“Lộc trời” ở Lăng Cô

Ba giờ sáng, con đường chạy dọc đầm phá Lăng Cô rộn rã hẳn lên, những ánh đèn pin chói lóa loang lổ khắp mặt nước. Đâu đó tiếng bước chân lội nước nghe rào rào lẫn tiếng dao búa đập hàu lốc cốc. Cặm cụi bên chiếc thúng chất đầy lốp hàu, ông Nguyễn Chân – một người dân có thâm niên hơn 20 năm làm nghề đóng hàu nói: “Cái nghề này rủi may tùy vào trời. Trời thương thì hàu đóng đầy lốp, trời không thương thì treo niêu”.

Chẳng biết hàu (hay còn gọi là hào, thường sống ở vùng đầm phá nhiều bùn lầy) xuất hiện ở vịnh Lăng Cô từ bao giờ. Đối với người dân ở đây, đó là sản vật được thiên nhiên ưu ái tặng riêng cho miền đất khốn khó này. Không như những nơi khác, cách đóng hàu của người Lăng Cô rất đặc biệt. Vì không đủ tiền mua thùng phuy hoặc các vật dụng đắt tiền khác, người dân nghĩ ra cách đi kiếm những vỏ lốp xe đã cũ mòn mang về thả xuống đáy đầm. Trong khoảng thời gian từ 10 tháng đến 1 năm, thứ “lộc trời ban” sẽ bám và phát triển trên những chiếc lốp xe cũ này. Thường thì thời gian thả lốp vào khoảng cuối tháng 3 âm lịch và bắt đầu thu hoạch từ đầu năm sau. Sau thời gian nhất định, người dân sẽ bơi thuyền ra giữa đầm, lặn xuống vớt vỏ lốp xe lên rồi dùng tay hoặc vật cứng gỡ những chú hàu bám chắc như đá ra khỏi vỏ lốp. Vào thời điểm này, nhiều túp lều tạm bằng bạt dựng lên ven bờ đầm, làm nơi tập kết hàu. Nhiều tiểu thương khắp trong Nam, ngoài Bắc, nhà hàng, khách sạn cũng đổ xe chờ sẵn để cân mua.

“Năm nay hàu đóng sớm và được mùa hơn mọi năm. Ước chi năm mô cũng như ri thì đỡ phải đi bốc gạch”, đang cặm cụi chẻ vỏ hàu, một người phụ nữ tầm 40 tuổi chợt ngoảnh mặt lên nói với người bên cạnh. Chị tên là Trần Thị Gái, cuộc sống gia đình bảy miệng ăn nhờ cả vào 500 chiếc lốp hàu ở đáy vịnh và công bốc gạch thuê hàng ngày của chị. Theo chị gái, hàu để nguyên vỏ theo thời giá hiện tại là 20 ngàn đồng/kg, nếu chẻ vỏ rồi chỉ bán nguyên mặt thịt hàu bên trong thì có giá 70 ngàn/kg. “Năm nào trời thương thì gia đình tui cũng thu được khoảng 4 triệu đồng. Cũng có năm hàng trăm chiếc lốp mà chỉ thu được có vài cân đủ ăn cho đỡ thèm”, chị Gái cho biết.

Một bên là núi cao, phần còn lại là cát bạc màu, cuộc sống của người dân nơi đây đến một cục đất chọi chim cũng khó, đất sản xuất nông nghiệp dường như là giấc mơ không thể thành hiện thực. Ngoài nghề chài lưới trên mặt đầm phá, cánh phụ nữ thường phải đi bốc vác thuê.

Cũng không phải ngẫu nhiên, món hàu ở xứ biển này được mệnh danh là “đặc sản tình yêu”. Bởi lẽ hàu là loại thủy sản được xếp vào loại giàu chất kẽm hơn gấp nhiều lần so với các loại thực phẩm khác. Chỉ cần thêm một vài gia vị cần thiết, bạn sẽ được thưởng thức các món chế biến từ hàu thơm mát giữa những ngày nóng nảy lửa như hàu luộc chấm mù tạt, hàu nướng trui, hàu nướng mỡ hành, cháo hàu, gỏi hàu, canh hàu nấu mồng tơi, rau luộc chấm mắm hàu… Tay đảo liên tục trên chảo hàu xào hành thơm nức, bà Nguyễn Thị Lan (60 tuổi) cho biết: “Tui sống ở đây gần trọn đời người rồi, gắn bó với nghề đóng hàu từ lúc niên thiếu cho đến bây giờ. Ở miệt biển Nha Trang và Bà Rịa – Vũng Tàu cũng có hàu nhưng điều đặc biệt là hàu ở đây ngon hơn, đậm đà hơn do nước có độ mặn nhiều hơn. Bởi thế, khách du lịch có dịp về đây ai cũng ghé chân mua vài cân thưởng thức”.

Ở xứ sở “thừa trời thiếu đất” này, phận người cơ cực chịu nhiều nắng gió trộn lẫn với mồ hôi. Sau mỗi mùa lưu lạc xứ người làm thợ “đụng”, họ lại trở về bám đáy đầm để mưu sinh. Những chiếc xuồng chở đầy lốp hàu. Người phụ nữ thì luôn tay đập vỏ hàu, còn trẻ con làng chài đầu không mũ nón, đi chân trần ngồi cạnh mẹ ngơ ngác nhìn khách lạ. Với nguồn thu nhập trung bình vài triệu đồng một năm, hàu đã trở thành nguồn cơm áo cho nhiều phận người nghèo khó.

Bài, ảnh: Phan Vĩnh Yên