Lũy Thầy – 400 năm còn một chút này

Tạp Chí Giáo Dục

Thứ ba, 05.04.2011, 16:04

Chỉ có những người khách lạ khi dừng chân Đồng Hới, Quảng Bình mới tìm tới Lũy Thầy, như thể để nhìn lại một công trình quân sự được xây dựng chỉ còn một đoạn ở đường Quách Xuân Kỳ và phía tây phường Phú Hải. Nhưng dẫu đã đứng ngay bên cạnh con đường khá đẹp chạy dọc theo dòng sông Nhật Lệ, nếu không có người hướng dẫn thì khó mà tìm được Lũy Thầy nằm ở đâu, còn được bao nhiêu chiều dài và hiện tại như thế nào.

Theo sử sách thì vào năm 1630, chúa Nguyễn Phúc Nguyên giao cho Đào Duy Từ xây dựng hai công trình phòng thủ là Lũy Trường Dục thuộc xã Hàm Ninh, huyện Quảng Ninh bây giờ và Lũy Thầy từ cửa sông Nhật Lệ đến núi Đâu Mâu tỉnh Quảng Bình nhằm bảo vệ đàng trong trước những cuộc tấn công của chúa Trịnh đàng ngoài. Gọi là Lũy Thầy vì chúa Nguyễn coi Đào Duy Từ như thầy của mình.

Theo sử sách, khi xây dựng xong, Lũy Thầy có chiều dài 34km. Trải bao thăng trầm thế cuộc gần 400 năm, đến nay, khi đến Quảng Bình, du khách chỉ còn nhìn thấy một đoạn lũy nằm dọc bờ sông Nhật Lệ như đã nói trên.

Một phần khác thì giao Quảng Bình Quan nằm trên đường Trần Phú, ngay trung tâm thành phố với một chiếc cổng đẹp, bao quanh là vườn cây. Trong ngần ấy thời gian, di tích này đã nhiều lần được trùng tu, nâng cấp.

Vào năm Minh Mạng thứ sáu (1825), Lũy được xây kiên cố bằng đá, đến năm 1961, thêm một lần nữa được tu sửa, Nhưng từ 1964-1968 Mỹ ném bom khiến Lũy Thầy gần như hư hại hoàn toàn.

Đến năm 1994, Lũy Thầy được phục hồi lại nguyên trạng và Quảng Bình Quan đã được Nhà nước công nhận là di tích Quốc gia vào năm 1992. Ban đêm, đèn thắp sáng, nhìn Quảng Bình Quan rất đẹp.

Tuy nhiên, khi vào Quảng Bình Quan lại khá bất ngờ vì rất nhiều chỗ bị vỡ gạch không được sửa chữa, rác lại thải trong lòng di tích bừa bãi, dơ bẩn, cỏ dại mọc dày đặc.

Nếu muốn tìm kiếm Lũy Thầy của ngày xưa, chỉ còn cách giở lại hồ sơ lưu tại Ban Quản lý di tích – danh thắng tỉnh Quảng Bình. Đây là một hệ thống thành lũy bằng đất, đá được hình thành trong thời gian 3 năm (1630 – 1634) với tổng chiều dài gần 34km, gồm có các lũy: Lũy Trường Dục, Lũy Trấn Ninh (Lũy Đầu Mâu) và Lũy Trường Sa.

Năm 1848, vua Thiệu Trị hành hương qua hệ thống lũy, thấy cảnh hùng vĩ này đã xúc động đặt thêm cho nó cái tên "Định Bắc trường thành" để nhớ ơn tổ tiên đã giữ vững cõi Nam.

Trải qua bao cuộc chiến tranh, dấu vết Lũy Thầy dẫu chỉ còn một đoạn đất vài trăm mét cũng là sự nhắc nhở về nhà chiến lược Đào Duy Từ và nhắc nhở về thời Trịnh – Nguyễn phân tranh.

Bên cạnh di tích Lũy Thầy còn sót lại, có tấm bia ghi: “Phòng tuyến Nhật Lệ được xây dựng vào năm 1631, có chiều dài 12 km, cao 6m, rộng 6m thuộc hệ thống Trường Lũy Đào Duy Từ. Nơi đây đã từng diễn ra các cuộc giao tranh quyết liệt giữa hai thế lực phong kiến Trịnh – Nguyễn trong gần 50 năm của cuộc nội chiến”.

Bước theo những bậc cấp lên tận đỉnh Lũy Thầy thì gặp Trạm hải đăng Nhật Lệ.Trạm hải đăng cao ngạo nghễ dẫn đường cho tàu bè hàng đêm. Nhìn xuống là dòng sông Nhật Lệ trôi hiền hòa, dân chài vẫn bám sông trong cuộc mưu sinh. Lịch sử, thời gian và con người hiện tại vẫn có những điểm giao nhau trong không gian nơi này…

KHUÊ VIỆT TRƯỜNG / DNSG