Mổ xẻ yếu kém giáo dục tại nghị trường

Lần đăng đàn này, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận nhận được rất nhiều câu hỏi chất vấn của các ĐBQH.

Mở đầu phiên chất vấn, đại biểu Thân Đức Nam (Đà Nẵng) đặt câu hỏi: Thông tin gần đây cho biết có 72.000 sinh viên tốt nghiệp ĐH mà không có việc làm, phải tìm những việc làm không liên quan đến nghề đào tạo của mình. Một là do nguyên nhân đào tạo bất hợp lý, không đúng với yêu cầu thị trường của lao động. Hai là cơ cấu bất hợp lý về đào tạo. Xin Bộ trưởng cho biết bộ đã có chính sách, biện pháp gì trong vấn đề này?

Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho hay Bộ GD-ĐT và các trường ĐH, CĐ là một bộ phận nằm ở phần cung của thị trường lao động. Để xảy ra tình trạng này, Bộ GD-ĐT thấy có 3 trách nhiệm: Thứ nhất trong một thời gian dài mô hình phát triển giáo dục, trong đó có giáo dục ĐH chú trọng về quy mô, số lượng mà chưa chú ý đúng mức đến các điều kiện đảm bảo chất lượng. Thứ hai, nội dung chương trình, phương pháp dạy học, thi cử của các trường chủ yếu xuất phát từ khả năng hiện có của nhà trường, tổ chức đào tạo theo khả năng mình có, chưa chú ý có hoạt động thiết thực để tổ chức hoạt động đào tạo đáp ứng nhu cầu của xã hội. Thứ ba, quy trình mở trường cấp phép hoạt động cho các trường ĐH, CĐ thiếu chặt chẽ, chưa chú trọng đến nhu cầu thực tế của xã hội và địa phương. Các chương trình đào tạo chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn trong nước và thế giới. Nội dung đào tạo nặng về truyền thụ kiến thức một chiều, nhẹ thực hành, chưa chú trọng rèn luyện các kỹ năng mềm, khả năng làm việc nhóm, ứng dụng công nghệ thông tin, ngoại ngữ.  Những yếu kém đó dẫn đến quy mô tuyển sinh và theo đó quy mô sinh viên tốt nghiệp hàng năm tăng lên trong khi chất lượng đào tạo còn thấp và chưa được chú trọng nâng cao. Bộ GD-ĐT cùng với các cơ sở giáo dục ĐH, CĐ có trách nhiệm chính trong các yếu kém nói trên. Bộ trưởng Luận có đưa ra nhiều giải pháp để giải quyết vấn đề này. Trong đó có việc kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã quyết định điều chỉnh chỉ tiêu phấn đấu 450 sinh viên/10.000 dân trước đây xuống còn trên 200 sinh viên/10.000 dân cho phù hợp với khả năng, quy mô của mạng lưới; hạn chế việc thành lập các trường ĐH, CĐ, cải tiến thay đổi quy trình cấp phép thành lập và cấp phép hoạt động, khắc phục tình trạng có trường ĐH được thành lập nhưng chưa có cơ sở vật chất, chưa có thầy cô giáo và đã có chỉ tiêu tuyển sinh và đào tạo.

Vấn đề đổi mới chương trình – sách giáo khoa (CT-SGK) được rất nhiều ĐBQH quan tâm chất vấn Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận.  Theo người đứng đầu ngành giáo dục, nghị quyết 29 khẳng định giáo dục Việt Nam phải chuyển từ nền giáo dục chú trọng truyền thụ kiến thức một chiều sang nền giáo dục chú trọng hình thành phát triển kĩ năng, năng lực và phẩm chất của người học. Muốn thực hiện được nghị quyết 29 không có cách nào khác là phải thay đổi CT và SGK. Liên quan đến kinh phí cho Đề án đổi mới CT-SGK, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận khẳng định: Trong tờ trình và những hồ sơ liên quan mà Chính phủ trình sang Ủy ban Thường vụ Quốc hội không có con số nào về kinh phí. Số tiền hơn 34.000 tỷ đồng được nhắc trên các phương tiện truyền thông là con số được tổng hợp từ kết quả nghiên cứu của các nhóm chuyên gia khác nhau. Theo Bộ trưởng, trong quá trình nghiên cứu Đề án đổi mới GD-ĐT trình Trung ương, mỗi nội dung đều phải có khái toán về kinh phí để từ đó có những cân đối, điều chỉnh. Bởi nếu đưa ra giải pháp hay nhưng đòi hỏi thực hiện nhiều tiền quá, trong khi thực tế ta không có tiền để làm thì không khả thi. Đó là những con số khái toán của các nhà nghiên cứu khi đề xuất nghiên cứu những nội dung khác nhau của vấn đề đổi mới giáo dục. “Đây là một sơ suất của những người lập đề án – làm giáo dục nhưng phải nói về vấn đề kinh tế. Cho tới thời điểm này, chúng tôi chưa trình bất cứ con số nào về kinh phí và chúng tôi đang bắt đầu làm”, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận thẳng thắn chia sẻ.

Chất lượng giáo dục ĐH hiện nay cũng được rất nhiều ĐBQH quan tâm. Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) lo lắng khẳng định cử tri cho rằng hiện nay có quá nhiều bất cập và nghịch lý trong việc đào tạo, sử dụng những người có bằng tiến sĩ, nước ta có nhiều tiến sĩ nhất khu vực. Nhưng lại là nơi sản xuất ra ít bài báo khoa học quốc tế nhất, là nơi có tỷ lệ tiến sĩ làm ngoài khu vực giáo dục khoa học cao nhất, bằng tiến sĩ vẫn được sử dụng như một ưu thế cao cho các ứng viên trong việc bổ nhiệm, tuyển dụng những vị trí không liên quan đến giáo dục khoa học, thậm chí không liên quan tới chuyên ngành đào tạo. Thực trạng này gây lãng phí về nguồn lực tiêu cực trong đào tạo là lực cản cho sự nghiệp phát triển giáo dục, khoa học. Theo Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, liên quan đến chất lượng đào tạo ĐH nói chung, trong đấy có đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ, bộ thống nhất đồng tình với ý kiến đại biểu nêu là chất lượng chưa tương xứng, chưa đáp ứng. Bộ trưởng Luận cũng cho biết, bộ đã có các giải pháp để giải quyết vấn đề này. Đó là chấn chỉnh việc đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ ngoài cơ sở chính của nhà trường, trước đây vốn diễn ra khá phổ biến. Bộ quyết định trường nào đủ điều kiện, đủ tiêu chuẩn đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ thì phải tổ chức đào tạo tại cơ sở chính, tại trụ sở chính của trường. Thứ hai, số lượng, chỉ tiêu đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ được điều chỉnh giảm và gắn chặt với các điều kiện đảm bảo chất lượng được nâng lên. Thứ ba là rà soát, ban hành các quy chế đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ mới. Những yêu cầu về mặt chất lượng luận án cũng được nâng cao.

Nghiêm Huê