Luôn đi đầu trong đổi mới phương pháp dạy

1. Có dịp cùng đoàn cán bộ Phòng GD-ĐT Q.Bình Thủy dự tiết dạy môn khoa học tự nhiên của cô Nguyễn Thị Chi tại lớp 2A1 Trường TH Bình Thủy, chúng tôi bị cuốn hút ngay bởi không khí sinh động của lớp học. Sau khi qua các bước khởi động, ôn bài cũ, cô Chi khéo léo hướng học sinh vào bài mới: “Loài vật sống ở đâu?”. Sĩ số lớp có 37 em được chia 6 nhóm. Với Bảng đa năng dạy & học toán – tiếng Việt – tự nhiên và xã hội, cô Chi đưa mỗi nhóm một tấm bảng vẽ phong cảnh thiên nhiên, kèm theo những con vật, làng xóm, cây cối… Cô gợi ý các nhóm căn cứ nội dung bức tranh trên bảng để tìm những con vật thích hợp gắn lên. Học sinh sôi nổi thảo luận và đến giờ qui định, các nhóm gắn tranh lên bảng, sau đó cử đại diện thuyết minh  ý nghĩa bức tranh. 

Các nhóm đã chọn chi tiết gắn lên tranh phù hợp môi trường sống của những con vật. Chẳng hạn tổ 2 là phong cảnh dưới nước, các em gắn lên đó những con tôm, cá, cua đang uốn lượn, vài cây bông súng nở hoa, một số loài thực vật sống dưới nước, cụm lục bình trôi lơ lửng trở thành chiếc bè cho chú dế mèn và chú dế trũi thỏa chí phiêu lưu với gánh hành lý trên vai, như  trong bài đọc Trên chiếc bè, sách Tiếng Việt lớp 2, tập I. Còn tổ 4 là bức tranh có sông và đất liền, các em gắn dưới sông một bầy vịt đang bơi, sâu hơn là đàn cá nhởn nhơ, ven sông là cây cổ thụ với tán cây rộng tỏa bóng mát, xa xa, những mái tranh nhấp nhô, có làn khói bếp bay lên, có đàn gà con  ríu rít bên gà mẹ…

Dù mới học lớp 2 nhưng các em thuyết trình trước lớp với phong thái tự tin, đĩnh đạc. Em Nguyễn Ngọc Thảo Nghi, nhóm trưởng nhóm 4, trình bày: “Thưa cô, thưa các bạn, nội dung tranh của nhóm  mô tả một ngôi làng ở nông thôn. Các gia đình đang chuẩn bị bữa cơm chiều. Đây là ngôi làng mà người dân vừa làm ruộng vừa chăn nuôi gia súc, gia cầm…”.

Bằng biện pháp phát vấn và gợi mở, cô Chi chốt lại và mở rộng nội dung bài: “Loài vật có thể sống được ở khắp nơi”: Trên mặt đất, trong hang, trên cây, trong rừng, bay trên không, dưới nước, và liên hệ: Vì sao phải bảo vệ động vật? Nhất là những động vật có ích  hoặc quý hiếm? Quá trình dạy, mỗi khi cô Chi đặt câu hỏi, hàng loạt cánh tay giơ lên… Cuối tiết học là phần trò chơi: Các tổ trưởng lên bắt thăm, trúng con nào thì cả nhóm “hóa thân” thành con vật đó và rồng rắn trình diễn trong tiếng cười, tiếng vỗ tay, hoặc tiếng la ó nếu nhóm biểu diễn không giống con vật… Đã hết tiết học mà không khí lớp vẫn vui tươi, rộn ràng.

2. Cô chia sẻ: “Tuy Bộ GD-ĐT đã cấp khá nhiều thiết bị nhưng đa số di chuyển khó khăn và phụ thuộc vào điện. Giáo viên chỉ có thể đứng trên bảng lúc sử dụng nên học sinh rất khó quan sát vì các em ngồi theo nhóm. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến không ít thầy cô giáo rất ngại khi sử dụng thiết bị giảng dạy”.

Để làm đồ dùng dạy học, ngoài việc kế thừa những mô  hình được cấp, cô Chi nghiên cứu, tìm đọc tài liệu, học hỏi kinh nghiệm đồng nghiệp. Cố gắng của cô, với hỗ trợ của người chồng (cũng là thầy giáo), được đền đáp: Hầu hết mô hình cô làm đạt giải trong hội thi làm đồ dùng dạy học các cấp. Trong  đó Bảng đa năng dạy & học toán – tiếng Việt – tự nhiên và xã hội được giải nhất cấp quận, giải ba cấp thành phố, áp dụng cho nhiều môn  học ở  bậc TH. 

Nguyên liệu làm bảng đa năng chỉ cần thiếc, xốp, nam châm, màu bột, decal, nhưng khá bền vì bảng bằng thiếc có khung nhôm được hàn xì chắc chắn, gắn bản lề ở giữa, mở ra gấp vào nhẹ nhàng, thuận tiện khi di chuyển, phù hợp việc học trong lớp hoặc ngoài trời. Bảng sử dụng hai mặt, với những bức tranh nền  phong phú, ví dụ: Phong cảnh dưới nước, phong cảnh trên cạn, sông, biển, núi rừng… Các chi tiết phụ như con vật, bông hoa, nhà cửa, cây cối… làm bằng xốp nhiều màu, được viền đen và trang trí, có gắn nam châm phía sau. Khi dạy, giáo viên hướng dẫn học sinh chọn chi tiết liên quan nội dung bài  gắn lên bảng. Chẳng hạn môn toán, bài Một phần hai, trên bảng phong cảnh dưới nước, học sinh gắn 3 con cá bơi ở hàng trên, 3 con cá  ở hàng dưới, vậy là các em hình thành kiến thức phân số: Thế nào là 1/2? hoặc 1/3, 1/5, 1/8, rồi cộng, trừ phân số… Môn tập làm văn, phần tả cảnh: Các nhóm xây dựng hình ảnh trên bảng đa năng. Sau khi cô giáo kiểm tra tính hợp lý của những bức tranh, học sinh dựa theo đó làm bài. Do vậy học sinh làm bài theo suy nghĩ và cảm nhận riêng, không gò ép theo bài mẫu …

Bảng đa năng góp phần giúp những tiết dạy của cô Chi trở nên “học mà chơi, chơi mà học”, là phương tiện góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao hiệu quả giảng dạy. Về phía phụ huynh, không chỉ đồng tình, nhiều người còn chia sẻ, góp ý để cô hoàn thiện và làm phong phú hơn mô hình. Đến nay bảng đa năng phổ biến trong nhiều trường TH của Cần Thơ. Riêng Trường TH Bình Thủy, đa số giáo viên thường xuyên sử dụng.

Bài, ảnh: Đan Phượng