Loạn quảng cáo: Kỳ cuối: Chiếc áo đã quá chật!

Mới đây, Nhà xuất bản Kim Đồng tung ra thị trường bộ truyện tranh Bác Hồ sống mãi, do Công ty Phan Thị thực hiện biên soạn, vẽ tranh. Thế nhưng, bên cạnh mục đích tốt đẹp là ghi lại những kỷ niệm sâu sắc về cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác thì bộ truyện tranh vẫn còn một hạt sạn lớn, gây phản cảm cho người tiếp nhận khi vi phạm nghiêm trọng đến Pháp lệnh Quảng cáo. Trong cuốn Thăm làng cá Cát Bà (nằm trong bộ truyện) miêu tả hình ảnh Bác Hồ đến thăm một gia đình người dân. Tại đây, Bác đã trao tặng cho các em thiếu nhi một cuốn sách, thế nhưng, thật ngỡ ngàng khi đó là cuốn Thần đồng đất Việt, tập 123. Tất nhiên, bất cứ ai cũng biết Thần đồng đất Việt là tác phẩm độc quyền của Công ty Phan Thị và tập 123 chỉ vừa ra mắt năm 2011, trong khi bối cảnh câu chuyện lại ở thời điểm của năm 1959. Có thể nói, đây không những là sự xúc phạm nghiêm trọng đến lịch sử mà còn là chiêu quảng cáo trá hình của đơn vị thực hiện. Bởi lẽ, trong Pháp lệnh Quảng cáo nghiêm cấm sử dụng hình ảnh lãnh tụ, người lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam để quảng cáo dưới mọi hình thức. Như vậy, hình ảnh vẽ Bác đang cầm một sản phẩm của Công ty Phan Thị nói trên đã vi phạm nghiêm trọng về quảng cáo. Thế nhưng, không hiểu vì lý do gì tác phẩm truyện tranh này vẫn đường hoàng đến tay công chúng?

Không dừng lại ở đó, TP.HCM hiện có tổng cộng 42 cơ quan báo chí, 1 đài phát thanh, 1 đài truyền hình và hơn 1.000 trang tin điện tử trên mạng internet. Bên cạnh đó, còn có 127 văn phòng đại diện của cơ quan báo chí TW và 12 văn phòng đại diện báo các tỉnh, gần 70 kênh truyền hình cáp trong và ngoài nước phát sóng liên tục 24 giờ mỗi ngày. Sự lớn mạnh của các phương tiện truyền thông kéo theo sự phát triển về quảng cáo nhằm tạo thêm nguồn thu giúp các cơ quan truyền thông cân đối tài chính, phù hợp với cơ chế thị trường cũng như xu hướng phát triển, hội nhập. Tuy nhiên, không ít đơn vị vì lợi nhuận đã bất chấp sai phạm. Điển hình là một số tạp chí quảng cáo về rượu hay sử dụng hình ảnh người mẫu ăn mặc hở hang… gây phản cảm cho người xem. Ngoài nội dung không lành mạnh, rất nhiều nhà đài còn đua nhau quảng cáo vượt quá số lần, số giờ cho phép. Như ông Võ Văn Long – Phó giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông thừa nhận: “Dư luận thời gian qua rất bất bình trước việc xuất hiện quá nhiều quảng cáo xen ngang khi xem một bộ phim hay chương trình yêu thích, dẫn đến “loãng” nội dung tiếp nhận. Tuy nhiên, trong trường hợp này sở rất khó theo dõi, nắm bắt vì không ai ngồi đó đếm số lần, lượt quảng cáo trong một ngày mà chỉ phát hiện sai phạm khi kiểm tra hồ sơ, lịch phát sóng chương trình, trong đó có lịch phát sóng quảng cáo”.

Ngoài những sai phạm rành rành thì không ít quảng cáo mà nếu chiếu theo Pháp lệnh Quảng cáo vẫn không biết… đúng hay sai. Phải kể đến đầu tiên chính là việc xuất hiện hàng loạt các trang báo điện tử kéo theo nhu cầu về quảng cáo trên kênh thông tin này cũng tăng chóng mặt. Điển hình có trang Vnexpress.net với khoảng 50% diện tích hoặc Vietnamnet.vn có khoảng 10% diện tích dành cho quảng cáo. Chỉ cần gõ vào địa chỉ một trang mạng, bên cạnh trang thông tin là sự xuất hiện của hàng loạt quảng cáo lớn nhỏ dưới nhiều hình thức như video clip, trailer và chạy chữ… Thậm chí các quảng cáo này còn chồng lên cả trang thông tin khiến người xem rất khó chịu. Theo quy định, Pháp lệnh Quảng cáo nghiêm cấm việc sử dụng trang bìa 1 để thực hiện quảng cáo. Thế nhưng, câu hỏi đặt ra là đối với các trang báo mạng, trang chủ có được xem là trang 1, trang bìa hay không nên việc xử lý vi phạm vẫn còn đang… bỏ ngỏ? Hay trong các chương trình thời sự, phim truyện… thời gian qua khán giả vẫn thường thấy nhiều quảng cáo chạy chữ dưới chân trong khi hình thức này chưa có trong quy định. Chưa kể đến nội dung quảng cáo không phù hợp với… giờ “vàng”. Anh Nguyễn Tân (ngụ tại số nhà 59B đường kênh Tân Hóa, quận Tân Phú, TP.HCM) bức xúc: “Thử hỏi, cả gia đình đang vừa ăn bữa tối vừa xem cuốn phim hay, bỗng xuất hiện một chương trình quảng cáo… nước rửa bồn cầu hoặc một sản phẩm chỉ dành cho phụ nữ thì sao chịu nổi!”.

Ngoài ra, một loại hình khác trong thực hiện quảng cáo cá nhân khiến nhà quản lý cũng bó tay khi không biết nó… đúng hay sai phạm. Đó là con số các doanh nghiệp, công ty hoạt động mỗi năm một tăng và gần như đơn vị nào cũng có riêng một website của mình. Do vậy, không ít sản phẩm do đơn vị ấy trực tiếp sản xuất và kinh doanh nghiễm nhiên xuất hiện trên trang web của mình mà không cần xin phép?

Khi đề cập đến những bất cập nói trên, cả ông Nguyễn Văn Minh – Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và ông Võ Văn Long đều cho rằng, Pháp lệnh Quảng cáo đã như một chiếc áo quá chật trong công tác quản lý và quy hoạch quảng cáo hiện nay, do vậy đòi hỏi phải có một văn bản khác cao hơn thay thế, đó là Luật Quảng cáo.