Một kỳ thi – Tại sao không?

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận khẳng định, trong thời gian qua, ngành GD đã có nhiều cố gắng đóng góp nhưng so với đòi hỏi thì còn nhiều bức xúc mà ngành phải giải quyết. Nhìn thẳng vào một số hạn chế của ngành, có thể nói gọn như thế này: Việc dạy – kiến thức nhiều, kỹ năng ít; việc học – thầy dạy gì, trò học nấy; thi – đó là cuộc chạy đua căng thẳng với số phận chứ không phải là kiểm tra chất lượng. Thi cử đã trở thành nỗi ám ảnh đầy sợ hãi không chỉ của thế hệ trẻ mà là của cả xã hội. Điều ấy một lần nữa cho thấy cần cấp bách đổi mới GD. Suốt thời gian qua, thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ đã bộc lộ nhiều hạn chế và yếu kém. Tuy đã có nhiều cải tiến nhưng nhìn chung các kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ vẫn còn cồng kềnh, nặng nề, tốn kém; chưa có hiệu quả cao và có nhiều điều bất cập, gây bức xúc trong xã hội. Đề thi vẫn chủ yếu coi trọng ghi nhớ kiến thức, ít chú ý đến đánh giá năng lực vận dụng. Việc đề thi chỉ chú ý đến yêu cầu tái hiện kiến thức đã là nguyên nhân của tình trạng dạy học theo lối đọc – chép, mở lò luyện thi, học tập đối phó. Đồng thời, không coi trọng việc kết hợp kết quả đánh giá quá trình với kết quả thi tốt nghiệp THPT và với tuyển sinh ĐH, CĐ; kết quả tốt nghiệp THPT và trúng tuyển vào ĐH, CĐ chỉ phụ thuộc vào kết quả thi nên chưa đảm bảo khách quan, công bằng với người học. Bộ GD-ĐT cũng khẳng định kết quả thi còn bị chi phối nhiều yếu tố chủ quan, cảm tính, nhất là đối với các môn khoa học xã hội; tình trạng học sinh quay cóp tài liệu, đặc biệt là chép bài của nhau trong khi thi vẫn còn khá phổ biến, dẫn đến kết quả đánh giá còn phiến diện, thiên lệch, thiếu khách quan.

Nói về kỳ thi tốt nghiệp THPT, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển cho rằng đó là kỳ thi không chỉ để xem ai trượt, ai đỗ tốt nghiệp mà là để đánh giá chất lượng dạy và học ở GD phổ thông. Tuy nhiên, nhìn vào những con số tròn trĩnh, dư luận không khỏi băn khoăn. Năm học 2010-2011, vùng đồng bằng sông Hồng có tỷ lệ đỗ tốt nghiệp cao nhất nước là 98,79%, vùng Tây Nguyên thấp nhất cũng là 89,28%. Năm học 2012-2013, tỷ lệ tốt nghiệp cả nước đạt đến 97,5%.Với tỷ lệ đỗ tốt nghiệp suýt soát 100%, liệu có cần thiết phải giữ kỳ thi này? Trước đó, trong một hội nghị, Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan cũng cho rằng tỷ lệ đỗ tốt nghiệp trên toàn quốc năm nào cũng  95-96%. Chỉ duy nhất một năm khi thực hiện 2 không là thắt chặt, có trường đỗ tốt nghiệp 10-20%, thậm chí có lớp không đỗ học sinh nào. Liệu có thắt chặt được mãi không? Nếu thắt thì phải thắt khâu quản lý, thắt quá trình dạy và học để bỏ kỳ thi này.

Tuy nhiên, đối với kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ, nhiều ý kiến cũng cho rằng 3 chung đã hết sứ mạng lịch sử. Theo ông Văn Đình Ưng (nguyên Phó chánh văn phòng Bộ GD-ĐT, Hiệp hội Các trường ĐH, CĐ ngoài công lập) thì 3 chung đó không phải là công việc thường niên của Bộ GD-ĐT mà chỉ là giải pháp tình thế, không nên kéo dài tới chục năm. Bộ “ôm” mấy việc cụ thể này vừa mệt, vừa không còn thì giờ lo nghĩ, nghiên cứu các chương trình tầm chiến lược, vĩ mô của ngành.  Hàng năm, đến cuối tháng 12, Bộ GD-ĐT tổ chức hội nghị tổng kết thi năm cũ thì đến tháng 3 lại phải chuẩn bị thành lập ban chỉ đạo thi để lo việc thi năm mới. Những ai trong Ban chỉ đạo thi của bộ đều biết rõ, đều lo đến bạc tóc. Bởi đây là thi 3 chung, nếu có sai sót gì thì 1,5 triệu thí sinh dính hậu quả, kéo theo 3 triệu cha mẹ thí sinh liên đới.

Trong khi đó, hai kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ diễn ra rất gần nhau nên tạo một sức ép rất lớn lên xã hội, nhất là các thành phố lớn. Do đó, ngoài việc nên giữ lại kỳ thi nào thì tiến trình đổi mới kỳ thi đó cũng rất cần được thực hiện. Bởi thực tế, hai kỳ thi tốt nghiệp THPT và thi tuyển sinh ĐH, CĐ đều bộc lộ rõ những bất cập, yếu kém.

Thiên Lam