Hướng đi nào cho tàu vỏ thép?

Khoảng 8 năm trở lại đây, nhiều ngư dân miền Trung đã mạnh dạn đóng tàu vỏ thép với giấc mơ vươn khơi làm giàu. Tuy nhiên, qua tháng năm, giấc mơ chưa kịp thành sự thật bởi việc đánh bắt thủy sản không hiệu quả cộng theo nhiều yếu tố khách quan như thiên tai, dịch bệnh kéo dài khiến các chủ tàu lâm vào cảnh nợ nần, trắng tay.

Con tàu vỏ thép của ngư dân miền Trung

Trắng tay vì tàu vỏ thép

Giữa tháng 3-2022, ngư dân Nguyễn Trí Thức, ở xã Tịnh Kỳ (TP.Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi) nhận được thông báo của Chi cục thi hành án dân sự TP.Quảng Ngãi về việc cưỡng chế ngôi nhà có diện tích 122m2 do gia đình ông không có khả năng trả nợ khoản vay 15,8 tỷ đồng đã vay trước đó để đóng tàu vỏ thép. Tài sản cuối cùng cả một đời tích cóp của gia đình ông Thức bị tịch biên, chấm dứt giấc mơ tàu vỏ thép vươn khơi trong nước mắt cay đắng. Hành trình chinh phục biển cả của một ngư dân từng được mệnh danh là “vua” tàu cá với ba con tàu gỗ công suất 1000CV, từng đoạt Cúp vàng Thủy sản Việt Nam năm 2012 cuối cùng dừng lại ở con số không và niềm tự hào chỉ là dòng chữ in trên chiếc cúp làm kỷ niệm.

Nhằm tìm ra giải pháp tháo gỡ khó khăn, UBND tỉnh Quảng Ngãi cũng đã đề xuất Bộ NN&PTNT tham mưu Chính phủ có cơ chế hỗ trợ các ngân hàng xử lý rủi ro đặc thù trong quá trình giải ngân vốn cho vay theo Nghị định 67. Hơn bao giờ hết, một giải pháp kịp thời và phù hợp sẽ giúp ngư dân tìm lối đi hiệu quả hơn với con tàu có giá trị lớn hàng chục tỷ đồng của mình đồng thời tránh các khoản nợ xấu cho ngân hàng. Bởi càng để lâu, lãi vay càng lớn, nợ vay càng đội lên trong khi tàu vỏ thép qua thời gian sẽ xuống cấp, rỉ rét… thiệt kép đôi bên.

Năm 2016, ông Thức vay 15,8 tỷ đồng để đóng tàu vỏ thép theo Nghị định 67. “Năm 2017, tàu hoàn thành đưa ra khơi, thuyền viên chưa quen với tàu vỏ thép nên việc đánh bắt không mang lại hiệu quả như trước đó. Năm 2018 thì tàu gặp lốc xoáy, mất 158 tấm lưới, thiệt hại hết 2 tỷ đồng. Nợ chồng lên nợ”, ông Thức ngậm ngùi. Tàu vươn khơi không có hiệu quả, nợ mỗi ngày mỗi đẻ lãi. Ông Thức chạy vạy nhiều cách vẫn không đủ khả năng trả nợ nên bị ngân hàng khởi kiện đến 2 lần. Đến năm 2021 thì tàu vỏ thép đóng chi phí 16,6 tỷ đồng của ông được đem ra bán đấu giá chưa tới 2 tỷ đồng. Tiếp đó, giữa tháng 3 vừa qua, ông Thức tiếp tục nhận được thông báo cưỡng chế kê biên ngôi nhà của gia đình đang ở để tiếp tục trừ nợ.

Ngư dân nhiều tỉnh thành khác ở miền Trung cũng lâm vào cảnh trắng tay vì tàu vỏ thép. Ông Nguyễn Ngọc Châu ở huyện Phù Cát (tỉnh Bình Định) cũng từng được biết đến là một ngư dân tiêu biểu của vùng biển xã Cát Khánh với 4 con tàu vỏ gỗ, cơ ngơi nhà cửa bề thế nhờ nguồn thu từ tàu mang lại ổn định. Ông Châu nói trong ngậm ngùi: “Tàu đóng xong rồi ra khơi nhưng không hiệu quả khiến nợ kéo dài không có khả năng chi thêm tiền sữa chữa để gia hạn giấy tờ, đăng kiểm. Đành cho nằm bờ cả năm nay. Giờ nhà cửa tôi bán hết rồi, cất tạm ngôi nhà nhỏ để cả gia đình trú nắng mưa. Lo nhất là 2 đứa con đang học lớp 9 và lớp 11 phải nghỉ học giữa chừng vì ba mẹ túng thiếu. Rồi đây không biết tương lai chúng thế nào”.

5 năm trước, ngư dân Đỗ Ngọc Tín, ở thị xã Đông Hòa (tỉnh Phú Yên) cũng đã đứng ra thế chấp 2 thửa đất cho ngân hàng BIDV để vay 18,5 tỷ đồng, đóng tàu vỏ thép. Thua lỗ triền miên dẫn đến mất khả năng trả nợ. Chi cục Thi hành án dân sự TP.Tuy Hòa đã tiến hành kê biên, xác minh kiểm kê tài sản đối với tàu cá của ông để trừ nợ cho ngân hàng. Mới đây, ông Tín đã bán đi một thửa đất được 300 triệu đồng để trả một phần nợ cho con số 18,9 tỷ đồng cả vốn lẫn lãi lâu nay. “Sắp tới, tôi tính bán hết nhà cửa, đất đai và tàu nhưng có lẽ không đủ để trả khoản nợ này”, ông Tín nói.

Cần giải pháp tháo gỡ kịp thời

Chương trình hỗ trợ cho ngư dân vay vốn đóng tàu vỏ thép được triển khai theo Nghị định 67 tại nhiều địa phương ở miền Trung. Tuy nhiên sau thời gian dài, hiệu quả mang lại có phần rất thấp so với mong muốn và kỳ vọng của ngư dân. Tại tỉnh Phú Yên, thống kê cho biết có 19 chiếc tàu vỏ thép đóng mới theo Nghị định 67. Tổng số tiền ngư dân vay từ ngân hàng lên đến 274 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay chỉ có 6 tàu hoạt động hiệu quả, 13 tàu còn lại hoạt động cầm chừng, thua lỗ. Trong đó có 10 tàu đang bị các ngân hàng khởi kiện chủ tàu vì các khoản nợ không được trả đúng hạn.

Nhiều con tàu vỏ thép của ngư dân miền Trung nằm bờ chờ kê biên vì khoản nợ chủ tàu không trả được

Tỉnh Quảng Ngãi cũng có khoảng 48 tàu vỏ thép đang trong tình trạng nợ xấu, 35 chủ tàu đang bị ngân hàng khởi kiện vì nợ quá hạn không chi trả. Đánh giá về nguyên nhân khiến ngư dân đóng tàu vỏ thép lâm cảnh nợ nần kéo dài, ông Nguyễn Văn Mười – Chi Cục trưởng Chi cục Thủy sản Quảng Ngãi cho rằng, do đánh bắt không hiệu quả, số tàu gặp thiên tai, mất ngư lưới cụ nhiều. Bên cạnh đó, ngư trường đánh bắt đang cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, số tàu cá vươn khơi ngày càng nhiều, riêng Quảng Ngãi đã có tới 5000 tàu cá đánh bắt. Ngư dân chưa quen đánh bắt tàu vỏ thép, một số ít khác tàu hư hại. Đó là chưa kể các ảnh hưởng khác từ dịch bệnh, giá cả tăng cao khiến số vốn đầu tư cho các chuyến ra khơi cao hơn trước, giá hải sản lại thấp nên trừ chi phí ra khơi thì ngư dân bị lỗ hoặc lãi không được bao nhiêu.

Tại Bình Định, toàn tỉnh có 60 tàu vỏ thép, đa số còn dư nợ tại ngân hàng với khoảng 854 tỷ đồng. Trong đó, 57 tàu nợ quá hạn với 436 tỷ đồng cả gốc lẫn lãi. Ngân hàng đã khởi kiện 39 chủ tàu cá, trong đó có 2 tàu đã bán đấu giá 1,5 tỷ đồng để thu nợ; 3 tàu đang kê biên chuẩn bị đấu giá; 4 hồ sợ khởi kiện chủ tàu đang được tòa án thụ lý; 27 đương sự có quyết định công nhận thỏa thuận giữa các bên…

Ông Nguyễn Công Bình – Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Bình Định nhìn nhận, bên cạnh một số chủ tàu thiếu thiện chí trả nợ thì nhiều tàu đánh bắt cá mang về bán giá thành thấp, nhiều chuyến biển không có lãi để trả ngân hàng, số tàu khác thì đánh bắt không hiệu quả… Theo ông Bình, các ngân hàng cần cơ cấu lại nợ, ưu tiên thu hồi nợ gốc trước, lãi sau để hỗ trợ ngư dân, tháo gỡ bớt khó khăn. Với tàu cá chây ỳ thì cần có hình thức cứng rắn để ràng buộc ngư dân thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

Thiên Phúc