Những mỏ thuế lộ thiên

Doanh thu nhiều, đóng thuế ít

Ngày 24.3, mới 17 giờ 30, khách đã ngồi gần kín quán lẩu dê mặt tiền đường Nguyễn Thị Thập, Q.7, TP.HCM. Giá một món tại quán này dao động từ 50.000 – 250.000 đồng. Kể cả phụ bếp, ước tính nhân viên tại quán khoảng 20 – 25 người. Chị Lan, ngụ Q.7 đi cùng chồng và 2 con nhỏ, thanh toán bữa ăn 527.000 đồng, chỉ có 2 chai bia. Mặt bằng quán chứa khoảng 35 – 40 bàn, cứ đến 18 giờ là gần kín. Một người có thâm niên trong ngành ăn uống làm phép tính: giả sử, mỗi bàn thanh toán bình quân 500.000 đồng với 30 bàn có khách, thì một tối quán thu về 15 triệu đồng, tương đương 450 triệu đồng/tháng và có thể đạt mức doanh thu khoảng 5 – 5,4 tỉ đồng/năm. Quán lẩu dê 404 có hệ thống gồm 7 quán ở nhiều quận. Lấy doanh thu mỗi quán bình quân 5 tỉ đồng/năm, tổng doanh thu của hệ thống này xấp xỉ 35 – 38 tỉ đồng/năm. Tuy nhiên, như rất nhiều quán ăn lớn và kinh doanh đông khách khác, chủ quán chỉ hoạt động dưới dạng hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn bán hàng mua của cơ quan thuế, cuối tháng báo cáo và nộp thuế khoán.

Gần đây, cơ quan thuế muốn tăng thu các hoạt động kinh doanh trên các mạng xã hội, nhưng đó là những mục tiêu “di động”, khó nắm được người bán ngồi đâu để thu thuế. Trong khi các “mỏ thuế” lớn ngay trước mặt không đâu xa, ở trong các quán ăn, nhà hàng có quy mô, có hệ thống chi nhánh thì lại lơi lỏng Ông Chung Thành Tiến, Giám đốc Công ty kế toán Đồng Hưng

Trong khi đó, nhiều người đi đường Hàm Nghi (Q.1) thường tạt vào cửa hàng bánh N.L để mua các loại bánh mì, bông lan, bánh trung thu… Đây là một thương hiệu bánh nổi tiếng mấy chục năm nay. Từ một cửa hàng nhỏ, nay N.L đã có 3 cơ sở bề thế tại mặt tiền đường Hàm Nghi và đường Hai Bà Trưng. Cửa hàng nào cũng tấp nập mua bán từ sáng đến đêm với hàng chục nhân viên phục vụ. Quy mô như vậy nhưng đây vẫn là cơ sở kinh doanh. Hay cơ sở bánh chưng T.G tại Đồng Nai, mỗi năm xuất đi hàng chục tấn bánh chưng. Tết 2017, cơ sở này rao tuyển 600 sinh viên gói bánh chưng, 100 sinh viên gói bánh tét… nhưng vẫn là cơ sở.

“Một bên cao, một bên thấp” trong số thuế nộp là khác biệt lớn nhất có thể thấy giữa một hộ kinh doanh cá thể và một doanh nghiệp (DN), và đó là lý do các cơ sở kinh doanh có doanh thu tiền tỉ nhưng mãi không chịu "lớn".

Giả sử, với doanh thu 5,4 tỉ đồng/năm, nếu thành lập DN, sẽ áp dụng tính thuế theo phương pháp trực tiếp, có tỷ lệ tính thuế 10% (5% thuế giá trị gia tăng và 5% thuế thu nhập DN) trên doanh thu, thì một năm DN sẽ đóng 500 triệu đồng tiền thuế. Còn là quán nhậu quy mô lớn, theo một cán bộ thuế, mức thuế khoán cũng chỉ khoảng 5 triệu đồng/tháng, quy ra 60 triệu đồng/năm. Như vậy, cùng mức doanh thu, một DN có thể phải đóng thuế gấp 7 lần một hộ kinh doanh. “So sánh cũng khập khiễng, vì nếu DN cân đối đầu vào đầu ra thì có thể nộp thuế ít hoặc không nộp thuế, trong khi hộ kinh doanh mức thuế khoán đã ấn định, lãi lỗ đều phải nộp đều đặn mỗi tháng. Tuy nhiên, một điều dễ nhận thấy là đa số các hộ kinh doanh quy mô nhận thấy có lợi lớn nên mới duy trì mô hình hoạt động”, ông Chung Thành Tiến, Giám đốc Công ty kế toán Đồng Hưng, phân tích.

“Lật bài” trốn thuế

Cả nước hiện nay có 500.000 DN, trong khi số hộ kinh doanh lên đến 4,6 triệu, trong đó có rất nhiều hộ kinh doanh có quy mô, doanh thu lớn hơn cả DN. Tuy nhiên, theo số liệu từ cơ quan thuế, tổng số thuế thu từ các hộ kinh doanh trong năm 2014 là 12.362 tỉ đồng, chỉ chiếm 2% tổng nguồn thu. “Gần đây, cơ quan thuế muốn tăng thu các hoạt động kinh doanh trên các mạng xã hội, nhưng đó là những mục tiêu “di động”, khó nắm được người bán ngồi đâu để thu thuế. Trong khi các “mỏ thuế” lớn ngay trước mặt không đâu xa, ở trong các quán ăn, nhà hàng có quy mô, có hệ thống chi nhánh thì lại lơi lỏng”, ông Tiến nhận định.

TP.HCM đặt mục tiêu đến năm 2020 có 500.000 DN, riêng trong năm 2017 phát triển 50.000 DN. Hiện TP có 245.000 hộ kinh doanh cá thể, trong đó khoảng 14.000 hộ kinh doanh đủ điều kiện lên DN. Ông Phan Văn Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Thuế Q.1, cho biết Q.1 có 15.000 hộ kinh doanh cá thể, trong đó có 2.000 hộ giữ hóa đơn, có doanh thu tối thiểu từ 2 tỉ đồng. “Q.1 ưu tiên vận động 2.000 hộ kinh doanh này lên DN trong thời gian tới. Theo tôi được biết, trong tháng 3 này Phòng Kinh tế, UBND Q.1 sẽ tổ chức một hội nghị mời các hộ kinh doanh này lên phân tích những cái lợi khi lên DN”, ông Dũng cho biết.

Theo luật sư Trần Xoa (TP.HCM), mấu chốt của việc thúc đẩy các hộ kinh doanh lớn lên DN là xác định doanh thu đúng với thực tế. Một quán ăn thuê bao nhiêu nhân công, chi phí mặt bằng bao nhiêu, lương, chi phí điện nước, các chi phí không tên, kinh doanh bao lâu là hòa vốn… Đây là những yếu tố cơ quan thuế có thể thấy được, tính được. Vì vậy, những hộ phát triển chi nhánh liên tục cần xác định lại mức doanh thu hiện tại có còn hợp lý. Trong quá trình cơ sở chưa lên DN, cán bộ thuế phải tiến hành rà soát, xác định lại số doanh thu chính xác, buộc hộ kinh doanh phải bộc lộ con số thật. Một điểm quan trọng là nhân viên thuế có trong sáng để xác định đúng số doanh thu để thu thuế đúng hay ăn chia, tư túi riêng, làm ngân sách thất thu.

“Đà Nẵng đã thí điểm kết nối máy tính tiền với cơ quan thuế nhằm chống thất thu thuế, còn TP.HCM chọn Q.5 thí điểm nhưng đến nay vẫn chưa làm được. Điều này cho thấy nhiều người muốn giấu doanh thu, không muốn bộc lộ. Lắp máy tính tiền với cơ quan thuế không phải là chiếc đũa thần, nhưng thực hiện được sẽ giảm mạnh được trường hợp doanh thu “mờ mờ ảo ảo”. Cần đẩy mạnh những đối tượng này lên DN và buộc kê khai (doanh thu trừ chi phí), chứ không thể nộp theo tỷ lệ doanh thu nữa (mua hàng không cần hóa đơn). Tính thuế theo kê khai có hóa đơn buộc các bên đều phải “lật bài”. Số tiền thu được từ việc “lật bài” này ước rất nhiều, dư địa thu thuế rất lớn”, luật sư Trần Xoa nhận định.