Nhớ cây đại thụ của âm nhạc Việt Nam – GS.TS.NSND Tạ Bôn!

GS.TS.NSND Tạ Bôn đã qua đời ở tuổi 83 sau thời gian chống chọi với ung thư tụy. Ông ra đi trong những ngày cuối tháng 4-2024 vừa qua để lại bao tiếc thương cho bạn bè, đồng nghiệp, khán giả yêu nhạc trong và ngoài nước…

NSND Tạ Bôn cùng bà xã Kim Dung và con gái Thùy Chi

NSND Tạ Bôn cũng là một trong những nhân vật đầu tiên xuất hiện trong chuyên mục “Thời đi học của người nổi tiếng” của Tạp chí Giáo dục TP.HCM được độc giả rất yêu thích!

Một tài năng rực rỡ

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam bồi hồi: “Sự ra đi của anh Tạ Bôn là một tổn thất lớn cho nhạc cổ điển Việt Nam nói riêng và giới văn học nghệ thuật nói chung. Dù anh không còn nữa nhưng tiếng đàn còn mãi, những bản nhạc được ghi âm vẫn đang được lưu trữ ở Đài Tiếng nói Việt Nam…”.

NSND Tạ Bôn là cánh chim đầu đàn của đội ngũ violon Việt Nam, sự say mê và lao động nghệ thuật không mệt mỏi đã mang lại cho ông rất nhiều kiến thức, những học vị và danh hiệu cao quý: giáo sư, tiến sĩ, nghệ sĩ nhân dân. Gần 50 năm vừa biểu diễn vừa giảng dạy, ông đã đào tạo thành danh nhiều nghệ sĩ hiện đang biểu diễn, giảng dạy trong nước và nước ngoài.

NSND Tạ Bôn sinh năm 1942 tại Thường Tín, Hà Tây, trong một gia đình âm nhạc. Cha ông là nhạc sĩ Tạ Phước, Hiệu trưởng đầu tiên của Trường Âm nhạc Việt Nam (Nhạc viện Hà Nội ngày nay). Do ảnh hưởng “gien” của bố nên các anh em của ông đều theo nghiệp đàn là Tạ Tuấn, Tạ Đôn, Tạ Bôn (violon), Tạ Huấn (cello). Năm lên 5 tuổi, ông theo gia đình tản cư về Thanh Hóa. Cũng trong thời gian này, ông bắt đầu được học violon với bố. Tì cằm trên đàn mà có khi nước mắt ông ướt đẫm mặt đàn vì không được vui chơi cùng chúng bạn cùng lứa, nhưng rồi những phút buồn bã ấy cũng sớm qua mau. Với những kiến thức sâu rộng trong lĩnh vực âm nhạc và phương pháp sư phạm độc đáo của bố đã khơi dậy lòng đam mê nghệ thuật và năng khiếu âm nhạc bẩm sinh nơi ông. Chẳng bao lâu, ông đã trở thành một cậu bé chơi đàn violon có tiếng… Đó là chuyện học đàn, còn chuyện học văn hóa của ông cũng rất vất vả, một phần cũng do nhà quá nghèo. Lúc sinh thời, ông kể: “Năm lên lớp 5 ở Trường Nguyễn Thượng Hiền, tôi phải đi bộ từ nhà tới trường gần 7km. Hồi ấy, tôi phải ngồi học bài dưới ánh đèn dầu chứ đâu có điện như bây giờ, nhưng tôi ham học, học rất giỏi và nghịch ngợm cũng không ai bằng. Trên đường đi học phải qua con sông Ngân Giang, dù có cầu bắc ngang nhưng tôi và các bạn toàn bơi qua, một tay cầm sách vở quần áo giơ lên cao, một tay bơi. Ngoài giờ học, chúng tôi còn chơi thả diều, đánh đáo và rất nhiều trò chơi khác. Ở trường, tôi thường xuyên biểu diễn đàn cho thầy cô và bạn bè xem nên được nhiều người biết đến…”.

NSND Tạ Bôn đang biểu diễn

NSND Tạ Bôn đã ra đi, nhưng tôi luôn tin rằng, cho dù có đi qua bao nhiêu năm nữa, khán giả sẽ nhớ mãi về ông với những tình cảm trân trọng nhất. Khán giả sẽ luôn cảm nhận được tiếng đàn, những bản nhạc… mà ông đã để lại cho nền âm nhạc nước nhà. Vĩnh biệt ông, người nghệ sĩ tài hoa…!

Năm 1954 (12 tuổi, học lớp 7), Tạ Bôn được cử sang Trung Quốc học Trung cấp Âm nhạc Khoa Violon ở Nhạc viện Bắc Kinh, học chung với nhạc sĩ Hoàng Vân, Phạm Đình Sáu, NSND Thái Ly, Nguyễn Đình Nghi… Năm 1958, Tạ Bôn được chọn dự thi Concours violon Enescu tại Rumania. Ông là nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên tham dự concours âm nhạc quốc tế và tại concours này, ông đã nhận được bằng danh dự Diplome. Cũng năm 1958, sau khi tốt nghiệp Trung cấp Nhạc viện Bắc Kinh loại ưu, ông được chọn đi học đại học ở Nhạc viện Tchaikovsky nổi tiếng ở Matxcơva. Cuối năm 1968, Tạ Bôn trở về giảng dạy tại Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Nhạc viện Hà Nội). Cùng với GS. Bích Ngọc (chồng NSND Trà Giang), và các đồng nghiệp khác, Tạ Bôn là một trong những người đặt nền móng vững chắc cho sự nghiệp đào tạo các nghệ sĩ biểu diễn vĩ cầm ở Việt Nam. Năm 1991, ông vào công tác cho Nhà hát Giao hưởng – Vũ kịch TP.HCM đồng thời giảng dạy tại Nhạc viện TP. Từ năm 1994-2006, ông là Trưởng đoàn Nhà hát Giao hưởng – Vũ kịch TP.HCM.

Năm 1984, ông được Nhà nước phong tặng học hàm PGS và danh hiệu NSƯT. Năm 1991, Tạ Bôn cùng với GS. Bích Ngọc trở thành giáo sư violon đầu tiên ở Việt Nam. Năm 2001, Tạ Bôn được phong tặng danh hiệu NSND.

Giúp học sinh trở thành người chân chính

Ông từng chia sẻ: “Tôi rất yêu thích nghề dạy học bởi lẽ bố tôi ngày trước cũng vừa là nhạc sĩ vừa là nhà giáo. Riêng tôi, từ năm 12 tuổi đã được Nhà nước cho đi học ở nước ngoài, được đào tạo thật bài bản. Tôi quan niệm nghề giáo cực kỳ cao quý, thiên chức của nhà giáo không chỉ giảng dạy về chuyên môn mà còn phải giúp học sinh của mình trở thành một con người chân chính. Nhiều học trò của tôi đã thành danh, đoạt nhiều giải thưởng quốc tế cũng như đảm nhận các chức vụ quan trọng: Đỗ Phượng Như (giải nhì cuộc thi Violon quốc tế tại Đức (1990), giải nhì tại Pháp, giải nhất tứ tấu tại Leningrad), Đỗ Xuân Tùng (Trưởng phòng Đào tạo Nhạc viện Hà Nội), Nguyễn Anh Giang (Trưởng bộ môn violon Nhạc viện TP.HCM), Bùi Công Duy đoạt nhiều giải thưởng violon trong nước và quốc tế… Thú thật, tôi rất tự hào về điều này”.

Cây đại thụ của âm nhạc Việt Nam – GS.TS.NSND Tạ Bôn

Trong 50 năm hoạt động âm nhạc, kể từ lúc bắt đầu những bước tập tễnh học đàn với bố, cho đến khi đã đạt được những thành quả nhất định, người thầy đầu tiên trong sự nghiệp âm nhạc mà ông luôn nhớ tới cũng chính là bố của mình. Những lúc ấy, ông hay nhắm mắt thả hồn theo bài “Ra khơi” – một sáng tác của bố – được xem là tác phẩm khí nhạc đầu tiên của Việt Nam – với tất cả tình cảm thành kính để tưởng nhớ đến công ơn dạy dỗ của người cha, người thầy.

Ngôi nhà của NSND Tạ Bôn được xem là ngôi nhà của nghệ thuật. Vợ ông là NSƯT – NGND Kim Dung, nguyên Hiệu phó Trường Múa TP.HCM. Con gái ông – Tạ Thùy Chi là một nghệ sĩ múa trưởng thành từ lớp Những Ngôi Sao Nhỏ, hiện nay đang làm giảng viên múa của Trường Múa TP.HCM. Con trai ông, Tạ Tôn, cũng là một nghệ sĩ violon, đã tốt nghiệp master tại Đại học Houston. Cuộc đời đã cho ông quá nhiều hạnh phúc trong sự nghiệp lẫn cuộc sống gia đình.

Anh Khôi