì đề cương dù công phu đến đâu cũng không có tính thiết thực và hiệu quả. Đây là loại đề cương làm ra cho có, không những không đem lại lợi ích mà còn gây khó khăn cho người học. Hiện nay khái niệm về đề cương chưa có một sự thống nhất ở các trường. Có người coi đề cương là những câu hỏi soạn ra cho học sinh (HS) trả lời, lại có người xem đề cương giống như vở bài tập ra những bài toán trắc nghiệm để HS giải trực tiếp trên giấy. Những câu hỏi này có thể giáo viên (GV) lấy ra từ trong sách giáo khoa và bài tập nhưng cũng có khi tổng hợp từ các đề thi tốt nghiệp của các năm trước. Đề cương theo hướng bài tập trắc nghiệm cũng có 2 loại: Loại có đáp án in sẵn phía sau và loại không có đáp án. Mỗi loại có một tiện ích riêng nhưng tâm lý chung của nhiều HS là thích loại đề cương có sẵn đáp án vì khỏi phải chờ thầy cô giải hoặc mất công đi hỏi bạn. Thực ra loại không có đáp án phù hợp cho các bài tập tại lớp, còn loại có đáp án lại cần thiết cho các em khi tự học tại nhà. Nhiều GV có sáng kiến là tổng hợp cả 2 loại trên. Trong lúc đó ở các môn xã hội lại thiên về sự khái quát hóa tri thức, hệ thống hóa chương trình theo những tiêu chí nhất định. Tuy nhiên, như trên đã nói, dù làm với bất cứ hình thức và nội dung nào cũng phải có tính ứng dụng. Thầy Trần Anh Tú – GV Trung tâm GDTX quận Tân Bình – cho biết nếu đề cương của bộ môn giúp cho các em học tập và ôn bài thuận lợi thì sẽ đáp ứng được tính ứng dụng. Theo thầy Tú, nội dung đề cương nên ngắn gọn và cô đọng. Tuy nhiên, nói ngắn gọn không có nghĩa là thiếu ý mà phải súc tích, bao hàm được nhiều kiến thức căn bản. Có thể coi nó là “cây đũa thần” để các em tự xoay xở dễ dàng trong học tập. Nếu thiếu tính khoa học thì đề cương chỉ là “đồ trang sức” làm phong phú tài liệu tham khảo cho các em mà thôi. Bởi thế có nhiều em khi nhà trường phát đề cương ra chỉ xem qua một vài lần rồi bỏ xó vì không giúp ích được gì cả. Cũng theo thầy Tú, đối với đối tượng học viên tại các trung tâm GDTX, đề cương sát với đối tượng phải là yêu cầu trước hết. Không thể lấy đề cương của hệ THPT cho học viên hệ GDTX sử dụng và ngược lại cũng không nên tham khảo đề cương của hệ GDTX để soạn cho hệ THPT.

Trong lúc nhiều GV soạn đề cương cho HS ôn tập thì cũng có GV để cho HS tự soạn đề cương. Đây là cách làm không mới nhưng lại phù hợp với phương pháp HS tích cực và chủ động trong học tập. Thay vì phát đề cương có sẵn thì thầy Nguyễn Lê – GV bộ môn văn Trung tâm GDTX quận 1 – lại yêu cầu HS kẻ bảng thống kê khi tổng kết phần văn học trung đại Việt Nam trong chương trình lớp 11. Đây là cơ hội tốt nhất để các em có thời gian xem lại bài cũ, hệ thống hóa kiến thức. Cách soạn đề cương này không chỉ giúp các em tái hiện được kiến thức mà còn rèn luyện tư duy tổng hợp và bắt đầu làm quen với thao tác nghiên cứu khoa học ngay ở trường phổ thông. Chỉ đến thời gian ôn thi tốt nghiệp, GV mới phát đề cương cho các em với mục đích định hướng cách ôn tập và nắm vững những kiến thức tổng quát nhất.

Ngoài tiện ích như đã phân tích ở trên, nhiều khi đề cương lại gây rất nhiều hệ lụy cho các em khi một vài GV coi nhẹ mục đích phục vụ mà đặt nặng lợi ích kinh doanh. Hiện nay tại các trường, việc phổ biến đề cương đã trở thành phong trào. Thấy các môn văn, toán, lý, hóa có đề cương phát cho HS thì các bộ môn khác cũng làm theo mà không cần biết người học có nhu cầu hay không. Có GV lo ngại HS không có tiền đã giúp các em bằng cách cho lớp mượn đề cương để tự đi photo, nhưng lại có người nắm độc quyền bán đề cương cho các khối lớp. Trong các trường hợp đó ai dạy nhiều lớp, nhiều khối thì thu được lợi nhuận cao. Có đề cương giá 9-10 ngàn đồng nhưng cũng có đề cương HS phải mua đến 40-50 ngàn đồng.

Đầu năm học này, em L.T.T. – HS lớp 11 Trường THPT V.T.S vừa mua bộ đề cương môn văn 30.000 đồng đã phải cất vào hộc tủ vì nhà trường đổi GV khác dạy. Thay vì tận dụng đề cương đã có thì em phải bỏ ra 50.000 đồng để mua thêm một cuốn đề cương theo quy định của cô giáo mới. Cả 7 môn học chính đều có 7 cuốn đề cương.

Nguyễn Hoàng Anh