Theo Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị, Chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Trung ương đã xác định lộ trình phát triển từ đào tạo nhân lực đến nghiên cứu, thiết kế, đóng gói, kiểm thử và tiến tới sản xuất vi mạch, xác định phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam phải đi cùng với phát triển công nghiệp điện tử, công nghiệp chuyển đổi số để tạo đầu ra cho chip bán dẫn. Với tiềm năng và lợi thế, TP.HCM cũng đã có những định hướng để đưa TP trở thành một trung tâm công nghiệp bán dẫn hàng đầu khu vực và thế giới.
Tạp chí Giáo dục TP.HCM đã thực hiện bài phỏng vấn ông Lâm Đình Thắng – Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM để biết rõ hơn về định hướng phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tại TP.HCM.
Cần giải quyết nhiều khó khăn
+ PV: Thưa ông, ngành bán dẫn đang được Chính phủ quan tâm và đầu tư mạnh mẽ, trở thành ngành mới đầy tiềm năng, thu hút sự quan tâm lớn từ cả Nhà nước lẫn người lao động. Với TP.HCM, ông thấy cơ hội để phát triển ngành này như thế nào?
Ông Lâm Đình Thắng: Đúng vậy! bán dẫn là ngành được Chính phủ đặc biệt quan tâm và có đề án để phát triển ngành này trong tương lai. Đối với TP.HCM, việc sáp nhập vừa qua với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu không chỉ là sự kiện hành chính mà là một cơ hội phát triển chiến lược mang tính lịch sử. Điều đáng chú ý là TP chúng ta đã sở hữu đồng thời ba yếu tố thiết yếu cho ngành bán dẫn, điều mà hầu hết các địa phương trên thế giới phải cạnh tranh hoặc tìm cách kết hợp một cách nhân tạo.
Thứ nhất, Trung tâm R&D và đào tạo nhân lực hàng đầu. Khu vực trung tâm TP với nền tảng giáo dục vững chắc, Đại học Quốc gia TP.HCM, Khu Công nghệ cao sôi động sẽ tiếp tục đóng vai trò là “nơi thiết kế, nghiên cứu và cung cấp nhân lực chất lượng cao” – nơi các kỹ sư thiết kế chip, các nhà khoa học sẽ hoạt động, được đào tạo và phát triển.
Thứ hai, cơ sở hạ tầng sản xuất sẵn sàng. Vùng Bình Dương cũ với tiềm lực mạnh về công nghiệp, quỹ đất sạch rộng lớn, hạ tầng điện, nước ổn định – sẵn sàng đón những nhà máy sản xuất (Foundry) và cơ sở kiểm thử, đóng gói (ATP) quy mô lớn, mà các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới cần tìm.
Thứ ba, hệ thống logistics kết nối thế giới. Cụm cảng nước sâu Cái Mép – Thị Vải – xếp hạng tốp các cảng hiệu quả nhất toàn cầu – cộng với Sân bay quốc tế Long Thành, tạo nên “chuỗi cung ứng nhanh, an toàn, chi phí tối ưu” cho vật liệu siêu tinh khiết nhập vào và sản phẩm chip xuất ra.
Nhận thức này không phải lạc quan không cơ sở – nó dựa trên thực tế địa lý, hạ tầng, và năng lực sẵn có của TP mới.
+PV: Với vai trò là cơ quan triển khai và tham mưu cho TP những giải pháp để phát triển khoa học, công nghệ cũng như ngành bán dẫn, ông nhận thấy những nhóm khó khăn cốt lõi nào cần phải được giải quyết một cách quyết liệt?
Trong quá trình triển khai và tham mưu cho TP, chúng tôi nhận thấy có còn nhiều khó khăn. Đó là chuỗi cung ứng ngành bán dẫn tại Việt Nam vẫn còn yếu. Hiện nay, chúng ta phụ thuộc quá lớn vào nhập khẩu vật liệu chuyên dụng, hóa chất tinh khiết, và thiết bị công nghệ cao. Doanh nghiệp nội địa – đặc biệt là các doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ – vẫn chưa có cơ hội thực sự tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia. Đây là “yếu tố mà chính sách và hỗ trợ trực tiếp của TP phải tập trung giải quyết”.
Bên cạnh đó, khoảng cách lớn giữa đào tạo đại học và nhu cầu thực tế của sản xuất, thiết kế. Chúng ta thiếu hụt trầm trọng nhân lực không chỉ về số lượng mà về chất lượng và kinh nghiệm thực tế. Cụ thể, thiếu kỹ sư thiết kế vi mạch (IC Design) giỏi, thiếu chuyên gia công nghệ lõi, thiếu những người có kinh nghiệm triển khai những dự án quy mô lớn với tiêu chuẩn quốc tế. Đây không phải bài toán “thêm sinh viên” mà là bài toán “thay đổi cấu trúc, nội dung, liên kết đào tạo với doanh nghiệp”.
Ngoài ra, chi phí đầu tư ban đầu cho hạ tầng kỹ thuật đặc thù cực kỳ lớn. Xây dựng nhà máy bán dẫn, phòng sạch, hệ thống điện ổn định, nước siêu sạch, thiết bị tinh vi – tất cả đều đòi hỏi vốn đầu tư khổng lồ. Trong khi đó, cơ chế tài chính hiện hành chưa đủ mạnh để kích hoạt những dự án chiến lược này trong thời gian sắp tới.
Những thách thức này là thực tế không phải để chúng tôi nói “không có cách” mà để chúng ta xác định rõ ràng phải làm gì, phải làm như thế nào.
Đào tạo ít nhất 9.000 kỹ sư và chuyên gia bán dẫn
+ PV: Để đối ứng với những thách thức này, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM sẽ phải làm gì để khắc phục và đưa ngành bán dẫn phát triển như mục tiêu mà Chính phủ đặt ra?
Để giải quyết những thách thức trên, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đã tham mưu cho UBND TP.HCM ban hành Kế hoạch số 1231 ngày 24-2-2025. Kế hoạch này xác định bốn nhóm nhiệm vụ chính mang tính đột phá mà chúng ta sẽ triển khai.
Nhóm thứ nhất, phát triển nguồn nhân lực theo nhu cầu thực tế. Chúng tôi đặt mục tiêu cụ thể đào tạo ít nhất 9.000 kỹ sư và chuyên gia bán dẫn đến năm 2030. Tuy nhiên, cái quan trọng không phải chỉ con số này mà là cách thức đào tạo. Theo đó, chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ với các trường đại học và doanh nghiệp để xây dựng chương trình đào tạo bậc đại học và sau đại học gắn liền với nhu cầu thực tế của các công ty bán dẫn. Chúng tôi cũng tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, nâng cao tay nghề (Upskill, Reskill) ngay cho những lao động đang hoạt động trong ngành. Bên cạnh đó là thu hút các chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài tham gia giảng dạy và hướng dẫn trực tiếp – đây sẽ là cách nhanh nhất để nâng cao chất lượng.
Nhóm thứ hai, phát triển hệ sinh thái sản phẩm, lựa chọn sản phẩm có lợi thế. Thay vì cố gắng sản xuất mọi loại chip, chúng tôi sẽ tập trung vào chip chuyên dụng (specialized chips) trong các lĩnh vực mà TP có nhu cầu thực tế: chip IoT, chip AI, chip cho các ứng dụng quản lý đô thị thông minh. Song song đó, chúng tôi sẽ hỗ trợ mạnh mẽ công nghiệp phụ trợ – tạo cơ hội cho doanh nghiệp nội địa tham gia sâu vào chuỗi giá trị, chứ không chỉ sản xuất các sản phẩm thành phẩm.
Nhóm thứ ba, làm chủ công nghệ lõi thông qua R&D chuyên sâu. Chúng tôi nhận thức rõ không thể phát triển bán dẫn nếu chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài. Do đó, chúng tôi cần tập trung nâng cấp các trung tâm R&D tại Khu Công nghệ cao đạt chuẩn quốc tế, khuyến khích nghiên cứu vật liệu bán dẫn thế hệ mới, không chỉ ứng dụng công nghệ hiện tại. Đặc biệt, chúng tôi cũng sẽ liên kết chặt chẽ với các viện nghiên cứu quốc tế (Mỹ, Nhật, Hàn Quốc, Đài Loan).
Nhóm thứ tư, xây dựng thể chế, cơ chế chính sách phù hợp với bán dẫn. Theo đó, chúng tôi sẽ tận dụng tối đa Nghị quyết số 98 của Quốc hội sửa đổi, bổ sung vừa mới thông qua hỗ trợ thí điểm (Sandbox) các cơ chế khác thường để giảm bớt rào cản hành chính cho doanh nghiệp bán dẫn; thiết lập các khu thương mại tự do gắn với công nghiệp số – nơi dòng chảy công nghệ được lưu thông thuận lợi; hỗ trợ tuyển dụng chuyên gia nước ngoài một cách linh hoạt, không quá cứng nhắc. Ngoài ra, Nghị quyết 57 cũng là động lực để TP phát triển ngành công nghiệp bán dẫn.
+PV: Để triển khai “bốn nhóm nhiệm vụ” nêu trên, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM cần những nhóm chính sách như thế nào? thưa ông?
Để triển khai những nhiệm vụ trên, chúng tôi đang tham mưu TP xây dựng “bốn nhóm chính sách” có tính chất quyết liệt.
Chính sách thứ nhất, hỗ trợ đầu tư hạ tầng kỹ thuật đặc thù. Chúng tôi nhận thức rõ hạ tầng là tiền đề không thể thiếu. TP sẽ hỗ trợ tối đa 15% tổng chi phí đầu tư cho các nhà máy sản xuất, cơ sở kiểm thử, và hạ tầng kỹ thuật, với hạn mức không quá 50 tỷ đồng cho mỗi dự án. Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM sẽ phối hợp với các sở liên quan để cam kết cung cấp điện ổn định, nước siêu sạch tại các khu công nghiệp chuyên dụng cho bán dẫn. Tuy nhiên, hỗ trợ này không phải “tiền dễ” mà kèm theo yêu cầu bắt buộc về chuyển giao công nghệ, hợp tác R&D và tỷ lệ nội địa hóa nhất định.
Chính sách thứ hai, khuyến khích hoạt động thiết kế và R&D tại TP.HCM. Đây là nhóm chính sách trọng tâm. TP sẽ hỗ trợ khoảng 30% tổng chi phí cho các dự án nghiên cứu, sản xuất thử nghiệm chip, và mua bản quyền công nghệ. Yêu cầu doanh nghiệp tiếp nhận tối thiểu 5 sinh viên hoặc kỹ sư mỗi năm từ các chương trình đào tạo trọng điểm – đây là cách buộc các doanh nghiệp phải liên kết thực sự với nhà trường.
Chính sách thứ ba, phát triển công nghiệp phụ trợ – tháo gỡ điểm nghẽn chuỗi cung ứng. Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM xác định công nghiệp phụ trợ không phải “phụ” – nó là cơ sở của toàn bộ hệ thống. Vì vậy, TP hỗ trợ tới 70% chi phí sản xuất mẫu thử (tối đa 2 tỷ đồng/dự án); hỗ trợ 30-40% chi phí đầu tư đổi mới công nghệ, máy móc, dây chuyền (tối đa 20-30 tỷ đồng/dự án). Nhóm chính sách này ưu tiên doanh nghiệp đã hoặc sẵn sàng tham gia chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia.
Chính sách thứ tư, thu hút và phát triển lâu dài nhân lực chất lượng cao. TP sẽ hỗ trợ chi phí thuê chuyên gia, kỹ sư cao cấp tối đa 50 triệu đồng/người/tháng trong vòng 36 tháng; hỗ trợ 50% chi phí đào tạo nâng cao, thi chứng chỉ quốc tế (tối đa 200 triệu đồng/dự án). Chúng tôi cũng kiến nghị thành lập Quỹ phát triển nguồn nhân lực thiết kế vi mạch quy mô khoảng 5 triệu USD – một cơ chế tài chính dài hạn dành riêng cho đào tạo.
Những chính sách nêu trên chưa phải là bản cuối cùng. Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM sẽ là đầu mối tổng hợp và đối thoại thẳng thắn những kiến nghị, góp ý để đưa những kiến nghị này lên UBND TP để điều chỉnh, cải thiện chính sách một cách liên tục. Đồng thời, chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ, tham vấn ý kiến của Bộ Khoa học và Công nghệ để đảm bảo những vấn đề vượt khỏi phạm vi TP được giải quyết ở cấp quốc gia. Chặng đường phía trước còn rất dài, để đạt được mục tiêu “TP.HCM trở thành một trung tâm công nghiệp bán dẫn hàng đầu khu vực và thế giới”, chúng ta cần sự quyết tâm của TP, sự nỗ lực của doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học không chỉ từ Việt Nam mà cả từ bạn bè quốc tế và các cấp.
Xin cảm ơn ông!
Hồ Trinh thực hiện
Bình luận (0)