Nhốn nháo chợ… ca khúc

Chợ mua bán ca khúc manh nha xuất hiện từ những năm đầu của thế kỷ 21. Ban đầu còn nhỏ lẻ, Nsau đó thị trường dần dần mở rộng và chợ nhạc chính thức được công bố định kỳ hoạt động ở Hà Nội và ở 81 Trần Quốc Thảo TP. Hồ Chí Minh do một số nhạc sĩ và các ca sĩ ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh lập nên. Đến năm 2006 đã xuất hiện một công ty chuyên mua bán ca khúc độc quyền của nhạc sĩ Đức Trí: Công ty Music Faces Entertainment. Công ty này cũng mở rộng cả thị trường độc quyền ca sĩ, nhưng công việc chủ yếu là mua bán bài hát.

Vì sao lại có loại chợ này?

Nhiều ca sĩ trẻ nổi lên chỉ vì có những bài hát độc đáo của riêng mình. Những bài hát này phù hợp với phong cách, chất giọng và mỹ cảm của mỗi người. Chọn đúng sẽ phát sáng. Nếu không tự sáng tác được thì phải mua bài hát để độc quyền biểu diễn, tránh sự trùng lặp và tạo được sự khác lạ. Đó là hình ảnh tỏa sáng gây dấu ấn ngày từ ban đầu của Thanh Thảo với Nanana, Mỹ Tâm với Hát với dòng sông, Minh Thuận với Dẫu tình đã xa, Đan Trường với chùm bài độc quyền như Dòng máu Lạc hồng… Hoặc ở Hà Nội có Mỹ Linh với Hà Nội đêm trở gió; Thanh Lam với Chia tay hoàng hôn; Ngọc Khuê với Chuồn chuồn ớt; Tùng Dương với Ôi! Quê tôi…

Có thể nói người đi tiên phong trong thị trường ca nhạc là ông bầu Hoàng Tuấn giám đốc Công ty HT Production, công ty này đã mở chiến dịch lăng xê giọng hát Đan Trường bằng một loạt ca khúc độc quyền cách đây mươi năm với các bài Đi về nơi xa, Kiếp ve sầu, Hôn môi xa, Dòng máu lạc hồng… Về sau này, khi thị trường âm nhạc càng trở nên sôi động, thì việc độc quyền những ca khúc càng có tính quyết định thắng lợi đối với các ca sĩ trong kinh doanh album hoặc lôi kéo các fan hâm mộ đến xem các live show của mình.

Năm 2007 là năm đại thắng của Đàm Vĩnh Hưng cũng khẳng định hiệu quả của những quyết định táo bạo trong việc mua bán ca khúc để độc quyền biểu diễn. Ví dụ trong album Lạc mất em, ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng có tới 9 ca khúc được độc quyền, và trở thành CD có lượng phát hành lớn nhất trong năm 2007.

Dường như, 5 năm qua có một cuộc chạy đua mua ca khúc độc quyền giữa các ca sĩ hạng sao của âm nhạc thị trường. Bên cạnh đó hàng chục ca sĩ trẻ muốn “sủi tăm” cũng nô nức đi chợ để tìm cơ hội thành “sao”. Ngay cả các ca sĩ đã thành danh cỡ mươi, mười lăm năm nay muốn làm mới mình cũng tìm cách sở hữu độc quyền bài hát. Nếu có nhạc sĩ sáng tác cho riêng mình như các ca sĩ Hồng Nhung, Mỹ Linh, Thanh Lam, Hồ Ngọc Hà, Hồ Quỳnh Hương thì mọi sự nhanh chóng nổi danh và ngày càng tỏa sáng. Còn lại, đa số vẫn phải mua độc quyền bài hát của các nhạc sĩ khác. Trên thực tế có một số ca sĩ đã từng tự sáng tác để làm vốn độc quyền như Mỹ Tâm, Lam Trường, Thanh Thảo, Lâm Hùng, Hồng Ngọc, Hồ Quỳnh Hương… Nhưng xem ra không được mấy bài mang dấu ấn riêng nên hầu như ai cũng đều xách túi đến chợ trời ca khúc để mong tìm ra được những giai điệu vừa in giọng hát của mình.

1001 chuyện nhốn nháo ở chợ mua bán ca khúc

Tuy nhiên, những ngón nghề trong sự cạnh tranh cũng thường xảy ra như chuyện ngấm ngầm đánh cắp bài hát của nhau, xù nợ không trả tiền nhạc sĩ, thậm chí sửa chữa hoặt hát sai nhạc và lời để chiều lòng người nghe… Năm nào cũng có những vụ kiện tụng vì đã vi phạm bài hát độc quyền. Mở đầu chuyện cãi vã là ca sĩ Lý Hải và Ưng Hoàng Phúc, sau đó là Đức Tuấn bị Công ty HT Production phạt 2 triệu đồng vì cả gan thu bài hát độc quyền Tình buồn xa vắng của Đan Trường. Rồi vụ tranh chấp bài hát giữa Thanh Thảo – Hiền Thục chuyện Lam Trường, Hồ Ngọc Hà, Cẩm Ly… đều bị “chôm” bài hát độc quyền mà không biết kêu ai. Kể cả Đàm Vĩnh Hưng, người được chọn Giải giọng ca của năm 2007, cũng phải lao vào cuộc chiến nảy lửa với công ty Nhạc xanh cũng vì sự lộn xộn này. Ấy là còn chưa nói đến hiện tượng khá phổ biến có ca sĩ mua ca khúc độc quyền chỉ trong một năm thôi, sau này nhạc sĩ đã bán cho ca sĩ khác, nhưng vẫn hát hoặc thu album, thế là kiện tụng và đưa nhau ra tòa…

Nhưng có lẽ những lộn xộn về các vụ việc vi phạm bài hát độc quyền chỉ là sự kiện riêng tư trong cái chợ tự do không ai quản lý, mà điểm đáng quan tâm hơn là chất lượng ca khúc được mua bán, trao đổi trong thị trường tự do này. Ngoài những cái tên Đức Trí, Lê Quang, Hoài An, Nhật Huy, Quốc An, Vũ Quốc Việt, Tường Văn là các nhạc sĩ có những bài hát “ăn khách” và có chất lượng nghệ thuật nhất định, còn lại hàng trăm ca khúc khác đã được mua bán đều có nhiều yếu tố phi nghệ thuật cả về nhạc lẫn lời ca… Về hiện tượng xô bồ này, nhạc sĩ Lê Quang, người được đặt mua nhiều bài hát cũng phải thốt lên: “Số lượng ca sĩ hiện nay rất đông, ngay cả tôi là người làm việc trong lĩnh vực này không biết hết mặt ca sĩ. Làm sao nhạc sĩ có thể sáng tác đủ ca khúc đáp ứng cho nhu cầu của họ”.

Nói vậy, thế mà vẫn cứ có trăm bài hát được rao bán thoải mái. Đến nỗi có lần, để dựng VCD Lời ru rừng xanh, ca sĩ Đan Trường đã phải chọn trong số 200 ca khúc vừa đặt hàng vừa do nhạc sĩ rao bán, chỉ để chọn được 8 ca khúc ưng ý mà thôi. Chính lực lượng ca sĩ sao non, sao mờ đã làm ảnh hưởng theo chiều ngược lại, đối với thị trường ca khúc qua các bài hát sớm nở tối tàn..

Đã đến lúc cần phải có luật

Trong công nghệ lăng xê sao hiện nay, với ca khúc độc quyền, các ca sĩ trẻ muốn tạo nên chân dung mình, và các ngôi sao đã thành danh càng thêm ấn tượng là điều tất yếu trong thị trường ca nhạc. Nhưng việc mua bán bài hát trực tiếp, không có ai quản lý đã tạo nên những hoạt động mang tính tự phát ẩn chứa nhiều tiêu cực. Và khi chuyện tranh chấp xảy ra, đều khó phân xử vì theo đúng luật, các bài hát chỉ được phép mua bán khi đã đăng ký bản quyền với các cơ quan pháp lý. Lúc đó các cấp toà án mới có căn cứ phán xét. Mặc dù từ năm 2006, Sở VHTT – TP HCM đã có quy định buộc các ca sĩ hoặc các đơn vị kinh doanh phát hành bài hát độc quyền phải nộp các tác phẩm để được kiểm duyệt và bảo vệ bản quyền và kể cả việc phải thi hành thuế thu nhập. Nhưng xem ra tất cả mọi sự việc đều không thể kiểm soát nổi và lúc này đây, trung tâm Bản quyền âm nhạc cũng chịu bó tay. Thật trớ trêu, những hoạt động mua bán ca khúc độc quyền cứ công khai và lộn xộn trước sự bất lực của các nhà quản lý trong thị trường ca nhạc tự do hiện nay.

Đỗ Lê (suckhoedoisong.vn)