Khi nơi nghèo khó có “nét”…

Ðứng từ Trường THCS La Pán Tẩn, xã La Pán Tẩn, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, cô bé Lý Thị Nhung chỉ cho tôi ngôi nhà của mình ở phía dãy núi xa xa kia. Từ sáu giờ sáng, Nhung đã dậy trèo từ đó sang đây để học chữ. Năm nay, Nhung 13 tuổi, học lớp 8, là con thứ hai trong một gia đình người Mông quanh năm tỉa ngô trồng lúa trên những thửa ruộng bậc thang. Cả 36 bạn trong lớp Nhung cũng chưa hề biết đến máy tính. Cái từ "in-tơ-nét" với Nhung cũng chỉ mới nghe nói mà chưa hình dung được nó là gì. Mắt cô bé sáng lên khi tôi hỏi rằng, sau khi in-tơ-nét được lắp về đây, Nhung sẽ làm gì với nó, rồi em hồn nhiên nói: "Em sẽ làm những việc chưa từng được làm". Có "nét", em có thể tìm những thông tin để giúp bố mẹ làm giàu cho quê mình…

Trường THCS La Pán Tẩn có khoảng 250 học sinh, các em chưa hề được học một tiết tin học nào như các bạn ở thành phố. Cả trường có ba máy tính, chỉ đủ để phục vụ công việc quản lý của trường và soạn bài của giáo viên. Thêm nữa, cơ sở vật chất ở đây còn thiếu thốn, nói gì đến việc trang bị phòng máy để dạy cho các em. Trường THCS và trường tiểu học vẫn học chung. Dãy nhà cấp bốn gồm hai gian, mỗi gian chỉ 18 m2 là nơi làm việc của tất cả 17 giáo viên. Nay cần phòng để đặt máy nối mạng in-tơ-nét, thầy cô đành tập trung hết vào một gian nhà, để nhường phòng còn lại làm điểm in-tơ-nét thanh niên. Khi hoạt động, điểm in-tơ-nét thanh niên này sẽ có sáu máy tính nối mạng, một máy in, một tủ sách. Ngoài phục vụ 400 học sinh của trường, điểm in-tơ-nét còn phục vụ cho khoảng 1.000 thanh niên trong bán kính 4 km quanh trường.

Không như cô bé người Mông Lý Thị Nhung ở Mù Cang Chải, tại Sơn Ðộng, huyện nghèo duy nhất của tỉnh Bắc Giang, em Phạm Thị Mến, dân tộc Tày, đã có ba năm tiếp xúc với máy tính. 32 bạn học cùng lớp 8 với em cũng vậy. Mỗi tuần có hai tiết cả lớp được vào phòng máy học tập. Phòng máy gồm 25 máy tính, đang quá tải vì 500 học sinh của 14 lớp học trong toàn trường thay nhau học. Năm 2005, trường là điểm kết nối in-tơ-nét đầu tiên của huyện Sơn Ðộng. Ngày 5-9 tới đây, trường sẽ được bàn giao thêm một điểm in-tơ-nét thanh niên, được đặt ngay trong khu ký túc xá. Dự kiến, trong giờ học, điểm in-tơ-nét này sẽ phục vụ các đội tuyển thi Ô-lim-pích tiếng Anh, Toán của trường ôn luyện, giảm tải cho phòng máy hiện đã quá công suất. Ngoài giờ học, đây sẽ là điểm truy cập in-tơ-nét phục vụ việc học tập của học sinh nội trú. Còn thứ bảy, chủ nhật, là điểm in-tơ-nét dành cho đoàn viên thanh niên trong vùng.

Phó Bí thư Tỉnh đoàn Bắc Giang Nguyễn Hoàng Trung cho biết, việc tỉnh đoàn cùng Viễn thông Bắc Giang thống nhất chọn nơi này làm điểm in-tơ-nét thanh niên là để hỗ trợ tư vấn cho các em học sinh các bước cơ bản để ứng dụng CNTT, nay mai có điều kiện về phục vụ cho các xã khó khăn của huyện nghèo này.

Chỉ trong ba tháng kể từ ngày phát động triển khai vào tháng 6, Trung ương Ðoàn và VNPT đã khảo sát địa điểm, chuẩn bị phòng và hoàn thành việc lắp máy, nối mạng cho 62 điểm in-tơ-nét. Các điểm in-tơ-nét này được đặt trong trường THCS, THPT hoặc ký túc xá, khu học xá, để cung cấp các dịch vụ như phổ cập tin học và in-tơ-nét, thư viện điện tử và điểm phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật, điểm dịch vụ truy cập in-tơ-nét, điểm sinh hoạt thanh thiếu nhi và khai thác một số dịch vụ khác. Thời gian sử dụng và quản lý điểm in-tơ-nét do Ban Giám hiệu, Ðoàn trường, Ðoàn xã phối hợp quản lý.

Trong khi các đại lý in-tơ-nét ở các thành phố lớn đang phải dời xa trường học ngoài 200 m vì quá nhiều học sinh trốn học chơi game thâu đêm suốt sáng, thì tại 62 huyện nghèo, các điểm in-tơ-nét thanh niên lại được đặt vào trong trường học như một quy định bắt buộc. Thoạt nghe thì có vẻ mâu thuẫn, nhưng nếu phân tích cho cùng sẽ thấy được hiệu quả "nhiều trong một" của dự án này. Ðiểm in-tơ-nét thanh niên do nhiều bên quản lý, lại được đặt trong trường học nên nội dung truy cập sẽ được giám sát rất chặt chẽ, sẽ không có chuyện học sinh chơi điện tử trong giờ học, và càng không có chuyện thanh niên coi đây là một điểm tụ tập để chơi game.

Mặc dù chưa đi vào hoạt động, nhưng việc sử dụng điểm in-tơ-nét thế nào cho hiệu quả đã được các bên thảo luận rất sôi nổi. Tại Trường THCS La Pán Tẩn, có hai giáo viên tin học sẽ thay nhau trông coi điểm in-tơ-nét từ 7 giờ 30 phút sáng đến 18 giờ hằng ngày. Ðó là thời gian phòng máy phục vụ thanh thiếu niên và học sinh. Còn buổi tối, phòng máy này để dành cho thầy cô giáo của cả ba ngôi trường ở La Pán Tẩn gồm mầm non, tiểu học và THCS truy cập, khai thác thông tin cho bài giảng của mình.

Vào dịp hè, lúc học sinh nghỉ học, các điểm in-tơ-nét thanh niên sẽ trở thành điểm sinh hoạt thường xuyên của thanh niên. Tỉnh Ðoàn sẽ phối hợp cùng VNPT Bắc Giang thu một phần phí để bảo dưỡng máy móc. Viễn thông Yên Bái và Bắc Giang đều hứa sẽ tiếp tục hỗ trợ nhà trường trong việc bảo trì, sửa chữa máy móc trong quá trình sử dụng. Tập đoàn VNPT cũng đã soạn bộ sách gồm bốn tập để hướng dẫn thanh niên và học sinh sử dụng máy tính và truy cập in-tơ-nét. Cả 62 điểm in-tơ-nét đều được theo dõi tần suất sử dụng máy, nếu không sử dụng hiệu quả sẽ bị nhắc nhở. Một khóa tập huấn trực tuyến cho cán bộ quản lý các điểm in-tơ-nét cũng đã được mở vào cuối tháng 8 vừa qua.

Khảo sát các địa điểm in-tơ-nét trước giờ khai trương, mối quan tâm nhất của Trưởng ban Ðoàn kết tập hợp thanh niên Trung ương Ðoàn, Phó Chủ tịch Hội liên hiệp Thanh niên Việt Nam Nguyễn Phi Long, vẫn chính là hiệu quả hoạt động. Sau khi 62 điểm in-tơ-nét thanh niên triển khai một năm, Trung ương Ðoàn sẽ cùng VNPT tổng kết và đánh giá kết quả của dự án thí điểm. "Có tới 500 xã nghèo trong 62 huyện nghèo của 20 tỉnh cần in-tơ-nét. Chúng tôi đang hướng tới việc hỗ trợ mỗi xã nghèo một điểm in-tơ-nét thanh niên, nếu mô hình này hoạt động tốt", anh Long nói.