Nơi “giữ lửa” cho nghệ thuật ca trù

GS. Trần Văn Khê hồ hởi nói: “Nhịp sống hiện đại với bao loại hình âm nhạc trẻ trung, sôi động đã khiến người ta lãng quên môn nghệ thuật ca trù độc đáo bậc nhất của dân tộc. Người nghe thưa vắng, người hát cũng mai một dần, ca trù tưởng không còn chỗ đứng trong đời sống. Nhưng trong những ngày “bĩ cực” này, ca trù Thái Hà Thụy Khuê, Hà Nội vẫn lặng lẽ chảy như mạch nước ngầm…”.

Người được xem là khởi nghiệp cho ca trù Thái Hà là ông Nguyễn Đức Ý, rất tinh thông âm luật ca trù. Ông đã từng đỗ thủ khoa năm Nhâm Tý đời vua Tự Đức và đảm nhận chức quan Tri huyện ở Hải Hưng. Tiếp đó là ông Nguyễn Đức Bổi, người đã từng đảm nhận vai trò quản giáp cai quản nghề hát xướng của một làng. Đời thứ ba của ca trù Thái Hà là bà Nguyễn Thị Tuyết, nổi danh nhất trong dòng tộc về dòng ca trù cung đình. Với tài nghệ của mình, bà đã từng là người hát chính trong hoàng cung Huế và được nhà vua Thành Thái trị vì lúc bấy giờ cho tạc tượng bà bằng vàng, chia cho dải đất ở ấp Thái Hà. Tại dải đất này, bà Tuyết đã lập ra đình ca công của dòng họ Nguyễn và danh tiếng của ca trù Thái Hà bắt đầu được nhiều người biết đến. Trải qua nhiều biến động của thời cuộc nhưng ca trù Thái Hà vẫn luôn giữ được nghề tổ. Hiện nay, nghệ nhân Nguyễn Văn Mùi được xem là một trong những người chơi trống chầu hay nhất trong giới ca trù. Năm nay, ông đã hơn 80 tuổi nhưng mỗi khi nói về ca trù, về truyền thống của dòng tộc, ông vẫn luôn sôi nổi: “Cha tôi là người đã từng vô địch đàn đáy Bắc Kỳ nhưng tôi không may mắn được thừa hưởng ở ông tài nghệ đó. Tôi đam mê ca trù như máu thịt của mình. Có một thời gian dài, ca trù không được coi trọng, thậm chí có nhiều người rất ngại khi nhận mình là nghệ nhân ca trù, và ca trù Thái Hà cũng nằm trong hoàn cảnh đó. Cho đến một lần, đi ngang qua Công viên Thống Nhất, tôi nghe thấy một bài ca trù cổ có tiếng đàn đáy. Từ giây phút đó, trong tôi luôn thúc giục ý nghĩ giữ lại nghề tổ của dòng tộc. Tôi đã cho các con theo học âm nhạc dân tộc với hy vọng con mình sẽ kế nghiệp truyền thống của dòng tộc. Và mong muốn của tôi sớm thành hiện thực. Giờ đây, không chỉ các con mà các cháu tôi cũng rất đam mê và yêu thích ca trù. Các cháu chính là đời thứ bảy của ca trù Thái Hà”.

Tính đến nay, CLB ca trù Thái Hà đã có hơn 20 năm hoạt động, trở thành địa chỉ quen thuộc của khán giả yêu thích nghệ thuật ca trù trong và ngoài nước. Điều đặc biệt của CLB ca trù Thái Hà là tất cả các thành viên CLB đều là ba thế hệ cha mẹ, con, cháu. Nổi tiếng nhất là gia đình của nghệ nhân Nguyễn Văn Mùi. Vì vậy, ai đã từng một lần nghe ca trù tại CLB này sẽ khó quên tiếng trống chầu của ông Mùi, tiếng đàn của Văn Khuê, giọng ca mượt mà của Thúy Hoa và hai ca nương tuổi teen Thu Thảo – Kiều Anh. Tiếng đàn, tiếng hát và nhịp phách của họ đã thực sự tạo nên cho ca trù cung đình một sức sống mới, đưa người nghe trở về với một không gian âm nhạc cổ xưa. Không chỉ biểu diễn trong nước, CLB ca trù Thái Hà còn được GS. Trần Văn Khê mời đi biểu diễn giới thiệu ở nhiều quốc gia trên thế giới. Đi đến đâu, ca trù Thái Hà cũng nhận được sự yêu mến của khán giả quốc tế. Nghệ sĩ Thúy Hòa nhớ lại: “Năm 1995, chúng tôi được mời đi biểu diễn ở Pháp và đây là chuyến đi rất ý nghĩa bởi năm 1895, lần đầu tiên ca trù được giới thiệu tại Pháp. Đúng 100 năm sau, chúng tôi may mắn có được vinh dự đó. Đây thật sự là niềm hạnh phúc và tự hào cho ca trù Thái Hà nói riêng cũng như ca trù Việt Nam nói chung. Năm 1996, bản thân tôi được trao giải thưởng Cú sốc âm nhạc của Pháp với đĩa hát ca trù phát hành tại đất nước này với số lượng lên tới 200.000 bản. Nhiều năm liền, chúng tôi được mời tham dự Festival Huế, mới đây là sang Ý tham dự Festival nghệ thuật dân tộc thế giới. Cùng tham dự với chúng tôi có nhiều loại hình âm nhạc dân tộc khác như chèo, chầu văn…”.

Vừa qua, CLB ca trù Thái Hà cho ra mắt album VCD mang tên Ca trù Thái Hà bao gồm nhiều bài ca trù cổ tiêu biểu như Tì bà hành, Thư gửi người không quen, Người đẹp gặp chỉ một lần… được thể hiện qua các giọng ca Thúy Hòa, Thu Thảo – Kiều Anh… được khán giả yêu mến đón nhận. Đây là một thành công của ca trù Thái Hà và mong rằng đĩa hình này sẽ giúp khán giả hiểu, yêu hơn nghệ thuật ca trù. Đó cũng chính là mong muốn của CLB ca trù Thái Hà và những ai đang quan tâm đến âm nhạc cổ Việt Nam.

Bài, ảnh: Thy Lan