Khoa học và công nghệ (KHCN) không chỉ là tri thức thuần túy mà còn là nguồn lực quý báu, là chất xúc tác quan trọng cho quá trình đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Tuy nhiên, quá trình đổi mới ở các ngành và doanh nghiệp hiện chưa đồng bộ, thiếu một cơ chế chung và một nguồn dữ liệu thống nhất để phục vụ phát triển. Để khắc phục, cần tạo dựng cơ chế kết nối hiệu quả thúc đẩy ứng dụng KHCN vào thực tiễn.
Xây dựng mô hình hợp tác bền chặt
Theo TS. Huỳnh Phú Minh Cường – Phó Trưởng khoa Điện – Điện tử, Trường ĐH Bách khoa, ĐHQG TP.HCM, KHCN được coi là “huyết mạch” của quá trình phát triển kinh tế số, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, TP.HCM cũng như Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức trong lĩnh vực này. Thứ nhất là vấn đề nhân lực, chúng ta có lực lượng sinh viên đông đảo nhưng mới chỉ được đào tạo lý thuyết, thiếu kinh nghiệm thực tiễn, trong khi đó nguồn nhân lực giàu kinh nghiệm lại khó thu hút về nước do chế độ đãi ngộ hạn chế. Thứ hai là nguồn kinh phí và hạ tầng kỹ thuật vì chỉ riêng việc thiết kế một con chip đã tốn hàng chục triệu USD, trong khi Việt Nam vẫn thiếu cơ chế và nguồn lực đầu tư từ Chính phủ. Thứ ba là sự thiếu vắng hệ sinh thái doanh nghiệp đủ mạnh để đồng hành phát triển. Và thứ tư là thị trường, muốn hình thành thị trường, cần có doanh nghiệp tiên phong và chính sách Nhà nước đồng bộ để tạo niềm tin cho các nhà đầu tư.
“Từ những thách thức này, chúng ta cần xây dựng mô hình hợp tác bền chặt giữa ba nhà: nhà trường, Nhà nước và nhà doanh nghiệp. Chỉ khi có sự liên kết chặt chẽ, đồng bộ từ đào tạo, chính sách đến ứng dụng, Việt Nam mới có thể từng bước vươn lên, khẳng định vị trí trên bản đồ thế giới. Bước cần ưu tiên làm đầu tiên là chú trọng thiết kế chip”, TS. Cường góp ý.
GS.TS Võ Xuân Vinh – Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh, ĐH Kinh tế TP.HCM – cho hay, Nghị quyết 57 là cơ hội để đánh giá vai trò KHCN với sự phát triển kinh tế – xã hội. Muốn đưa KHCN bứt phá, chúng ta cần đầu tư mạnh hơn cho phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu, tích cực ứng dụng AI để việc tiếp cận khai thác thông tin dễ dàng. Bên cạnh đó kết nối Nhà nước – doanh nghiệp – viện trường trong hoạt động KHCN cũng như chia sẻ nguồn lực (tính tương hỗ cao trong kết nối), chia sẻ thông tin KHCN. Đồng thời phát triển và hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về KHCN mà cụ thể là về hoạt động KHCN và kết quả KHCN. Đặc biệt, chúng ta phải kết nối với cơ sở dữ liệu của các doanh nghiệp/nhà xuất bản quốc tế. Có như vậy chúng ta mới đưa KHCN phát triển vượt bậc.
PGS.TS Trần Minh Triết – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQG TP.HCM – nhấn mạnh, trong 11 nhóm ngành công nghệ chiến lược, chuyển đổi số chiếm vị trí ưu tiên hàng đầu, trong đó AI được nhắc đến trước tiên. Điều quan trọng là phải lan tỏa tri thức công nghệ đến nhiều tầng lớp, để mọi lĩnh vực từ y tế đến giáo dục đều có thể ứng dụng. Bên cạnh đó, việc cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho các nhà khoa học, đồng thời khuyến khích họ tham gia tích cực vào các cộng đồng nghiên cứu cũng là nhân tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển.
Theo ông Lê Khắc Hiệp – Tổng Giám đốc ADT Global, yếu tố giúp KHCN đột phá là AI. Tại Việt Nam đã có khung pháp lý (Luật Dữ liệu, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân…), cơ sở dữ liệu và Liên hợp Thư viện KHCN. Tuy nhiên dữ liệu còn phân tán, đầu tư hạn chế, nhân lực quản trị dữ liệu thiếu, văn hóa chia sẻ chưa hình thành và tỷ lệ chi cho nguồn tin KHCN còn thấp. Muốn phát triển, Việt Nam phải hoàn thiện khung pháp lý và quy định rõ về chia sẻ dữ liệu, sở hữu trí tuệ, an toàn thông tin; xây dựng nền tảng dữ liệu mở – liên thông quốc gia theo chuẩn FAIR, ứng dụng AI và công nghệ mới để phân tích, dự báo, hỗ trợ nghiên cứu và chính sách. Ngoài ra cần đầu tư hạ tầng và nhân lực dữ liệu KHCN, thúc đẩy khoa học mở và hợp tác quốc tế. Mục tiêu là biến dữ liệu KHCN thành “nguồn năng lượng tri thức” phục vụ đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số và giúp Việt Nam đạt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào 2045.
Tạo dựng cơ chế kết nối hiệu quả
Bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân – Phó Giám đốc Sở KH-CN TP.HCM – cho biết, TP.HCM được đánh giá là địa phương có tiềm lực mạnh về KHCN với nhu cầu đổi mới và sáng tạo ngày càng lớn. Tuy nhiên, quá trình đổi mới ở các ngành và doanh nghiệp hiện chưa đồng bộ, thiếu một cơ chế chung và một nguồn dữ liệu thống nhất để phục vụ phát triển. Trong khi các nghiên cứu khoa học thường mang tính hàn lâm, doanh nghiệp lại cần những kết quả gắn với thực tiễn sản xuất – kinh doanh, dẫn đến khoảng cách giữa cung và cầu thông tin, sự liên kết còn yếu. Để khắc phục cần tạo dựng cơ chế kết nối hiệu quả, trong đó các nhà quản lý đóng vai trò cầu nối giữa giới khoa học và doanh nghiệp, giúp hai bên có tiếng nói chung và thúc đẩy ứng dụng KHCN vào thực tiễn.
Ông Trần Văn Tùng – Chủ tịch Hội Thông tin KH-CN Việt Nam – khẳng định: “Thông tin KHCN không chỉ là tri thức thuần túy mà còn là nguồn lực quý báu, là chất xúc tác quan trọng cho quá trình đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Vì vậy, việc kết nối, chia sẻ và ứng dụng hiệu quả những thông tin này chính là trách nhiệm và sứ mệnh mà chúng tôi luôn ghi nhớ và thực hiện”.
Theo ông Tùng, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện chính sách khuyến khích đầu tư và xây dựng nền tảng chia sẻ thông tin quốc gia, bảo đảm tính mở và minh bạch. Các trường đại học, viện nghiên cứu cần nâng cao chất lượng nghiên cứu, tăng cường hợp tác quốc tế và liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp để nâng cao tính ứng dụng.
Doanh nghiệp cần coi đầu tư vào thông tin KHCN là chiến lược lâu dài, đồng thời xây dựng đội ngũ nhân lực có khả năng tiếp cận và ứng dụng hiệu quả nguồn thông tin.
“Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, việc tận dụng hiệu quả thông tin KHCN không chỉ là cơ hội mà còn là yêu cầu tất yếu để Việt Nam có thể bắt kịp và vượt lên trong cuộc đua phát triển toàn cầu”, ông Tùng nhấn mạnh.
Song Hậu
Bình luận (0)