Năm Ngọ nói chuyện tem ngựa

Theo danh mục tem bưu chính Việt Nam, có khá nhiều mẫu tem đẹp về ngựa. Con tem đầu tiên do Bưu chính Việt Nam phát hành liên quan đến ngựa là tem Binh sĩ (không giá) với chủ đề Công an biên phòng được phát hành vào năm 1961. Chiếc tem này thể hiện hình ảnh người công an ngồi trên lưng ngựa rất trang nghiêm và uy dũng. Cùng với đề tài này, năm 1964 nhân kỷ niệm 20 năm thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22-12-1964), và năm 1984 kỷ niệm 25 năm ngày thành lập Bộ đội Biên phòng Việt Nam, Tổng cục Bưu điện Việt Nam phát hành bộ tem Bảo vệ biên giới và bộ tem Tuần tra biên giới được thể hiện bên cạnh những chiến sĩ sẵn sàng ra sức bảo vệ Tổ quốc thì luôn có sự hiện diện của những con tuấn mã như một nhân chứng hào hùng đã góp phần tạo nên sự thắng lợi của quân dân ta. Năm 1989, lần đầu tiên, Bưu chính Việt Nam phát hành chính thức bộ tem chuyên về Ngựa nòi, gồm 7 mẫu tem. Theo đó là các giống ngựa khỏe mạnh: Tennessee, Appaloosa, Tersky, Pinto, Pony, Welsh cos, Kladruber, trông rất trung thực, sinh động về tư thế và màu sắc, làm nổi bật nét đặc sắc của mỗi loài ngựa.

Theo từ điển Biểu trưng văn hóa thế giới, tranh hoặc tượng người cưỡi ngựa là sự tôn vinh một thủ lĩnh thắng trận, là biểu hiện sự chiến thắng quân sự hay tinh thần, sự vinh quang của người anh hùng, nó thâu nạp ý nghĩa về sự làm chủ bản thân và làm chủ sức mạnh tự nhiên. Như bộ tem Vua Quang Trung được phát hành năm 1962 hay bộ tem Thánh Gióng, phát hành năm 1989. Những chú ngựa có hồn trong tranh thủy mặc của họa sĩ nổi tiếng Trung Hoa Từ Bi Hồng (1895-1953), chuyên vẽ ngựa bằng ngọn bút lông mềm mại. Bằng tình yêu rất đặc biệt với loài vật đáng yêu này, những chú ngựa của ông luôn hiện lên tràn trề sức sống. Những bức tranh ngựa độc đáo này được Bưu chính Việt Nam tái hiện và phát hành vào năm 1989.

Có lẽ đặc biệt nhất là hình ảnh ngựa, con vật lần đầu tiên (trong hệ thống 12 con giáp) được chính thức đưa vào hệ thống tem Tết của Bưu chính Việt Nam, đó cũng là khởi đầu cho thú chơi tem Tết, chơi tem 12 con giáp của người Việt. Bộ tem đặc biệt này được phát hành năm 1966 với chủ đề là Tết Bính Ngọ (tem Việt Nam Dân chủ Cộng hòa), được thể hiện hình ảnh chú bé cưỡi ngựa gỗ tay cầm cờ, cùng với cành đào và câu đối, mang phong cách tranh dân gian truyền thống với những gam màu sặc sỡ, vui tươi, đầm ấm, ước vọng cho một sự phát triển, sức trẻ vươn lên, thăng hoa cùng đất nước. Đến năm Nhâm Ngọ 2002, Bưu chính Việt Nam phát hành tem Tết thể hiện hình ảnh “ngựa gốm” của làng nghề truyền thống gốm sứ Bát Tràng và “ngựa tò he” của làng nghề nặn bột truyền thống Xuân La (Hà Tây). Đặc biệt là hai mẫu tem này được thiết kế theo hình vuông cùng với khối tròn bên trong, tượng trưng cho mặt đất và bầu trời của triết lý âm dương và bloc tem ngựa vẽ theo phong cách dân gian đơn tuyến bình đồ, hình ảnh ngựa hồng trong tư thế đang phi nước đại, hào hùng dũng mãnh, đầu hướng về phía trước, bờm đuôi tung bay, yên cương lộng lẫy… trên bầu trời đa sắc màu tươi sáng.

Đón Tết Giáp Ngọ năm nay, Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam cũng cho ra đời một bộ tem Tết do họa sĩ Vũ Kim Liên, VNPost thiết kế, gồm 2 mẫu vuông với giá mặt 2.000 đồng và 10.500 đồng. Mẫu tem được vẽ theo phong cách dân gian bằng mảng màu nét, đồ họa, lấy ý tưởng từ thuyết âm dương, tác giả thể hiện 1 mẫu về ngựa cái và 1 mẫu về ngựa đực. Theo đó, ngựa cái thể hiện sự vui nhộn, nhí nhảnh qua hình ảnh chân chạy nhưng đầu quay lại để gọi con ngựa kia đi theo. Mặc dù được cách điệu nhưng hình ngựa rất gần với tự nhiên, dáng khỏe mạnh, chắc chắn nhanh nhẹn, tài trí thông minh lại có phần ngộ nghĩnh đáng yêu và vui mắt. Sự phối hợp màu sắc đặc trưng dân gian, rất tươi vui phù hợp với không khí ngày xuân, ngày Tết, phù hợp với phong tục cổ truyền của dân tộc Việt Nam.

ThS. Nguyễn Hiếu Tín