Công nghệ số hiện nay đang có vai trò cực kỳ quan trọng đối với nhà trường và giáo viên để giúp việc dạy học đạt kết quả tốt nhất, phù hợp với việc đổi mới theo xu hướng hiện đại. Tuy vậy, vấn đề này cần nhìn nhận ở nhiều khía cạnh. Nhất là trước những thách thức từ thực tế dạy học ở nhà trường phổ thông hiện nay, nên có giải pháp thiết yếu nào.
Không áp dụng công nghệ số, nhà trường sẽ tụt hậu
Đó là nhìn nhận của nhiều hiệu trưởng trường phổ thông hiện nay. Hiệu trưởng một trường THPT tại phường Tây Thạnh (TP.HCM) khẳng định rõ ràng với giáo viên trong một cuộc họp hội đồng sư phạm đầu năm nay: “Chúng ta muốn nhà trường phát triển, xã hội đặt lòng tin vào mình thì cần phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số vào việc dạy và học”. Riêng tại TP.HCM, ngày 23-5-2025, UBND TP.HCM đã ban hành bộ tiêu chuẩn thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động của trường thực hiện nội dung giáo dục chất lượng cao, tiên tiến, hội nhập khu vực và quốc tế. Trong đó có yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số trong dạy học. Trường nào muốn đạt danh hiệu thi đua cao thì phải được công nhận là trường học số.
Ứng dụng công nghệ số được nhìn nhận ở các góc độ sau đây. Một là, trong đổi mới phương pháp dạy học. Công nghệ số giúp chuyển từ dạy học truyền thống sang dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm. Giáo viên có thể sử dụng bảng tương tác, phần mềm mô phỏng, bài giảng E-learning, video minh họa… giúp bài học sinh động, trực quan, dễ hiểu hơn. Học sinh có thể tham gia lớp học trực tuyến, học qua ứng dụng, nền tảng học tập thông minh như Google Classroom, Microsoft Teams, Moodle. Hai là, tạo điều kiện tăng hiệu quả quản lý và tổ chức dạy học. Nhà trường ứng dụng công nghệ số trong quản lý học sinh, điểm số, thời khóa biểu, hồ sơ điện tử, sổ liên lạc điện tử, giúp tiết kiệm thời gian và tăng tính chính xác. Các phần mềm quản lý học tập (LMS) giúp theo dõi tiến độ, đánh giá năng lực học sinh một cách khoa học và minh bạch. Ba là, hỗ trợ phát triển năng lực giáo viên. Thầy cô có thể tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn qua các khóa học trực tuyến (MOOCs, Coursera, ViettelStudy, Học mãi…). Công nghệ giúp giáo viên trao đổi, chia sẻ tài nguyên, học hỏi kinh nghiệm trong các cộng đồng giáo dục số, mạng xã hội nghề nghiệp. Nhiều công cụ hỗ trợ giáo viên sáng tạo nội dung như AI, Canva, ChatGPT, Genially, giúp bài giảng hấp dẫn và tiết kiệm công sức. Bốn là, tạo môi trường học tập mở và cá nhân hóa. Nhờ dữ liệu học tập và trí tuệ nhân tạo, công nghệ số cho phép thiết kế lộ trình học riêng phù hợp năng lực từng học sinh. Học sinh được chủ động hơn, học mọi lúc, mọi nơi, học theo tốc độ của mình. Năm là, góp phần xây dựng văn hóa số trong nhà trường. Ứng dụng công nghệ đòi hỏi giáo viên và học sinh rèn luyện kỹ năng số, năng lực thông tin, đạo đức mạng, góp phần hình thành công dân số có trách nhiệm.
Có thể nói, công nghệ số không chỉ là công cụ mà đã trở thành một phần cấu trúc của hoạt động dạy học hiện đại. Giáo viên thích ứng với chuyển đổi sẽ nâng cao chất lượng giáo dục, giúp học sinh phát triển toàn diện hơn.
Khó khăn, thách thức với giáo viên và nhà trường
Công nghệ số trong dạy học tuy mang lại nhiều lợi ích, nhưng giáo viên hiện nay vẫn gặp không ít khó khăn. Khảo sát ý kiến giáo viên và qua quan sát, chúng tôi thấy thực tế thách thức hiện nay.
Đầu tiên phải kể là, một phần không nhỏ giáo viên hiện nay hạn chế về năng lực số và kỹ năng công nghệ. Nhiều giáo viên, nhất là thế hệ lớn tuổi, chưa thành thạo sử dụng máy tính, phần mềm dạy học, hay các công cụ AI. Một số người vẫn ngại thay đổi, quen với phương pháp truyền thống. Việc thiết kế bài giảng số (E-learning, video, Quiz tương tác…) đòi hỏi thời gian, kiến thức và kỹ năng mà không phải giáo viên nào cũng có sẵn. Thiếu cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ. Nhiều trường ở vùng nông thôn, miền núi, thiết bị còn thiếu hoặc yếu: máy tính cũ, mạng internet chậm, phòng học chưa được trang bị màn hình hoặc bảng tương tác. Nhiều học sinh không có thiết bị cá nhân (máy tính bảng, laptop, smartphone) để học trực tuyến hay truy cập tài nguyên số. Chẳng hạn, tại TP.HCM, sau khi sáp nhập 3 địa phương (gồm TP.HCM cũ, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu) thành một đơn vị TP.HCM, chênh lệch về điều kiện của học sinh giữa 3 khu vực này là rất lớn. Đó là vấn đề nan giải cho sự đồng bộ.
Thiếu thời gian và khối lượng công việc lớn cũng được xem là một rào cản. Một giáo viên giảng dạy môn toán tại TP.HCM chia sẻ: “Giáo viên hiện nay phải đảm nhận nhiều nhiệm vụ: dạy học, hồ sơ sổ sách, hoạt động chuyên môn, kiêm thêm công tác chuyển đổi số. Việc soạn bài, quay video, học phần mềm mới tốn nhiều thời gian, trong khi chưa được giảm tải công việc hành chính”. Bên cạnh đó, việc thiếu tài nguyên số chất lượng và đồng bộ cũng là một yếu tố cần nhìn nhận. Nhiều giáo viên phải tự tìm hoặc tự tạo nội dung số, dẫn đến sự chênh lệch về chất lượng giữa các trường. Một số phần mềm, nền tảng học tập chưa Việt hóa tốt, gây khó sử dụng. Một số giáo viên lo ngại bị đánh giá năng lực, hoặc sợ “thất bại kỹ thuật” khi giảng dạy bằng công nghệ. Ngoài ra, thiếu cơ chế khuyến khích, khen thưởng khiến việc đổi mới chưa trở thành động lực tự thân.
Giải pháp giúp giáo viên ứng dụng hiệu quả công nghệ số
Trước thực tế trên, nhiều lãnh đạo và giáo viên “hiến kế” tập trung vào 6 nhóm giải pháp sau đây. Một là, cần bồi dưỡng năng lực số cho giáo viên. Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu theo từng mức độ (từ cơ bản đến nâng cao). Xây dựng “cộng đồng học tập số” trong trường để giáo viên chia sẻ tài liệu, kinh nghiệm. Khuyến khích giáo viên tự học trực tuyến qua các nền tảng mở như Coursera, ViettelStudy, EDX. Hai là, chú trọng đầu tư và nâng cấp hạ tầng công nghệ. Nhà trường, địa phương cần trang bị thiết bị tối thiểu cho dạy học số: wifi ổn định, máy chiếu, bảng tương tác, phòng học thông minh. Hỗ trợ thiết bị học tập cho học sinh khó khăn, đảm bảo cơ hội tiếp cận công bằng. Ba là, giảm tải hành chính, tăng thời gian sáng tạo. Các cơ quan quản lý nên cắt giảm bớt thủ tục giấy tờ, hồ sơ, thay thế bằng sổ điện tử và hệ thống quản lý trực tuyến. Tạo điều kiện để giáo viên có thời gian nghiên cứu, sáng tạo nội dung số. Bốn là, xây dựng kho học liệu số dùng chung. Bộ GD-ĐT và các địa phương cần phát triển thư viện học liệu mở quốc gia, có bài giảng, video, tài nguyên chuẩn hóa để giáo viên khai thác. Khuyến khích giáo viên đóng góp bài giảng, video, ngân hàng câu hỏi để tạo nguồn học liệu phong phú, chất lượng. Năm là, tạo động lực và chính sách khuyến khích. Có chính sách khen thưởng, tôn vinh giáo viên sáng tạo trong chuyển đổi số. Tổ chức cuộc thi, hội thi dạy học số, bài giảng E-learning, tạo phong trào thi đua đổi mới. Cuối cùng, thúc đẩy văn hóa số và tư duy cởi mở. Xây dựng môi trường học tập tích cực, khuyến khích thử nghiệm, không phê phán sai sót kỹ thuật. Coi công nghệ là phương tiện hỗ trợ sư phạm, chứ không phải gánh nặng.
Phó Hiệu trưởng phụ trách công tác chuyên môn một trường THPT tại TP.HCM nêu quan điểm: “Ứng dụng công nghệ số vào dạy học là xu thế tất yếu, song cũng là hành trình đầy thử thách. Nếu có sự phối hợp đồng bộ thì công nghệ số sẽ trở thành “người bạn đồng hành”, giúp giáo viên nhẹ gánh hơn, dạy học hiệu quả hơn và học sinh được hưởng một nền giáo dục hiện đại, tiên tiến, nhân văn”.
Bài, ảnh: Trần Ngọc Tuấn
Bình luận (0)