Ngộ độc cồn công nghiệp: Tưởng hy hữu nhưng lại quá nhiều

Methanol còn được gọi là cồn gỗ, là một dung môi hữu cơ được sử dụng phổ biến trong các sản phẩm như dung dịch phun kính ô tô, chất tẩy rửa, nhiên liệu các lò đốt. Methanol rất độc, thế nhưng vì 1.001 lý do nó đã trở thành đồ uống. Và tình trạng ngộ độc methanol đang có chiều hướng gia tăng…

Các bệnh nhân ngộ độc cồn công nghiệp methanol được điều trị tại Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai)

Từ đầu năm đến nay, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện (BV) Bạch Mai) đã tiếp nhận và điều trị cho hàng chục trường hợp ngộ độc cồn công nghiệp methanol. Các ca bệnh nhập viện đều rất nặng, hôn mê, tổn thương não, thậm chí có trường hợp đã tử vong.

Lọc máu vì uống rượu chứa 58% methanol

Anh N.V.M được Trung tâm Chống độc (BV Bạch Mai) tiếp nhận trong tình trạng hôn mê, tụt huyết áp, co giật, nhiễm toan chuyển hóa rất nặng, nồng độ methanol trong máu tới 134 mg/dL. Ngay lập tức bệnh nhân được lọc máu cấp cứu, dùng thuốc giải độc, tuy nhiên các bác sĩ tiên lượng tình trạng của bệnh nhân rất xấu.

Trước đó, anh M. cùng 6 người khác đã uống rượu tại Thái Bình. Kết quả xét nghiệm phần rượu còn lại cho thấy có tới 58% là methanol – cồn công nghiệp, chỉ có 1% là ethanol – rượu thông thường.

Ngoài anh M., 4 trong 6 người còn lại cũng đã tới Trung tâm Chống độc lấy máu xét nghiệm. Kết quả, 2 người có nồng độ cồn methanol trong máu cao, bắt đầu gây rối loạn trong máu, 2 người cùng đi có nồng độ cồn thấp ở mức không ảnh hưởng sức khỏe. Theo đó, 2 người có nồng độ methanol cao đã nhập viện, lọc máu cấp cứu và dùng thuốc giải độc, tránh được các hậu quả đáng tiếc.

Một bệnh nhân nữ (59 tuổi) cũng đã nhập viện cấp cứu tại Trung tâm Chống độc (BV Bạch Mai). Trước khi nhập viện, bệnh nhân này đã uống rượu với bạn bè tại TP.HCM (nơi bệnh nhân sinh sống và làm việc). Sau đó bệnh nhân đã lên máy bay di chuyển từ TP.HCM ra Hà Nội. Ngay sau khi máy bay hạ cánh, bệnh nhân bắt đầu có biểu hiện ngộ độc, hôn mê, tụt huyết áp. Xét nghiệm máu tại Trung tâm Chống độc cho thấy, nồng độ methanol trong máu của người bệnh là 171mg/dL. Các bác sĩ tiên lượng tình trạng của bệnh nhân rất nặng.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên – Giám đốc Trung tâm Chống độc (BV Bạch Mai) – cho biết, methanol khi vào cơ thể sẽ được cơ thể chuyển hóa thành acid formic, đây là chất gây tổn thương não, mù mắt và nhiều hậu quả khác. Quá trình chuyển hóa gây độc của methanol chậm và càng chậm hơn khi trong máu có cả thành phần rượu thông thường là ethanol, do ethanol cạnh tranh chuyển hóa với cồn công nghiệp methanol. Thực tế này hay gặp ở Việt Nam khi uống rượu dởm chứa cồn công nghiệp methanol pha trộn với rượu thông thường là ethanol, hoặc sau khi uống rượu dởm lại uống tiếp các rượu thông thường. Cồn công nghiệp methanol được đào thải rất chậm, kết hợp với chuyển hóa chậm nên chất độc sẽ tồn tại trong cơ thể tới cả tuần. Do đó nguy cơ gây tổn thương mắt và não ở nhiều ngày sau nếu không được điều trị.

Nghiện rượu nên uống… cồn sát trùng

Trong các bệnh nhân ngộ độc methanol đang điều trị tại Trung tâm Chống độc (BV Bạch Mai) có một bệnh nhân nam (52 tuổi) do nghiện rượu nên thường giấu gia đình ra hiệu thuốc mua cồn y tế để uống. Trước khi nhập viện 3 ngày, mắt ông tự nhiên tối sầm, gần như không nhìn thấy gì. Sau khi đi khám mắt, bệnh nhân được chuyển vào Trung tâm Chống độc (BV Bạch Mai). Xét nghiệm cho thấy nồng độ methanol ở mức cao, phải lọc máu cấp cứu.

Các bác sĩ tại đây cũng ghi nhận chai cồn gây ngộ độc cho bệnh nhân là loại dùng để lau kính, làm nhiên liệu….

Một bệnh nhân nam (46 tuổi ở Vĩnh Phúc) cũng nhập viện BV Bạch Mai do bị ngộ độc, hôn mê, tụt huyết áp, tổn thương não nặng sau khi uống cồn sát trùng mua ở hiệu thuốc. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ methanol trong máu cao. Mặc dù được các bác sĩ tích cực điều trị nhưng người bệnh đã tử vong vào ngày hôm sau.

Theo các bác sĩ ở Trung tâm Chống độc (BV Bạch Mai), thực tế đang tồn tại các sản phẩm cồn sát trùng dởm chứa methanol; các chai hóa chất lau chùi, làm nhiên liệu nhưng lại được đóng chai và bán nhập nhèm gây nhầm lẫn với cồn sát trùng. Điều này không chỉ gây nguy hiểm cho người dân mà còn cho cả các cơ sở y tế, đặc biệt là khi các loại cồn dởm này được đưa vào sử dụng sát trùng – không có tác dụng và không thể bảo vệ người bệnh trước nguy cơ nhiễm trùng mà khi sát trùng methanol lại ngấm qua da vào cơ thể dẫn đến nguy cơ ngộ độc. Các cơ sở y tế hiện nay rất dễ mua phải các loại cồn dởm này về sử dụng cho bệnh nhân, do giá rẻ nên khả năng trúng thầu cao. Hậu quả là bệnh nhân nặng, bệnh nhân phải phẫu thuật, trẻ sơ sinh, sản khoa… “lãnh đủ”.

Cách nào phòng chống ngộ độc methanol?

BS Nguyên cho biết: “Về nhận diện, methanol rất giống với rượu ethanol thông thường, thậm chí còn ngọt, dễ uống hơn. Khi mới uống, bệnh nhân cũng có cảm giác giống như say rượu nên dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, khoảng 1-2 ngày sau uống, bệnh nhân sẽ có biểu hiện mờ mắt, lơ mơ, thở nhanh và thở sâu giống như khó thở do nhiễm toan chuyển hóa (do có quá nhiều acid formic được chuyển thành từ methanol), co giật, hôn mê. Khi đến bệnh viện, hầu hết các trường hợp này đã tổn thương não, mù mắt và tụt huyết áp, ở trong tình trạng nguy kịch”.

Để phòng tránh ngộ độc cồn công nghiệp methanol, đầu tiên là khâu quản lý hóa chất. Do methanol là hóa chất nhập khẩu hoặc sản xuất công nghiệp lớn, nhưng đã bị tuồn ra ngoài vào tay kẻ xấu, thậm chí nhiều công ty sản xuất kinh doanh không chính đáng. Vậy nên các cơ quan chức năng cần tăng cường quản lý. Thứ hai, người dân nên hạn chế uống rượu đến mức thấp nhất. Khi mua rượu uống hoặc mua cồn sát trùng cần chọn các sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ, có thông tin trên nhãn mác cụ thể, rõ ràng và đầy đủ về thành phần, công dụng, thông tin của nhà sản xuất…

Ngọc Hà