Một đề thi kiểm tra hay và thiết thực

Câu 1 (2 điểm): Đoạn trích truyện Ông già và biển cả của Hê-minh-uê kể lại sự việc gì? Nhân vật Xan-ti-a-go là một người như thế nào qua sự việc ấy?

Nhân vật Xan-ti-a-gohiện lên như một dũng sĩ ngoan cường, người có quyết tâm theo đuổi khát vọng lớn lao là bắt cho được con cá lớn xứng đáng với tài nghệ của mình. Ông lão đã thể hiện được điều lão tôn thờ: “Con người có thể bị hủy diệt nhưng không thể bị đánh bại”. Lão đã khẳng định niềm tin vào sức mạnh và khả năng tồn tại của con người.

Câu 2 (3 điểm): Kẻ mạnh không phải là kẻ giẫm lên vai kẻ khác để thỏa mãn lòng ích kỉ. Kẻ mạnh chính là kẻ giúp đỡ kẻ khác trên đôi vai mình (Đời thừa – Nam Cao). Từ quan niệm trên, anh/chị hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ về “kẻ mạnh” trong mối quan hệ giữa người và người.

Đây là bài nghị luận xã hội ngắn yêu cầu học sinh phải nắm phương pháp làm bài nghị luận xã hội, biết vận dụng các thao tác nghị luận và có sự hiểu biết về các mối quan hệ của con người trong thực tế cuộc sống. Đề bài và hướng dẫn chấm rất rõ ràng, học sinh không lúng túng, khó hiểu như: Giới thiệu được vấn đề nghị luận: suy nghĩ về “kẻ mạnh” trong mối quan hệ giữa người và người. Giải thích: Kẻ mạnh không phải là kẻ chứng tỏ sức mạnh bằng những hành động độc ác, chà đạp người khác. Người mạnh là người dùng sức mạnh, khả năng của mình để giúp đỡ, yêu thương người khác. Biểu hiện cụ thể: Người mạnh là người có tài năng và biết dùng khả năng, tài năng ấy để gánh vác trách nhiệm, hi sinh, giúp đỡ (bảo bọc, yêu thương, quan tâm, chia sẻ khó khăn…) người khác (dẫn chứng cụ thể mà học sinh tự chọn). Lên án, phê phán những kẻ sống bất nhân, lấy sức mạnh, tài năng của mình chà đạp người khác.  Rèn luyện lối sống: dùng tài năng, khả năng của mình để làm những việc tốt đẹp.

Thí sinh chỉ được làm một trong hai câu (câu 3a hoặc câu 3b)

Câu 3a (5 điểm): Theo chương trình chuẩn

Hãy phân tích nhân vật Việt trong đoạn trích Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi để làm nổi bật nguồn gốc sức mạnh tinh thần dân tộc Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Câu hỏi về nghị luận văn học là phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự – phân tích nhân vật Việt (Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi) để làm nổi bật nguồn gốc sức mạnh tinh thần dân tộc Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Học sinh cần hiểu và trình bày được: Việt là nhân vật trung tâm của tác phẩm. Đó là một chiến sĩ giải phóng quân trẻ tuổi nhưng có nhiều phẩm chất tốt đẹp, đáng yêu, tiêu biểu cho thanh niên miền Nam trong thời kì chống Mỹ. Việt xuất thân trong một gia đình có truyền thống cách mạng, chịu nhiều mất mát đau thương. Anh là một thanh niên mới lớn, hồn nhiên, còn khá “trẻ con”. Việt có lòng căm thù giặc sâu sắc, khao khát được chiến đấu giết giặc và có tình yêu thương gia đình, quê hương sâu đậm. Là một chiến sĩ gan góc, dũng cảm, kiên cường, sẵn sàng hi sinh cho quê hương. Lòng căm thù giặc, lòng yêu nước, yêu cách mạng, sự gắn bó sâu nặng giữa truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc… chính là cội nguồn của sức mạnh dân tộc trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Khái quát, đánh giá được những vấn đề đã bàn luận.

Câu 3b (5 điểm): Theo chương trình nâng cao

Khép lại tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa,Nguyễn Minh Châu viết: Không những trong bộ lịch năm ấy mà mãi mãi về sau, tấm ảnh chụp của tôi vẫn còn được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật. Quái lạ, tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi lần ngắm kĩ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ tôi nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng, khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lưới suốt đêm. Mụ bước những bước chậm rãi, bàn chân giậm trên mặt đất, hòa lẫn trong đám đông.

Phân tích ấn tượng lạ lùng của nhân vật Phùng ở đoạn văn cuối tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa để thấy quan niệm của tác giả về nghệ thuật. Thí sinh phải giới thiệu được vấn đề nghị luận. Ấn tượng lạ lùng chính là cái nhìn mang “sự ám ảnh sâu sắc” của người nghệ sĩ. Phùng nhìn bức ảnh qua sự ám ảnh đó chứ không nhìn bằng đôi mắt khách quan. Thế nên “mỗi lần ngắm kĩ” là anh đang sống lại kỉ niệm về tất cả những điều đã xảy ra. Màn sương màu hồng tượng trưng cho nghệ thuật, cho cảnh tuyệt đẹp, kì thú của thiên nhiên, là vẻ đẹp thơ mộng mà Phùng đã cất công tìm kiếm; cũng có thể là niềm hân hoan khi anh phát hiện ra vẻ đẹp nên thơ nơi bờ biển. (Hoặc thể hiện suy nghĩ: nghệ thuật phải đạt đến một mức độ lí tưởng về giá trị thẩm mĩ). Hình ảnh người đàn bà lam lũ bước ra khỏi tấm ảnh chính là hiện thực đời sống với bao khó khăn, vất vả. Nghệ thuật chân chính phải bắt nguồn từ cuộc sống. Nếu nghệ sĩ mang trái tim tình yêu sâu nặng với con người, anh ta cần phải trung thực, dũng cảm nhìn thẳng vào hiện thực, nhìn vào số phận con người. Nghệ thuật chân chính luôn gắn với cuộc đời và phải vì cuộc đời. Khái quát, đánh giá những vấn đề đã bàn luận.