Lưu ý gì khi làm văn tuyển sinh 10?

Những năm gần đây, đề thi tuyển sinh lớp 10 môn văn ở TP.HCM luôn có những thay đổi theo hướng chú trọng vận dụng kỹ năng, tăng cường những câu hỏi gợi mở, gắn liền với những vấn đề thực tiễn đời sống và tích hợp với kiến thức của nhiều môn học khác.

Thí sinh xem lại đề thi môn văn tuyển sinh vào lớp 10 các năm trước. Ảnh: D.B

Quan sát đề thi của các năm, và từ thực tế bài làm của học sinh (HS) trong các kỳ thi vừa qua, có thể thấy rằng việc nắm vững kiến thức chương trình chỉ là một phần, phần còn lại là đòi hỏi các em phải có kỹ năng làm bài. Để bài làm có điểm cao cho kỳ thi 2018 này, HS cần lưu ý các mặt sau đây:

Nắm vững các yêu cầu của đề thi

Trước hết, cần nắm vững cấu trúc đề thi. Đề thi gồm 3 câu: đọc hiểu/3 điểm, làm văn xã hội/3 điểm và nghị luận văn học/4 điểm. Nắm vững hệ thống câu hỏi, các cách đặt câu hỏi thường gặp, thang điểm của từng phần, từng câu. Nắm vững một cách hệ thống những kiến thức cơ bản về tiếng Việt cho phần đọc hiểu, những tác phẩm bắt buộc nào ở phần nghị luận văn học để chủ động ôn tập. Lưu ý nữa là, với thời gian làm bài (120 phút), các em cần cân nhắc để phân chia thời gian làm bài hợp lý cho từng phần, tránh dành nhiều thời gian cho phần không cần thiết này mà thiếu giờ để làm phần quan trọng kia.

Một điểm đặc biệt lưu ý là môn văn năm nay sẽ có sự thay đổi lớn, gắn nhiều với đời sống thực tế xã hội, mang tính ứng dụng liên môn với các bộ môn khác. Vì thế HS phải có kiến thức nền của các liên môn này, không cần quá sâu. Và biết cách xử lý khi làm bài để phù hợp với đặc trưng môn văn.

Cách làm bài từng phần và một số lỗi nên tránh

Đối với phần đọc hiểu, HS cần phân tích kỹ đề để nắm chắc số câu hỏi, các vế của câu hỏi, sự liên quan giữa các vế trong câu hỏi, hoặc giữa các câu hỏi; đề có phần lựa chọn để trả lời hay bắt buộc; phải trả lời thành các ý gạch đầu dòng hay một đoạn văn; đề yêu cầu đóng về kiến thức hay phải làm bài theo hướng mở… Lỗi thường gặp ở phần này là hoặc HS trả lời sơ sài, qua quýt, không đủ ý theo yêu cầu đáp án, hoặc trả lời lan man dài dòng, mất thời gian không cần thiết. Cần nhớ nữa là phải trả lời cho hết ý của câu hỏi, khi lựa chọn phương án nào thì phải có lý giải hoặc kèm minh họa từ văn bản…

Đối với câu nghị luận xã hội, đề thường yêu cầu viết trong khoảng 1 trang giấy thi. Vì vậy đòi hỏi các em phải có kỹ năng, tư duy, hiểu biết xã hội để viết bài văn tương đối ngắn gọn. Cách ra đề ở câu này vô cùng phong phú và đa dạng, như bàn luận về một ý kiến, đưa ra một mẫu truyện, một bài báo, thậm chí là một bức tranh minh họa… để yêu cầu thí sinh nghị luận. Nếu HS hiểu sai, xác định sai vấn đề thì xem như bài làm sẽ lạc đề. Câu hỏi này đòi hỏi các em phải có những quan điểm, chính kiến xác đáng. Rút ra bài học gì cho bản thân. Bài làm phải có lập luận chặt chẽ, lý lẽ sắc bén và dẫn chứng thuyết phục. Quan sát bài làm của thí sinh nhiều năm, chúng tôi thấy các em còn mắc nhiều lỗi ở phần này như viết không đúng theo độ dài yêu cầu (quá ngắn, hoặc quá dài), viết thành đoạn văn, hiểu sai luận đề, hoặc nghị luận chung chung, thiếu sức thuyết phục về chiều sâu tư duy xã hội và kỹ năng hành văn…

Với câu nghị luận văn học, đề thường ra theo hướng yêu cầu ghép trong câu hỏi. Đề cho 2 câu và HS được lựa chọn để làm bài. Các dạng thường cho là phân tích kết hợp so sánh, đối chiếu, hoặc liên hệ xã hội. Đề thi của các năm qua đều có những yêu cầu này: phân tích và so sánh, đối chiếu vẻ đẹp của hai đoạn thơ, có thể bắt buộc, hoặc tự chọn; phân tích một nhân vật trong tác phẩm văn xuôi từ đó liên hệ với nhân vật trong tác phẩm khác hoặc một điển hình ngoài xã hội. Thang điểm được tính là 3 điểm cho mức yêu cầu một và 1 điểm cho vế liên hệ, so sánh ở vế yêu cầu hai. Quan trọng nhất ở phần này là HS phải biết xây dựng một dàn bài hợp lý về bố cục các phần, như giới thiệu, phân tích riêng sau đó so sánh điểm giống và khác nhau về nội dung, nghệ thuật, từ đó nhận xét, đánh giá từ việc so sánh và rút ra kết luận.

Câu hỏi nghị luận xã hội và nghị luận văn học cần chú ý thêm nữa là, ngoài phần cho điểm trực tiếp trên hiện thực bài làm theo các ý, thang điểm đáp án còn kèm theo những yêu cầu khác như: đảm bảo cấu trúc bài làm, làm rõ được luận đề, sáng tạo của người viết và điểm về chính tả, dùng từ, đặt câu… Những yêu cầu này chiếm một số điểm không nhỏ, cho nên HS phải chú ý.

Hy vọng với những lưu ý trên sẽ giúp ích cho HS ôn tập đúng hướng và có bài làm hiệu quả trong kỳ thi tuyển sinh 10 năm 2018 sắp tới.

Trần Ngọc Tuấn
(Trường THPT Tây Thạnh, TP.HCM)