Muốn phát triển nhà ở xã hội: Cần thiết phải thành lập Quỹ phát triển nhà ở quốc gia

Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV (khai mạc ngày 5-5), các đại biểu sẽ thảo luận và biểu quyết thông qua nhiều nghị quyết, trong đó có nghị quyết thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội (NƠXH). Trước đó, tại phiên họp thứ 44 (diễn ra cuối tháng 4), Ủy ban Thường vụ của Quốc hội cũng đã cho ý kiến về dự thảo nghị quyết này. Theo đó, đề xuất thành lập Quỹ phát triển nhà ở (QPTNƠ) quốc gia được rất nhiều đại biểu quan tâm…

Cần thiết thành lập Quỹ phát triển nhà ở quốc gia để đẩy nhanh việc xây dựng nhà ở xã hội

Thiếu quỹ nên nhà ở xã hội phát triển èo uột

Trình bày tóm tắt nội dung dự thảo nghị quyết thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển NƠXH, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, mặc dù đạt được một số kết quả quan trọng nhưng việc phát triển NƠXH vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Đáng nói là chưa có QPTNƠ quốc gia hoặc mô hình định chế tài chính phù hợp để hỗ trợ nguồn lực tài chính cho các địa phương, doanh nghiệp triển khai các dự án NƠXH đảm bảo dài hạn, bền vững.

Ông Sinh chỉ rõ, hiện nay cả nước chỉ có một số QPTNƠ như: QPTNƠ TP.HCM, QPTNƠ Bình Dương, QPTNƠ Đồng Nai, QPTNƠ Bà Rịa – Vũng Tàu… Các quỹ này có chức năng và hoạt động chủ yếu là cho vay đối tượng có thu nhập thấp để tạo lập nhà ở; cho vay các dự án nhà ở thuộc chương trình nhà ở của địa phương; cho vay vốn đối với các hộ gia đình, cá nhân xây dựng mới hoặc sửa chữa nhà trọ cho công nhân thuê; đầu tư trực tiếp tạo lập quỹ NƠXH cho địa phương, quản lý quỹ NƠXH, nhà tái định cư; quản lý, khai thác các khu nhà lưu trú công nhân…

QPTNƠ lớn nhất đang hoạt động là QPTNƠ TP.HCM. Hoạt động từ năm 2005, đến năm 2023, quỹ đã giải ngân cho hơn 5.500 đối tượng có thu nhập thấp vay tiền để tạo lập nhà ở với tổng số tiền gần 2.800 tỷ đồng; hỗ trợ cho vay 9 dự án nhà ở với tổng số tiền giải ngân trên 320 tỷ đồng. Đồng thời, tiếp nhận, tổ chức quản lý và khai thác 2 công trình nhà lưu trú công nhân và làm chủ đầu tư 2 dự án NƠXH có quy mô trên 3.000 căn hộ với tổng mức đầu tư trên 2.800 tỷ đồng. Tuy nhiên, từ năm 2021, quỹ bắt đầu gặp khó khăn trong hoạt động…

Cũng theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, do nguồn vốn hoạt động của QPTNƠ còn hạn chế, nên hầu hết QPTNƠ địa phương đã sáp nhập vào quỹ đầu tư phát triển địa phương. Hiện nay, trên cả nước có 43 quỹ đang hoạt động, gồm 40 quỹ đầu tư phát triển, 1 công ty 100% Nhà nước (TP.HCM), 1 quỹ hỗ trợ đầu tư theo Luật Đầu tư, 1 quỹ phát triển đất nhận ủy thác quản lý Quỹ đầu tư phát triển (Quảng Bình). Mô hình hoạt động của các quỹ này chủ yếu theo hình thức độc lập hoặc doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước.

Mặc dù Luật Nhà ở năm 2023 đã có quy định về việc sử dụng nguồn vốn từ các quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách khác để phát triển NƠXH. Tuy nhiên, các quỹ tài chính ngoài ngân sách hiện nay đang thực hiện nhiều chức năng và việc đầu tư hoặc hỗ trợ cho phát triển NƠXH không phải là lĩnh vực ưu tiên trong hoạt động của các quỹ này.

Bên cạnh đó, hiện nay một số dự án NƠXH còn vướng mắc trong việc bố trí kinh phí để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội ngoài phạm vi dự án; hỗ trợ với các dự án NƠXH cho thuê, thuê mua; hỗ trợ lãi suất cho vay không yêu cầu thế chấp nhưng chưa được hỗ trợ kinh phí dẫn đến việc phát triển NƠXH chưa đáp ứng được yêu cầu đã đề ra.

“Do vậy, đề xuất cần thiết phải nghiên cứu, thành lập QPTNƠ quốc gia từ nguồn ngân sách Nhà nước cấp và nguồn hợp pháp khác để giải quyết các vướng mắc nêu trên; đồng thời tạo nguồn vốn bền vững, dài hạn cho phát triển NƠXH”, ông Sinh nói.

Nên cho người muốn mua nhà đóng góp vào quỹ

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo nghị quyết thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển NƠXH, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Văn Liên cho biết, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với sự cần thiết ban hành nghị quyết này.

Đối với việc thành lập QPTNƠ quốc gia, ủy ban cũng tán thành. Tuy nhiên đề nghị cần làm rõ địa vị pháp lý, mô hình tổ chức của quỹ để có cơ sở giao Chính phủ quy định chi tiết; làm rõ các nhiệm vụ chi của quỹ để bảo đảm nhiệm vụ chi của quỹ không trùng với nhiệm vụ chi của ngân sách Nhà nước, bảo đảm chặt chẽ, tránh sơ hở, thất thoát, lãng phí.

Theo tờ trình, dự thảo nghị quyết gồm 16 điều; đối tượng áp dụng có cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân liên quan đến phát triển, quản lý, sử dụng NƠXH, nhà lưu trú công nhân trong khu công nghiệp, nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân.

Nội dung quy định bao gồm: Chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng NƠXH không sử dụng vốn đầu tư công; Chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân không sử dụng vốn đầu tư công; Giao chủ đầu tư xây dựng NƠXH được đầu tư xây dựng bằng nguồn tài chính công đoàn; Lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch chi tiết dự án đầu tư xây dựng NƠXH; Thủ tục đầu tư xây dựng NƠXH; Xác định giá bán, giá thuê mua NƠXH; Điều kiện về nhà ở để được hưởng chính sách hỗ trợ NƠXH; Thuê NƠXH của doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, đơn vị sự nghiệp công lập; Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật, tạo quỹ đất phát triển NƠXH.

Rất đồng tình với việc thành lập QPTNƠ quốc gia, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải góp ý thêm cho hoạt động của quỹ. Theo ông Hải, không nên coi đây là quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách mà cần đổi mới hoạt động và thiết kế theo hướng mang tính chất đầu tư. Nên cho phép người muốn mua nhà và các nguồn lực xã hội đầu tư dài hạn vào quỹ. Người muốn mua nhà có thể trích thu nhập, đóng góp vào quỹ trong khoảng thời gian hoặc ở mức nào đó, có thể mua nhà, tránh để người muốn mua nhà phải đi vay ngân hàng.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết ban hành nghị quyết, đặc biệt là việc thành lập QPTNƠ quốc gia. Theo đó cần huy động và sử dụng nhiều nguồn lực xã hội tham gia có hiệu quả vào quỹ này; đồng thời nên tham khảo kinh nghiệm các nước trong quá trình hoạt động của quỹ…

“Hồ sơ dự thảo nghị quyết đầy đủ điều kiện để trình Quốc hội xem xét cho ý kiến và thông qua tại kỳ họp thứ 9 theo trình tự thủ tục rút gọn tại một kỳ họp…”, ông Định khẳng định.

Tuấn Anh