Ngày càng “vắng” bài văn điểm 10

Trong các kỳ thi, thí sinh dễ dàng có được điểm 10 đối với những môn khoa học tự nhiên. Thế nhưng, đối với các môn khoa học xã hội, nhất là môn văn, có được điểm 10 là rất hiếm. Các mùa thi liên tiếp vừa qua, không có bài thi môn văn nào đạt điểm 10…

Còn đó những bài văn điểm cao

“Lịch sử khoa cử thời kỳ đương đại” của ta đã chứng minh rằng thực tế bài văn điểm 10 không phải là không có. Còn nhớ trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2013, hai thí sinh ở Đà Nẵng là Nguyễn Trần Thục Nhi (Trường THPT Phan Châu Trinh) và Nguyễn Thị Bích Ly (Trường THPT Hoàng Hoa Thám) đều đạt điểm 10 tuyệt đối môn văn. Đáng chú ý và gây xôn xao dư luận nhiều nhất là những bài văn trong các mùa tuyển sinh ĐH. Bài văn trở thành “một hiện tượng hiếm thấy” là của thí sinh Nguyễn Thị Thu Trang (mùa tuyển sinh 2005) khi dự thi vào khối D ngành tài chính – kế toán của Trường ĐH Kinh tế (ĐH Huế). Bài làm của Trang ngót 15 trang giấy thi và được những người trong ngành giáo dục đánh giá cao. Tiếp sau đó, mùa tuyển sinh 2006, bài làm của “cô bé bán rau” Hoàng Thùy Nhi cũng đạt điểm 10 khi thi vào ĐH Đà Nẵng. Gần đây nhất, năm 2008, thí sinh Nguyễn Trung Ngân, dự thi vào khối D1 ngành tài chính của Trường ĐH Cần Thơ cũng được làm tròn từ 9,75 thành 10 điểm. Từ đó đến nay, bài văn điểm 10 vắng bóng trên “văn đàn khoa cử”!

Một tiết học môn văn của HS lớp 12 (ảnh chụp tại Trường THPT Nam Kỳ Khởi Nghĩa, TP.HCM). Ảnh: Anh KHôi

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ năm 2014, và vừa qua là kỳ thi THPT quốc gia, không ít giám khảo của nhiều hội đồng chấm thi thở than về bài làm môn văn của thí sinh. Ngoài lý do như chữ viết, chính tả, lỗi lập luận, diễn đạt…, thì một trong những điểm làm cho “những người trong cuộc” cảm thấy buồn nhất là thiếu vắng những bài văn đột phá, những bài văn đạt điểm 8-9. Chứ không dám mơ gì về một bài văn điểm 10!

Điều này làm cho nhiều người quan tâm thắc mắc tại sao không có điểm 10 môn văn?

Để có điểm cao môn văn

Từ những kinh nghiệm của người trong nghề, qua việc tìm hiểu bài làm và tâm sự của những chủ nhân điểm 10, có thể khẳng định 3 nhân tố quan trọng để có bài văn 10 điểm, đó là: Niềm đam mê, phương pháp học và cách thể hiện.

Đặc trưng của môn văn là ở sự biết dung hòa, kết hợp giữa lý trí và cảm xúc. Nếu quá chú trọng cảm xúc bài làm sẽ không có chiều sâu, thiếu trí tuệ. Ngược lại, thiếu cảm xúc bài làm sẽ khô khan, ít thuyết phục. Một bài làm tốt là bài làm khi có đủ trí tuệ trong một cảm xúc đạt đến độ chín muồi. Say mê là để đạt cảm xúc, có phương pháp học là để tích lũy trí tuệ và khi làm bài thi là thể hiện nó trên văn bản. Theo tâm sự của Thục Nhi và Bích Ly, sở dĩ có bài văn tốt nghiệp điểm 10 là do có “niềm say mê văn học từ nhỏ, thích thư giãn với việc đọc truyện, sách báo…”. Còn theo Trung Ngân thì “dành sự ưu ái đặc biệt” cho môn văn với một niềm mê say mãnh liệt. Về phương pháp học, Thu Trang lại có quan niệm là đọc rất ít sách tham khảo nhưng phải có chất lượng, học văn với công thức rất lạ của mình 2 – 1 – 1 (nghĩa là: chuẩn bị bài ở nhà 2 tiết; nghe giảng trên lớp 1 tiết; và về nhà học 1 tiết). Theo công thức này thì Thu Trang tự học là chủ yếu. Trình bày là yếu tố cuối cùng quyết định bài làm có được điểm cao hay không. Tất cả các bài làm điểm cao trên đều có dung lượng từ khá dài đến rất dài. Bài làm của Trung Ngân gồm 12 trang kín, còn bài làm của Thu Trang, như đã nói ở trên, dài đến 15 trang giấy thi. Không có cảm xúc, không có hiểu biết, không thể viết dài như thế! Ngoài ra còn có các yếu tố khác như: Trình bày rõ ràng, khoa học; từ ngữ có tính chọn lựa cao, hay, bay bổng; dẫn chứng phù hợp, chính xác tuyệt đối; giọng điệu tự tin, chín chắn, thể hiện được cái tôi của người viết; có những hiểu biết tường tận về từng vấn đề và trình bày chi tiết, đầy đủ… Một điểm quan trọng nữa là yếu tố chữ viết. Chữ viết phải chuẩn, đẹp. Một dẫn chứng dễ thấy là Trung Ngân đã từng đạt giải “Văn hay chữ tốt”.

Những kinh nghiệm trên rất cần thiết để cho thí sinh của các kỳ thi qua soi vào đó mà thấy được “văn lực” của mình, để lý giải tại sao hiếm có điểm 10 môn văn vừa qua. Và cần thiết hơn nữa, để học sinh lớp 12 năm nay chuẩn bị cho một mùa thi sắp tới.

TRẦN NGỌC TUẤN (Giáo viên THPT tại TP.HCM)

3 nhân tố quan trọng để có bài văn 10 điểm, đó là: Niềm đam mê, phương pháp học và cách thể hiện.