Mắt rắn

Năm nay là năm Quý Tỵ, năm của những chú rắn. Tôi nghĩ, trong đời mấy ai nói không sợ rắn? Rắn có thân mình dài sọc, “hoa văn” đủ kiểu, màu sắc lòe loẹt, cứ lượn ngang, uốn dọc, thoắt ẩn, thoắt hiện, cứ nhìn thấy là đã rợn tóc gáy… 

Đối với tôi, con rắn tồn tại thật đáng sợ từ rất lâu rồi trong ký ức, bởi một bộ phim tôi đã được ba dẫn đi xem khi còn nhỏ. Bây giờ, dù không còn nhớ chút gì về nội dung phim, nhưng có một hình ảnh tôi vẫn không sao quên được, đó là đôi mắt liếc ngang, liếc dọc của nữ minh tinh màn bạc vào vai “con rắn”. Không hiểu kỹ xảo hóa trang thời ấy tiên tiến đến mức độ nào, nhưng đã khiến tôi rất ấn tượng với đôi mắt “rắn” của cô. Hai con mắt ti hí, sênh sếch, phảng phất một ánh nhìn rất khó hiểu. Đôi mắt không hề chớp, cũng không chút động đậy nhưng dường như cứ lờn vờn, đong đưa cùng với nhịp chuyển động của cái đuôi rắn quay quắt phía sau…

Theo các nhà khoa học, rắn là con vật “hai mặt”. Với con người, có khi rắn là “láng giềng” hữu ích, nhưng có khi nó trở thành “sát thủ” ra tay không thương tiếc.

Mắt rắn có cấu tạo rất đặc biệt về thị giác, mi dưới gắn liền với mi trên và trong suốt như thủy tinh, khiến ta lầm tưởng rắn không có mi mắt. Rắn có đôi mắt nhìn xuyên bóng tối. Đa số rắn thường săn mồi ban đêm (nhất là rắn độc), vì ban ngày mắt rắn bị lòa do ánh sáng nên hai mi cứ khép lại như một cái khe ngang (có lẽ vì thế mà ta cứ tưởng rắn nhìn bằng nửa con mắt). Mắt rắn hoạt động không giống như các loài vật khác, chúng nhìn ra con mồi là nhờ thân nhiệt từ con mồi đó phát ra. Vì  thế, mắt rắn ví như một thiết bị tầm nhiệt. Trong bóng tối mù mịt, rắn vẫn có thể tấn công và tiêu diệt gọn con mồi, không phải vì thấy rõ một hình hài cụ thể, mà chỉ là một hình ảnh mang ánh sáng xanh. Các yếu tố sinh học của đôi mắt rắn khiến ta cảm thấy khó hiểu dụng ý của nó, nhưng nó vẫn có thể làm cho người đối diện lo lắng, sợ hãi. Khi mắt rắn “chiếu tướng” vào ai, có thể người bị nhìn sẽ hoang mang, cố né tránh hoặc nhanh chóng tìm cách đối phó, khi còn đủ bình tĩnh. Dù rằng, khoa học đã chứng minh, thông thường rắn sẽ không chủ động tấn công con mồi nếu không có dấu hiệu cho thấy có một phản ứng bất kỳ nào của đối phương vì sự xuất hiện của nó. 

Phân tích đôi chút khoa học về mắt rắn, chỉ vì tôi đang liên tưởng đến cái gọi là “nhìn đểu” ở đời sống xã hội. Tia mắt nhìn của loài rắn có “đểu”  hay không, nó vẫn luôn ở thế tấn công. Vậy nhưng, đối với con người, nếu ai đó bị cho là “nhìn đểu” người khác, sẽ rơi vào thế bị tấn công rất cao.

Thỉnh thoảng tiếp cận hồ sơ một số vụ án hình sự, tôi lại thấy cụm từ “nhìn đểu” xuất hiện trong biên bản lời khai của các bị can, bị cáo rất nhiều. Báo chí luôn luôn được cập nhật nóng các vụ án mạng vì bị cho là “nhìn đểu”. Tôi đã cố gắng tra cứu hoặc tìm một giải thích từ ngữ hợp lý ở đâu đó trong từ điển hoặc cả trong các văn bản pháp luật. Thú thật, tôi vẫn chưa thể tự định nghĩa chính xác “nhìn đểu” là gì?

Một cái nhìn, khi chỉ cần được một bên cho là “nhìn đểu”, có thể sẽ trở thành nguyên nhân gây ra những án mạng đau lòng cho cả hai bên. Vì sao có hiện tượng “nhìn đểu”? Do va quẹt nhau khi tham gia giao thông; khi “vô duyên đối diện bất tương phùng” trong quán nhậu;  ngay cả khi trên bàn tiệc sinh nhật với bạn bè; hoặc tình cờ chạm mặt nhau trên đường phố…  “Nhìn đểu” có ở đâu? Từ trong thôn xóm bình yên đến nơi ồn ào phố chợ. Từ công viên, đường phố đến cả trường học, bệnh viện. Bất cứ đâu, chỉ cần có hiện tượng “bốn mắt giao nhau” là cơ hội gây án có thể đến tức thời. Gần đây nhất, một vụ án mạng thương tâm đã xảy ra ngay trong khuôn viên trường ĐH, chỉ vì cái “nhìn đểu” vô nghĩa ấy đã bị đặt để trong hoàn cảnh không ai ngờ tới, đã cướp đi sinh mạng của một nam sinh viên giỏi của trường, gây hoang mang, phẫn nộ cho xã hội và ngập tràn nỗi đau, tiếc nuối cho gia đình, bạn bè, người thân của nạn nhân.

Các câu chuyện về “nhìn đểu” như thế đã nhởn nhơ diễn ra trong xã hội chúng ta từng ngày, từng giờ trong nhiều năm qua, đến nay vẫn chưa có lý giải cụ thể nào để trấn an dư luận. Đã vậy, có cả những cư dân mạng lập ra facebook “Hội những người thích nhìn đểu”. Giá mà có thể, tôi cũng muốn tìm hiểu xem quan niệm “nhìn đểu” của hội này là gì?

Ngày Tết, đem chuyện “mắt rắn” cùng trà dư, tửu hậu với các nhà ngôn ngữ học, các đồng nghiệp luật sư chuyên “xử” các vụ hình sự, rồi sôi nổi tranh luận, so sánh với khái  niệm “nhìn đểu”, nhìn bằng nửa con mắt… Trong tôi vẫn băn khoăn, làm sao để những đôi mắt rắn , những “tia” nhìn đáng sợ ấy đừng bao giờ xuất hiện trong cuộc sống con người?

LS. Trần Thị Phụng