Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV: Sửa Hiến pháp để bộ máy tinh gọn, hiệu quả

Tuần qua, kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV bước vào tuần làm việc thứ nhất. Theo đó, vấn đề được các đại biểu thảo luận sôi nổi là Dự thảo nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều (SĐBSMSĐ) của Hiến pháp năm 2013; Dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (CQĐP) (sửa đổi).

Xây dựng chính quyền gần dân, sát dân

Đối với Luật Tổ chức CQĐP (sửa đổi), bà Phạm Thị Thanh Trà – Bộ trưởng Bộ Nội vụ – cho biết, quan điểm sửa đổi luật là thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổ chức CQĐP theo mô hình 2 cấp (tỉnh và xã). Đồng thời phân định rõ thẩm quyền của CQĐP 2 cấp; tinh gọn tổ chức bộ máy, đảm bảo hoạt động thống nhất, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả của nền hành chính từ Trung ương đến cấp xã; xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân trên địa bàn.

Tiếp tục đẩy mạnh phân quyền, phân cấp giữa cơ quan Nhà nước ở Trung ương với địa phương; giữa CQĐP cấp tỉnh với CQĐP cấp xã theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” để phát huy tính chủ động, sáng tạo của CQĐP các cấp, nhằm khơi thông mọi nguồn lực để địa phương phát triển.

Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2025.

Trình bày tờ trình Dự thảo nghị quyết của Quốc hội SĐBSMSĐ của Hiến pháp năm 2013, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định – Phó Chủ tịch Ủy ban Dự thảo SĐBSMSĐ của Hiến pháp năm 2013 – nêu rõ, ủy ban xác định Dự thảo nghị quyết SĐBSMSĐ của Hiến pháp năm 2013 gồm 2 điều. Điều 1 gồm 8 khoản SĐBSMSĐ của Hiến pháp năm 2013 về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội, về đơn vị hành chính và tổ chức CQĐP; điều 2 gồm 3 khoản, quy định về hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp.

Trong đó, việc tổ chức đơn vị hành chính và nội dung khác về CQĐP (tại chương IX của Hiến pháp năm 2013), thực hiện chủ trương của Đảng về sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tổ chức CQĐP 2 cấp và kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, ủy ban đề nghị chỉ quy định có tính khái quát về việc phân định các đơn vị hành chính tại điều 110 gồm tỉnh, thành trực thuộc Trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành trực thuộc Trung ương, đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập. Việc xác định các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành trực thuộc Trung ương và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính do Quốc hội quy định.

Đồng thời, thể chế hóa kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổ chức CQĐP cấp tỉnh, cấp xã có HĐND và UBND, đề nghị sửa đổi, bổ sung điều 111, 112, 114 theo hướng quy định tổ chức CQĐP gồm HĐND và UBND, không sử dụng thuật ngữ “cấp CQĐP”…

Hiệu lực thi hành của nghị quyết từ ngày 1-7-2025.

Tinh gọn bộ máy để lo cho an sinh

Nêu quan điểm thẩm tra Dự án Luật Tổ chức CQĐP (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành việc sửa đổi cơ bản, toàn diện Luật Tổ chức CQĐP hiện hành.

Ông Tùng khẳng định, dự thảo luật bảo đảm phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và các nội dung đang được dự kiến sửa đổi, bổ sung trong Hiến pháp năm 2013, cụ thể hóa các yêu cầu, định hướng về thực hiện mô hình địa phương 2 cấp; sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã.

Tham gia góp ý tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Huỳnh Thanh Mẫn nêu rõ, muốn thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị quyết 18 trong giai đoạn 2 thì cần phải SĐBSMSĐ của Hiến pháp năm 2013 và một số luật liên quan. Ai cũng mong muốn xây dựng bộ máy tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Vì vậy mà nhiều nhiệm kỳ qua, Trung ương đều có nghị quyết về tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế. Tuy nhiên việc thực hiện còn khó khăn, chưa đạt mục tiêu, giảm còn cơ học. Lần này, việc tinh giản thực hiện theo tinh thần Nghị quyết số 18. Đây là chủ trương lớn, thể hiện ý Đảng, lòng dân nên phải làm quyết tâm.

Cũng theo Chủ tịch Quốc hội, tại kỳ họp này, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp chỉ tập trung vào 8/120 điều nhằm phục vụ yêu cầu tinh gọn bộ máy.

Đối với chủ trương phân cấp phân quyền, vừa qua đã phân cấp khá mạnh. Quốc hội đã sửa Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức CQĐP nhưng để thực hiện tinh gọn bộ máy giai đoạn 2 thì vẫn cần phải tiếp tục sửa đổi Luật Tổ chức CQĐP. Tinh thần của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Thường vụ Quốc hội là phân cấp mạnh cho địa phương, địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.

“Thực sự phân cấp để địa phương có nguồn lực, chủ động làm, không phải lên Trung ương. Quốc hội sẽ không quản lý danh mục dự án đầu tư công cũng không quản lý danh mục tiền mà chỉ thông qua việc thu chi chung, giao Chính phủ phân bổ về cho địa phương. Phân về địa phương, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, sự điều hành của UBND, sự giám sát của HĐND thì công trình, dự án mới nhanh, hiệu quả, khắc phục tình trạng giải ngân hiện nay ở nhiều địa phương rất chậm do thủ tục quy định quá nhiều. Nếu trình lên trên này, chúng ta duyệt trong phòng máy lạnh thì sẽ không thực tế…”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Cũng theo ông Mẫn, nếu việc SĐBSMSĐ của Hiến pháp năm 2013 được thông qua sẽ tạo nền tảng cho sắp xếp bộ máy. Khi bộ máy được tinh, gọn, hiệu năng, hiệu quả thì sẽ có nguồn lực để phát triển đất nước. Thực tế là chính từ việc sắp xếp bộ máy nên vừa qua Bộ Chính trị đã quyết tại kỳ họp này trình Quốc hội thông qua nghị quyết miễn giảm học phí cho các cấp học từ mầm non đến THPT. Và mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã yêu cầu nghiên cứu đề án tiến tới miễn phí toàn dân giai đoạn 2030-2035 với lộ trình giảm gánh nặng chi phí y tế cho người dân.

Muốn lo được cho an sinh xã hội thì phải có nguồn lực. Nguồn lực đến từ việc tinh gọn bộ máy để hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả rồi ứng dụng chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo AI…

Kim Anh