Sự kiện làng gốm Thanh Hà (TP.Đà Nẵng) được vinh danh “Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất” tại Giải thưởng Du lịch Việt Nam vừa diễn ra ngày 27-9 vừa qua không chỉ khẳng định sức sống bền bỉ của làng nghề 500 năm tuổi mà còn minh chứng cho mô hình phát triển du lịch gắn cộng đồng, số hóa và xanh hóa đang từng bước phát triển bền vững.
Từ nôi nghề gốm đến điểm du lịch hấp dẫn
Nằm ven sông Thu Bồn, làng gốm Thanh Hà nổi tiếng với quy trình chế tác gốm thủ công cổ truyền, lưu giữ nhiều tri thức dân gian quý hiếm. Năm 2019, nghề gốm được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hằng năm, người làng nghề thường tổ chức lễ giỗ Tổ nghề vào tháng 7 âm lịch nhằm tri ân tiền nhân, đồng thời trao truyền lửa nghề cho thế hệ trẻ. Từ khi mở cửa tham quan năm 2001, làng gốm Thanh Hà dần trở thành điểm sáng du lịch làng nghề. Ban đầu chỉ có một tuyến tham quan nhỏ lẻ, đến nay làng đã có 32 cơ sở sản xuất, 68 lao động trực tiếp và hàng loạt dịch vụ trải nghiệm, trình diễn, lưu trú. Năm 2023, làng đón hơn 550 nghìn lượt khách (doanh thu 19,2 tỷ đồng), tăng gấp hơn ba lần so với 2022, trở thành một trong những mô hình du lịch làng nghề hiệu quả nhất nước.
Điều đặc biệt, cơ chế phân phối lợi ích minh bạch. Có 62,5% nguồn thu từ vé tham quan để lại cho cộng đồng, chi trả trực tiếp cho nghệ nhân, thợ làm nghề. Nghệ nhân Ngụy Trung, chủ cơ sở Ngụy Trung Hầu chia sẻ: “Ngoài tiền lương và hỗ trợ sản phẩm tặng khách, tôi còn bán thêm được hàng, đủ nuôi sống gia đình. Nhờ du lịch, chúng tôi có động lực sáng tạo sản phẩm mới và giữ nghề truyền thống hàng trăm năm của cha ông mình”. Bên cạnh đó, mô hình trải nghiệm cũng được chú trọng. Du khách không chỉ tham quan mà còn được tự tay nhào nặn đất sét, tạo hình, trang trí, rồi mang về những con tò he gốm làm quà. Giải thưởng du lịch năm 2025 là sự ghi nhận cho hành trình hai thập kỷ kiên định với mô hình “bảo tồn gắn phát triển”, lấy cộng đồng làm trung tâm.
Số hóa để nâng tầm trải nghiệm
Điểm nhấn của làng gốm Thanh Hà hôm nay không chỉ ở di sản mà còn ở sự bắt nhịp với xu thế số hóa và xanh hóa. Hạ tầng được nâng cấp đồng bộ với bãi đỗ xe rộng 2.500m², hệ thống đường nội bộ mới, xe điện chở khách, các điểm check-in hiện đại. Công nghệ số được đưa vào quản lý giúp du khách có thể đặt vé online, quét mã QR để tìm hiểu lịch sử, theo dõi thông tin các cơ sở gốm. Thanh Hà đồng thời được định hướng trở thành “tuyến tham quan xanh”. Mục tiêu được đặt ra là 100% cơ sở homestay và 50% cơ sở gốm thủ công đạt tiêu chuẩn du lịch xanh. Tại làng nghề, các biển hiệu “Nói không với nhựa dùng một lần” được dựng lên; thùng rác phân loại, ngày làm sạch môi trường được duy trì hằng năm. Nghệ nhân cũng tiết kiệm nguyên liệu, tái sử dụng đất thừa, che chắn đất sét mùa mưa tránh lãng phí.
Để bắt nhịp xu thế, sản phẩm gốm thân thiện môi trường liên tục ra đời. Đơn cử như bộ 12 con giáp cỡ nhỏ, mặt nạ gốm, tranh gốm, bộ đồ ẩm thực… Nhiều cơ sở đã chuyển sang dùng đất sét công nghiệp mềm dẻo, tự sản xuất, giảm áp lực khai thác đất tự nhiên. Đây là bước tiến quan trọng để nghề gốm không chỉ sống cùng du lịch, mà còn đi cùng xu thế phát triển bền vững.
Ông Trương Hoàng Vinh, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An, nhận xét: “Nội tại di sản ở Thanh Hà được bảo tồn tốt. Về môi trường, các hộ dân và đơn vị quản lý đã có nhiều hoạt động thiết thực. Tuy nhiên, cần tiếp tục đầu tư công nghệ xử lý nước thải tuần hoàn, tăng cường năng lượng sạch… để đáp ứng tiêu chí xanh trong tương lai”.
Để có thành quả đó phải kể đến hành trình bền bỉ của chính quyền. Năm 2001, Hội An mở tuyến tham quan Thanh Hà, là điểm du lịch đầu tiên ngoài phố cổ. Năm 2004, dự án “Khôi phục và phát triển Làng gốm Thanh Hà gắn với hoạt động du lịch” được phê duyệt. Các tuyến tour cũng được kết nối với làng mộc Kim Bồng, rừng dừa Bảy Mẫu, làng rau Trà Quế, thánh địa Mỹ Sơn, danh thắng Ngũ Hành Sơn…, góp phần kéo dài thời gian lưu trú của khách. Mô hình quản lý cũng đặt cộng đồng ở vị trí trung tâm. Trước khi thực hiện chính quyền hai cấp, UBND TP.Hội An và UBND phường Thanh Hà (cũ) phối hợp với Trung tâm Văn hóa – Thể thao và Truyền thanh – Truyền hình (nay là Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An) quản lý hoạt động du lịch. Sau khi sáp nhập, 33 hộ dân với 68 lao động, 5 nghệ nhân ưu tú vẫn trực tiếp tham gia, hưởng lợi từ nguồn thu vé và dịch vụ. Tiền thu về không chỉ chi cho hạ tầng, cảnh quan mà còn mua sản phẩm gốm tặng khách, bảo đảm “vòng tròn lợi ích” khép kín. Sự sáng tạo được khuyến khích với Công viên Đất Nung, các workshop làm gốm, homestay trong làng… ra đời, làm phong phú thêm hệ sinh thái du lịch. Những nỗ lực đó giúp Thanh Hà vừa giữ hồn nghề, vừa bắt nhịp thời đại.
Giải thưởng Du lịch Việt Nam 2025 không chỉ là tấm bằng khen danh dự. Nó khẳng định mô hình du lịch cộng đồng, số hóa và xanh hóa ở Thanh Hà đã tạo ra giá trị thực. Với Hội An, đây còn là kinh nghiệm để nhân rộng cho nhiều làng nghề khác, hình thành mạng lưới du lịch cộng đồng bền vững. Trong bối cảnh du lịch toàn cầu hướng tới công bằng, trách nhiệm và bền vững, Thanh Hà có đủ nền tảng, từ di sản độc đáo, cộng đồng gắn bó, chính quyền đồng hành, công nghệ số làm đòn bẩy. Mỗi lượt khách tăng trưởng, mỗi sản phẩm gốm xanh ra đời, mỗi nghệ nhân trẻ giữ nghề… đều góp phần khẳng định thương hiệu “Thanh Hà – làng gốm của di sản và sáng tạo”.
Giải thưởng 2025 là bước khởi đầu cho chặng đường mới, nơi gốm truyền thống gặp gỡ du lịch hiện đại, nhưng vẫn giữ nguyên hơi thở đất sét, tiếng bàn xoay và nụ cười hiền của những người thợ bên dòng Thu Bồn.
Thiên Phúc
Bình luận (0)