Người làm “sống lại” làng nghề hoa giấy

Mở đầu câu chuyện, bao giờ họa sĩ, nghệ nhân Thân Văn Huy cũng khéo léo tự giới thiệu trước: “Tôi sinh ra ở làng Thanh Tiên chuyên trồng hoa và nghề làm hoa giấy truyền thống nên hoa, hương hoa đã quyện chặt vào người tôi”.

Từ nhỏ, ông Huy đã làm quen với công việc xếp hoa giấy, lúc bấy giờ là thời hoàng kim của nghề. Mấy mươi năm sau, thị trường của nghề hạn chế, sản phẩm làm ra không tiêu thụ được. Được sống trong thời vàng son của làng nghề, đến khi nghề èo uột, ông Huy không khỏi đau đáu. Câu hỏi liệu mai này hoa giấy Thanh Tiên về đâu cứ thường trực trong ông, bất kể thời gian, không gian. Họa sĩ Văn Huy nói: “Từ con số hàng trăm gia đình làm nghề rồi chỉ còn lác đác vài gia đình “trụ” được, nhưng cũng chỉ hoạt động với quy mô nhỏ, lẻ, chủ yếu làm hoa thờ cúng, xót xa lắm”. Không thể khoanh tay đứng nhìn làng nghề bị “xóa sổ”, ông bắt đầu lao vào công việc gìn giữ và phát triển nghề làm hoa giấy, khôi phục làng nghề Thanh Tiên.

Bên cạnh các loại hoa giấy truyền thống, họa sĩ Văn Huy đầu tư nhiều thời gian cho hoa sen giấy bởi theo ông, hồn sen sẽ là điểm nhấn để thu hút du khách đến Huế. Ông dốc hết bao tiền tiết kiệm được từ bán tranh, vay mượn của bạn bè, người thân để mở một góc triển lãm hoa sen giấy tại nhà. Ngoài trưng bày hoa giấy đã thất truyền hơn nửa thế kỷ, nơi đây còn triển lãm tranh làng Sình đặc trưng của làng Thanh Tiên. Nhắc đến sen giấy, du khách nước ngoài đã một lần đến Huế đều nhớ ngay ông họa sĩ ốm tong teo, hai gò má xương xẩu, hốc hác – người mang đến cho họ cuộc trải nghiệm thú vị về nghề làm hoa giấy. Trong các mùa Festival Huế, ông Huy đã làm nức lòng bao người yêu hoa với công trình nghệ thuật sắp đặt hoa giấy mà điểm nhấn là sen. Mang sản phẩm nghệ thuật của mình đến với Festival Huế hay các cuộc triển lãm trong và ngoài nước với ông Huy không phải để mọi người biết đến mình mà cái chính là “Quảng bá, tìm kiếm thị trường để vực dậy làng nghề”.

Nghề làm hoa giấy là nghề lắm công phu. Nếu như trước đây, những cánh hoa sau khi đã xếp xong, người ta chỉ có thể nhuộm duy nhất một màu hồng thì nay đã có kỹ thuật nhuộm tiên tiến, cho ra những cánh sen có màu hồng đậm, nhạt và phai dần. Theo đó, ông Huy sáng tạo trong việc kết hợp kỹ thuật nhuộm truyền thống và nghệ thuật nhuộm của hội họa. Ưu điểm của kỹ thuật nhuộm mới là cho ra những cánh sen có màu sắc như thật. “Hồn của sen, của cánh sen không chỉ thể hiện qua bàn tay khéo léo của người làm mà còn thể hiện ở kỹ thuật nhuộm cho ra màu sắc tự nhiên vốn có”.

Hoa sen với họa sĩ Văn Huy có một sức hút kỳ lạ, như có lần ông bảo “Mình và sen có duyên nợ với nhau”. Không chỉ đầu tư cho nghệ thuật sắp đặt hoa sen giấy, ông còn là tác giả của nhiều bức tranh đều mang hơi thở của sen như Hồ sen, Thiếu nữ và sen… Những tác phẩm của ông, dù có nhẹ nhàng, rạng ngời hay “chở nặng” ưu tư đều toát lên nét trầm mặc và cổ kính rất Huế.

Họa sĩ Văn Huy tốt nghiệp Trường CĐ Mỹ thuật Huế, sau đó mất 3 năm học vẽ tranh sơn dầu. Ra trường, ông đến với nghề dạy học ở trường làng ngót 10 năm. Ngày ông thôi đứng lớp, mọi người cứ nghĩ ông giáo làng sẽ dành hết thời gian cho hội họa. Nhưng không, ông lại mất thêm 10 năm với nghề thiết kế mẫu đồ gỗ mỹ nghệ. Trước 1975, ông đã tổ chức thành công triển lãm phòng tranh cá nhân tại Đà Nẵng, sau đó ở Huế, Hà Nội, TP.HCM. Tranh của ông Huy được giới chuyên môn đánh giá là có “chất” thơ, “chất” thiền, dẫn dắt người xem vào chốn bình yên, cõi hư không an nhiên tự tại. Người thì bảo tranh ông “hiền” như cỏ… Bên cạnh những bức tranh hiền lành như cỏ, họa sĩ Văn Huy còn cho ra đời nhiều tác phẩm chất chứa nỗi ưu tư, trầm buồn. Mọi người thắc mắc, ông cười nhẹ, trả lời đầy chiêm nghiệm: “Mình không còn trẻ trung gì nữa. Tuổi càng lớn thì càng có nhiều điều trăn trở”.

Khi là nghệ nhân hoa giấy, ông Huy đã “thổi hồn” vào những cánh sen với vẻ đẹp kiêu sa. Còn với một họa sĩ, ông là người vẽ cuộc sống với nhiều gam màu, lúc nhẹ nhàng, khi mạnh mẽ như bức tranh Đe dọa (nói về số phận của người dân Quảng Trị dưới bom đạn, bên trên là đàn diều hâu) hay Chiều vàng, Mênh mang, Hoa giấy mùa xuân… Trong đó có nhiều bức được sở hữu bởi các đại sứ tại Việt Nam như Hà Lan, An-giê-ri, Thụy Sĩ…

Bài, ảnh: Trần Tuy An