Lịch sử “mềm” hơn nhờ… CNTT

Đó là câu hỏi mà rất nhiều giáo viên dạy lịch sử nói riêng và ngành giáo dục nói chung đang trăn trở tìm lời giải… Trong số này có thầy và trò Trường THCS Nguyễn Văn Trỗi (Q.Gò Vấp, TP.HCM). Sau một thời gian tìm kiếm, cuối cùng cô giáo Nguyễn Thị Xuân Thảo và hai em học sinh Phạm Ngọc Ánh (lớp 9/4), Nguyễn Như Hoa Hồng (lớp 9/8) đã tìm được lời giải cho câu hỏi khó giải này.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, máy tính ra đời đã mở ra một thời đại mới – thời đại CNTT. Đối với việc dạy học bộ môn lịch sử ở trường phổ thông, sự hỗ trợ của CNTT sẽ giúp giáo viên dễ dàng ứng dụng các phần mềm để thiết kế đồ dùng dạy học, bài giảng điện tử, đồ dùng trực quan quy ước. Đồng thời giáo viên có điều kiện khai thác nguồn thông tin để làm phong phú thêm hệ thống tài liệu dạy học. Còn đối với học sinh, việc ứng dụng CNTT trong giờ học sẽ giúp hiểu sâu về kiến thức, tạo sự chú ý và gây hứng thú học tập.

“Với lý do trên, chúng em chọn đề tài Nghiên cứu tác động CNTT trong học tập lịch sử Việt Nam từ 1858 đến 1945 làm đề tài nghiên cứu khoa học. Để có những nhận xét khách quan, khoa học về nhận thức và thực tiễn của việc ứng dụng CNTT để xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước (ĐDTQQƯ) trong dạy học lịch sử ở trường THCS làm căn cứ cho việc nghiên cứu, chúng em đã tiến hành điều tra, khảo sát ở ba trường THCS (Nguyễn Văn Trỗi, Thông Tây Hội và Phan Tây Hồ – Q.Gò Vấp) với số lượng 15 giáo viên dạy lịch sử và 300 học sinh. Kết quả điều tra cho thấy, 67,7% học sinh hứng thú với những tiết học mà giáo viên có ứng dụng CNTT để xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ; 66,67% giáo viên nhận thức đúng chức năng của việc ứng dụng CNTT để xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ (vừa là nguồn kiến thức, vừa là phương tiện minh họa) trong dạy lịch sử. Tuy nhiên, giữa các giáo viên không có sự thống nhất về quy trình, cách thức, biện pháp ứng dụng CNTT để xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ trong dạy lịch sử nên ít nhiều ảnh hưởng đến chất lượng giờ học. Từ những kết quả trên, chúng em nhận thấy sự cần thiết phải đề ra những biện pháp thiết thực nhằm sử dụng ĐDTQQƯ đã xây dựng bằng CNTT trong dạy lịch sử nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học tập lịch sử ở nhà trường hiện nay”, em Hoa Hồng cho biết.

“Trong học tập bộ môn lịch sử, điều quan trọng không phải là học sinh sẽ ghi nhớ những con số, những sự kiện mà là biết sử và từ đó đi đến hiểu sử. Vậy làm thế nào để lựa chọn những kiến thức cần ghi nhớ, những sự kiện lịch sử cơ bản và nắm vững sự kiện ấy? Với tính năng đa truyền thông, các phần mềm CNTT được ứng dụng trong dạy học lịch sử sẽ có ưu thế trong việc giúp học sinh tiếp cận với các sự kiện lịch sử một cách chân thực, cụ thể, trực quan sinh động. Từ đó giúp ghi nhớ lịch sử một cách tích cực”, cô Xuân Thảo cho biết.

Theo đó, cô Xuân Thảo đã hướng dẫn hai em Ngọc Ánh và Hoa Hồng ứng dụng CNTT để xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ tạo biểu tượng về không gian, hoàn cảnh địa lý nơi sự kiện lịch sử diễn ra. Đồng thời tạo biểu tượng lịch sử rõ nét về thời gian, trình tự diễn biến niên đại các sự kiện diễn ra. Cụ thể, khi trình chiếu một sự kiện lịch sử trên lược đồ, có thể sử dụng các tính năng trình diễn của CNTT (hiệu ứng zoom, repeat, đổi màu đối với các đối tượng cần nhấn mạnh) để tạo sự chú ý của học sinh đối với các mốc thời gian xảy ra những sự kiện quan trọng. Bên cạnh đó, sử dụng CNTT để cụ thể hóa sự kiện và tạo biểu tượng lịch sử; củng cố, kiểm tra, đánh giá nhận thức của học sinh – trong đó phần mềm Ms PowerPoint là một trong những phương tiện có nhiều tính năng tiện ích. Dựa vào các phương tiện trực quan trên màn hình, giáo viên nêu vấn đề gợi mở nhằm giúp học sinh phát huy khả năng ghi nhớ, tái hiện hệ thống kiến thức, suy luận và góp phần xây dựng bài, điền thế các nội dung vào ô trống để hoàn thành các yêu cầu của bài tập. Tiến hành củng cố kiến thức thông qua các bài tập trắc nghiệm trên giấy kết hợp với màn hình, có thể vận dụng trò chơi lịch sử như trò chơi ô chữ.

“Trong dạy học lịch sử, với sự hỗ trợ của CNTT có thể thiết kế, trình chiếu các loại tranh ảnh, lược đồ, niên biểu, sơ đồ cho người học quan sát, kết hợp với đặt câu hỏi nhận thức, nêu vấn đề để tổ chức phân tích, so sánh, đối chiếu để rút ra kết luận, giải quyết và vấn đề đặt ra. Như vậy không chỉ giúp cho người học ghi nhớ kiến thức lịch sử mà còn hiểu biết lịch sử một cách sâu sắc, bền vững và phát triển tư duy cũng như kĩ năng phân tích, so sánh, đối chiếu”, em Ngọc Ánh chia sẻ.

Sau đó, nhiều giáo viên đã lên tiết bằng cách sử dụng giáo án được thiết kế có sử dụng ĐDTQQƯ đã xây dựng bằng CNTT trong dạy học lịch sử Việt Nam từ 1858-1945 của nhóm. Kết quả cho thấy, sự hứng thú học tập tăng lên rõ rệt. Đặc biệt đã phát huy được tính tích cực, năng động của học sinh trong các tiết học. Từ chỗ thụ động, tiếp thu kiến thức một chiều, không khí lớp học nặng nề, học sinh trở nên năng động, tự tin, không khí lớp học sôi nổi. Ngoài ra, các em học sinh tích cực nghiên cứu tài liệu học tập, tham gia xây dựng bài học làm cho quan hệ giữa học sinh – học sinh, giáo viên – học sinh trở nên gần gũi, thân thiện. Không những vậy, điểm số của học sinh cũng cao hơn 1-2 điểm so với trước đây…

Bài, ảnh: Minh Anh