Một nghiên cứu nhân văn của hai cậu học trò Đà Nẵng

Không chỉ mang về niềm tự hào cho Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn (TP.Đà Nẵng) và đoàn học sinh Việt Nam tại đấu trường quốc tế, dự án “TalkiEVBot – Robot hỗ trợ giáo dục cho trẻ em rối loạn lời nói” còn thể hiện triết lý nhân văn sâu sắc: khoa học là để phụng sự con người, đặc biệt là những mảnh đời kém may mắn!

Sáng tạo nhân văn

Tháng 5-2025, trong không khí hân hoan tại Columbus, Ohio (Hoa Kỳ), hai học sinh Huỳnh Huy Hưng và Nguyễn Nhật Tuấn Kiệt đã xuất sắc giành giải nhì tại Hội thi Khoa học và Kỹ thuật quốc tế Regeneron – ISEF 2025, một trong những sân chơi uy tín của thế giới dành cho học sinh trung học đam mê nghiên cứu khoa học. Để có được vinh quang ấy, hành trình của Hưng và Kiệt bắt đầu từ một nơi rất khác: một trung tâm bảo trợ xã hội nơi các em nhỏ bị rối loạn ngôn ngữ đang vật lộn với khó khăn trong giao tiếp hàng ngày.

Chuyến đi tình nguyện đã trở thành chất xúc tác khơi nguồn cho ý tưởng khoa học giàu tính nhân văn. Không lựa chọn đề tài thuần túy về kỹ thuật hay mang tính trình diễn, Hưng và Kiệt đã cùng nhau thiết kế một robot có khả năng tương tác với trẻ em bị rối loạn lời nói, một thiết bị công nghệ có tâm, được tạo ra để lắng nghe và đồng hành.

Khác với những sản phẩm mang tính trừu tượng, TalkiEVBot là một dự án hướng đến tính ứng dụng cao, nhắm đến một nhóm người dùng cụ thể đó là trẻ em gặp trở ngại trong giao tiếp. Robot được lập trình tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), có thể phát hiện, phản hồi và hỗ trợ các hoạt động ngôn ngữ của trẻ một cách thân thiện, gần gũi. Từ đó, TalkiEVBot không chỉ là thiết bị hỗ trợ học tập mà còn là một “người bạn” đồng hành cùng quá trình trị liệu tâm lý, giáo dục cho các em nhỏ yếu thế.

Không dừng lại ở khả năng tương tác, sản phẩm còn được đánh giá cao về mặt thiết kế kỹ thuật và khả năng cải tiến liên tục. Để đạt đến kết quả mong muốn, Hưng và Kiệt đã trải qua hàng chục lần thử nghiệm, thu thập dữ liệu, phân tích lỗi và tối ưu tính năng. “Chúng em đang là học sinh năm cuối cấp THPT nên gặp khá nhiều khó khăn. Khó khăn về ứng dụng kỹ thuật trong nghiên cứu, vừa khó khăn trong sắp xếp thời gian làm việc nhóm. Về mặt chuyên môn chúng em gặp khó trong thử nghiệm với thực tế. Sản phẩm phải được thử nghiệm nhiều lần để cải tiến, hoàn thiện các tính năng của con robot. Bên cạnh đó, chúng em còn gặp thêm khó khăn về mặt xã hội đó là nhờ các em nhỏ sử dụng, trải nghiệm, tương tác với robot để có thể thu thập dữ liệu, điều chỉnh dự án cho khả thi”, Kiệt nói.

Dự án của hai học sinh Huỳnh Huy Hưng và Nguyễn Nhật Tuấn Kiệt đoạt giải nhì Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế ISEF 2025 tại Hoa Kỳ

Trong bối cảnh công nghệ phát triển như vũ bão, nhiều sản phẩm được tung ra thị trường với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận, thương mại hóa. Dự án của Hưng và Kiệt hướng đến việc biến công nghệ thành nhịp cầu gắn kết những con người kém may mắn với cơ hội sống và học tập tốt đẹp hơn. Chính tinh thần nhân văn ấy đã được Ban tổ chức ISEF đánh giá rất cao. Ngoài điểm cộng về chuyên môn, robot của Hưng và Kiệt còn gây ấn tượng bởi cách hai em thuyết trình bằng tiếng Anh lưu loát, đầy thuyết phục.

Khát vọng nối dài

Thành tích tại ISEF 2025 không chỉ là kết quả của một cuộc thi. Nó là thành quả của cả một quá trình nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo và đầu tư bài bản cho nghiên cứu khoa học trong học sinh. Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn (Đà Nẵng), nơi Hưng và Kiệt đang theo học, nhiều năm qua đã chú trọng phát triển các sân chơi học thuật, câu lạc bộ nghiên cứu và không gian sáng tạo dành cho học sinh. Ông Lê Thanh Hải – Hiệu trưởng nhà trường cho biết, bên cạnh việc học văn hóa, nhà trường xác định việc bồi dưỡng năng lực nghiên cứu là nhiệm vụ then chốt để phát triển tư duy và chuẩn bị hành trang hội nhập cho học sinh. Sự đồng hành âm thầm nhưng hiệu quả từ các thầy cô, đặc biệt là cô giáo hướng dẫn Lê Phạm Liên Chi, cũng là yếu tố then chốt. Cô Liên Chi chia sẻ, vai trò của giáo viên không phải là “người làm thay” mà là người gợi mở, hỗ trợ về phương pháp và giám sát quá trình triển khai, để học sinh thật sự trở thành chủ thể của sản phẩm khoa học.

Nói về dự định sắp tới, Huỳnh Huy Hưng và Nguyễn Nhật Tuấn Kiệt đều chia sẻ mong muốn tiếp tục phát triển sản phẩm TalkiEVBot, tích hợp thêm tính năng nhận diện cảm xúc, phản hồi đa ngữ và xây dựng cơ sở dữ liệu đa dạng hơn phục vụ trị liệu ngôn ngữ. Mục tiêu xa hơn của các em là biến dự án không chỉ là một bài thi mà là sản phẩm thực sự được ứng dụng trong các trung tâm giáo dục đặc biệt, trường chuyên biệt hoặc hộ gia đình có trẻ em bị rối loạn lời nói.

Đằng sau mô hình robot thông minh ấy là một khát vọng làm dịu đi những nỗi cô đơn không lời của hàng triệu đứa trẻ không may bị khiếm khuyết giọng nói. Dự án của Hưng và Kiệt là minh chứng sinh động rằng, khi trí tuệ được đặt trên nền tảng của lòng trắc ẩn, nó có thể mở ra những cánh cửa nhân văn và tử tế.

Ngày 23-5, UBND TP.Đà Nẵng long trọng tổ chức lễ tuyên dương, khen thưởng các học sinh và giáo viên đạt thành tích xuất sắc tại các kỳ thi quốc tế năm 2025. Buổi lễ là dịp tôn vinh những nỗ lực, khát vọng vươn lên trong học tập và nghiên cứu khoa học của thế hệ trẻ thành phố.

Trong số những gương mặt tiêu biểu được vinh danh có em Huỳnh Huy Hưng và Nguyễn Nhật Tuấn Kiệt, lớp 12A4 Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn, với dự án “TalkiEVBot – Robot hỗ trợ giáo dục cho trẻ em khuyết tật ngôn ngữ” đoạt giải nhì tại Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế ISEF 2025 tại Hoa Kỳ. Tại buổi lễ, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Văn Quảng ghi nhận và biểu dương tinh thần học tập nghiêm túc, ý chí vượt khó và thành tích đáng tự hào của các em học sinh cùng đội ngũ giáo viên. Đồng thời, ông khẳng định thành phố sẽ tiếp tục đồng hành, tạo điều kiện tốt nhất để học sinh phát triển toàn diện, chinh phục những đỉnh cao tri thức mới và đóng góp tích cực cho cộng đồng, quê hương, đất nước.

Vĩnh Yên