Đó là khẳng định của ThS. Huỳnh Thanh Phú (Hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân, TP.HCM) khi đề cập đến vấn đề tuyển sinh ĐH hiện nay. Theo thầy Phú, trong nhiều năm qua, giáo dục Việt Nam đã nỗ lực không ngừng để đổi mới toàn diện, từ chương trình, phương pháp đến cách thức kiểm tra, đánh giá. Một trong những thành quả quan trọng là việc đa dạng hóa phương thức tuyển sinh ĐH.
Học sinh ngày nay có nhiều sự lựa chọn
Thầy Phú cho biết, học sinh ngày nay có nhiều lựa chọn để bước vào cánh cửa ĐH chứ không phải chỉ dựa vào một kỳ thi duy nhất, đó là: điểm thi tốt nghiệp THPT, xét tuyển kết hợp, tuyển thẳng theo thành tích, hay xét học bạ. Trong số đó, xét học bạ đã trở thành một kênh tuyển sinh quen thuộc, tạo cơ hội cho hàng trăm ngàn học sinh trên cả nước tiếp tục con đường học tập.
Gần đây dấy lên nhiều tranh luận có nên bỏ phương thức xét tuyển học bạ không vì cho rằng, xét học bạ dễ bị “làm đẹp học bạ”, thiếu tin cậy, không phản ánh chính xác năng lực học sinh. Vấn đề đặt ra là, liệu bỏ xét học bạ có thật sự nâng cao chất lượng tuyển sinh hay vô tình thu hẹp cơ hội cho học sinh và tạo thêm áp lực cho xã hội?
Cá nhân tôi cho rằng, loại bỏ xét học bạ không phải là bước tiến, mà là bước lùi trong tư duy quản lý giáo dục. Giữ lại phương thức này, nhưng cải tiến, minh bạch và giám sát tốt hơn mới là hướng đi đúng đắn. Đa dạng phương thức tuyển sinh – bảo đảm công bằng và cơ hội.
Nguyên lý cơ bản trong giáo dục là không áp đặt một khuôn mẫu chung cho tất cả. Mỗi học sinh có hoàn cảnh, năng lực, sở trường riêng. Người giỏi nghiên cứu khoa học có thể tỏa sáng trong các kỳ thi học sinh giỏi; người năng động, sáng tạo lại phù hợp với phỏng vấn, dự án; và có những học sinh học đều đặn, kiên trì suốt ba năm phổ thông – thành quả ấy được ghi trong học bạ. Nếu chỉ giữ lại một con đường duy nhất là thi tốt nghiệp THPT rồi xét điểm, chúng ta vô tình phủ nhận những nỗ lực bền bỉ của hàng triệu học sinh trong suốt quá trình.
Trên thế giới, nhiều quốc gia tiên tiến cũng không đặt nặng một kỳ thi duy nhất. Mỹ có SAT, ACT, nhưng song song đó các trường vẫn xem xét kết quả học tập phổ thông, thư giới thiệu, hoạt động ngoại khóa. Nhật Bản, Hàn Quốc hay châu Âu đều giữ cơ chế tuyển sinh đa dạng. Điều này xuất phát từ một nguyên tắc giáo dục tiến bộ: không có một thước đo nào đủ sức bao quát toàn diện năng lực con người. Vì vậy, duy trì xét học bạ là để bảo đảm tính công bằng và mở rộng cơ hội cho mọi đối tượng. Học bạ – minh chứng khách quan cho quá trình học tập.
Học bạ phản ánh quá trình ba năm học chứ không phải một kỳ thi
Theo thầy Phú, cần nhìn nhận khách quan rằng học bạ phản ánh quá trình ba năm học, chứ không chỉ là một khoảnh khắc thi cử. Đó là sự cộng dồn từ hàng trăm bài kiểm tra, hàng chục kỳ thi học kỳ, sự đánh giá thường xuyên của giáo viên.
Chính vì kéo dài liên tục, học bạ ít chịu ảnh hưởng của yếu tố may rủi. Nếu một học sinh học yếu mà chỉ nhờ “ăn may” một kỳ thi duy nhất thì điểm thi có thể cao bất thường; còn học bạ thì khó có thể giả dối trong cả một chặng đường dài. Vấn đề “làm đẹp học bạ” thực chất nằm ở khâu quản lý và giám sát.
Nếu lo ngại bệnh thành tích, thay vì bỏ, ta phải chuẩn hóa việc đánh giá, tăng cường ứng dụng công nghệ quản lý, và đặc biệt xây dựng văn hóa trung thực trong dạy – học. Xét học bạ chính là khuyến khích học sinh học đều, học thật, tránh tâm lý “nước rút” trước kỳ thi. Đây là ý nghĩa sư phạm quan trọng không thể bỏ qua.
Một khía cạnh khác cần nhìn rõ: xét học bạ là phương thức ít tốn kém. Trong bối cảnh nhiều gia đình Việt Nam còn khó khăn, chi phí ôn thi, luyện thi, đi lại là gánh nặng lớn. Xét học bạ giúp giảm bớt áp lực tài chính, đặc biệt với những học sinh ở nông thôn, vùng sâu vùng xa. Ngoài ra, phương thức này còn giúp các trường ngoài công lập tuyển đủ chỉ tiêu, duy trì hoạt động ổn định. Nếu bỏ, nhiều trường sẽ rơi vào tình trạng khó tuyển, kéo theo hàng ngàn giảng viên, nhân viên mất việc. Hậu quả xã hội là không nhỏ. Quan trọng hơn, xét học bạ bảo đảm cho học sinh – đặc biệt là nhóm trung bình khá – có cơ hội tiếp tục học lên, thay vì bị “ngắt dòng” giáo dục quá sớm. Một xã hội văn minh không thể để thanh niên 18 tuổi bị gạt ra khỏi cánh cửa học tập chỉ vì một kỳ thi duy nhất.
Không thể dồn hết áp lực vào một kỳ thi
Thực tế những năm gần đây cho thấy, đề thi tốt nghiệp THPT ngày càng khó, nhiều em học sinh giỏi cũng cảm thấy căng thẳng. Nếu bỏ xét học bạ, toàn bộ áp lực dồn hết vào kỳ thi này. Khi đó, cha mẹ sẽ buộc phải cho con đi học thêm nhiều hơn, xã hội lại rơi vào vòng xoáy tốn kém, nặng nề. Chúng ta nói chống dạy thêm – học thêm tràn lan, nhưng chính sách bỏ xét học bạ vô tình lại cổ xúy cho điều ấy.
Thi cử chỉ nên là một kênh sàng lọc, không thể là “cửa ải” duy nhất. Bởi lẽ, một bài thi trong vài giờ không thể đại diện cho cả một quá trình học tập 12 năm. Giáo dục cần hướng đến sự cân bằng giữa thi cử và đánh giá liên tục. Xét học bạ chính là phần cân bằng ấy.
Ngày nay, thế giới đi theo mô hình tín chỉ, học tập suốt đời, công nhận đa dạng kết quả học tập. Nhiều trường ĐH quốc tế không chỉ nhìn vào điểm thi, mà còn xem xét cả quá trình học, kỹ năng mềm, hoạt động cộng đồng. Mục tiêu là xây dựng môi trường sinh thái mở, khuyến khích người trẻ trang bị nhiều kỹ năng khoa học và xã hội. Nếu Việt Nam bỏ xét học bạ, chúng ta đang đi ngược xu thế. Trong khi các nước phát triển nới lỏng, linh hoạt để thu hút nhân tài, thì ta lại siết chặt vào một con đường duy nhất. Một chính sách như vậy không chỉ gây thiệt thòi cho học sinh, mà còn cản trở tiến trình hội nhập.
Trước khi quyết định bỏ hay giữ, cần thẳng thắn đặt câu hỏi: chúng ta đã có khảo sát nào chứng minh rằng những sinh viên trúng tuyển bằng học bạ học yếu, rớt tốt nghiệp nhiều hơn các kênh khác chưa? Nếu chưa có, thì lập luận “học bạ thiếu tin cậy” chỉ dừng lại ở suy đoán. Quan trọng hơn, đã ai hỏi chính học sinh – những người chịu tác động trực tiếp – về nguyện vọng của các em chưa? Giáo dục là phục vụ người học. Bất kỳ thay đổi nào cũng phải dựa trên lắng nghe ý kiến của chính đối tượng trung tâm. Nếu chưa khảo sát, chưa điều tra, chưa có minh chứng, thì việc loại bỏ một phương thức đã vận hành ổn định là thiếu thuyết phục.
Giáo dục phải nhân văn, công bằng và tiến bộ. Hãy trao cho học sinh nhiều con đường để khẳng định mình, chứ đừng chỉ dựng lên một cánh cửa duy nhất. Giữ xét học bạ không chỉ là giữ một phương thức tuyển sinh, mà còn là giữ lấy tinh thần đổi mới, dân chủ và tôn trọng quá trình rèn luyện của thế hệ trẻ.
Yến Hoa (ghi)
Bình luận (0)