Mặt trái của việc dạy học cá thể hóa

Khi lên tiết dạy theo hướng cá thể hóa, giáo viên thường chia nhóm theo trình độ HS: giỏi, khá, trung bình, yếu và cho bài phù hợp ở từng nhóm đối tượng. Việc chia nhóm như thế, nếu áp dụng thường xuyên, vô tình các thầy cô đã phân biệt đối xử với HS và hình thành các nhóm bạn theo trình độ học tập. HS hiện nay rất nhạy cảm, chỉ cần vài lần chia nhóm như thế là các em sẽ biết “tao ở nhóm giỏi còn mày ở nhóm yếu”, và như vậy HS yếu sẽ mặc cảm là ngu dốt nên thụ động hơn; còn HS ở nhóm giỏi thì sẽ tự kiêu. Chưa nói đến ở một số môn như tập làm văn chẳng hạn thì nhóm yếu thường không làm được gì cả.

Ở nhiều trường, ban giám hiệu, cán bộ chuyên môn khi thanh tra hay dự giờ giáo viên đã góp ý là “chưa thấy rõ việc dạy học theo hướng cá thể hóa” nếu không chia nhóm, còn giáo viên nào dạy chia nhóm như trên thì góp ý tốt. Điều quan trọng trong giáo dục là không làm HS mặc cảm là mình yếu kém hay tạo cho em tính tự cao, vì thế việc chia nhóm như trên cần hạn chế hoặc tổ chức dưới hình thức nào đó như trò chơi chẳng hạn để HS khó nhận ra là thầy cô đã chia nhóm theo trình độ học tập.

Theo tôi, trong một tiết dạy, giáo viên cần xây dựng hệ thống câu hỏi chặt chẽ, dẫn dắt HS từ kiến thức đơn giản đến phức tạp. Câu hỏi dễ dành cho HS yếu, câu hỏi khó dành cho HS khá giỏi. Cho HS 4 bài tập, cả lớp cùng làm, gọi HS yếu sửa bài đơn giản và HS khá giỏi sửa các bài phức tạp hơn. Giảng xong kiến thức mới, gọi các em yếu lên bảng làm ngay, làm sai, giáo viên giảng lại rồi cho các em thực hiện lại cho đến lúc đúng, vì khi HS yếu hiểu bài thì chắc chắn các em khá giỏi đã làm tốt. Như vậy là chúng ta đã dạy theo hướng cá thể hóa.

Cũng không cần thiết chia nhóm mà HS vẫn làm bài theo trình độ. Ví dụ, giáo viên có thể cho các em làm bài dưới hình thức như trò chơi “Đi xe lửa”: HS vẫn ngồi ở vị trí của mình, giáo viên gắn mô hình xe lửa trên bảng, phát vé lên từng toa xe, HS muốn lên xe phải thực hiện theo yêu cầu của từng toa, giáo viên phát vé có chủ đích (HS trung bình vé lên toa 1, HS giỏi vé toa 2, HS yếu vé toa 3…). Giáo viên cần sáng tạo nhiều hình thức khác nữa để HS không phát hiện ra là mình đã làm bài theo trình độ.

Trong phương pháp “những mảnh ghép” vừa triển khai trong năm học này, giáo viên có thể phân “nhóm chuyên sâu” theo trình độ HS để khi chuyển sang “nhóm mảnh ghép” thì có đủ trình độ, như thế HS yếu bắt buộc phải phát biểu vì câu hỏi ở nhóm khác không biết và các em cũng không mặc cảm là mình ở nhóm yếu.

Việc chia nhóm cũng không nhất thiết phải theo trình độ HS mà cũng có thể theo cá tính HS. Có những HS tiếp thu tốt nhưng thụ động, có những HS tiếp thu không tốt lắm nhưng mạnh dạn thì chúng ta có thể xếp các em vào cùng một nhóm để các em học hỏi lẫn nhau vì “học thầy không tày học bạn”. Giáo viên cũng cần lưu ý là không phải HS yếu là yếu tất cả các môn vì có em yếu tiếng Việt, toán do hiếu động, ham chơi nhưng kiến thức về khoa học, xã hội các em rất tốt nên khi phân theo trình độ HS phải tùy vào từng môn học. Chúng ta cũng cần nhớ, theo thời gian, HS sẽ tiến bộ dần, không nên để một HS ở mãi một nhóm của mình như thế là ngăn chặn sự phát triển tư duy của các em.

Dạy học theo hướng cá thể hóa là dạy theo năng lực của từng đối tượng nhằm giúp các em học tốt hơn, phát huy hết khả năng của mình vì thế người giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo, không nên dạy “sao chép” y như các tiết dạy chuyên đề đã được dự.