Nói tục – thói quen xấu của giới trẻ

Hiện tượng nói tục, chửi thề có nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên, chúng ta không thể không kể đến nguyên nhân do sự tác động của mặt trái cơ chế kinh tế thị trường; sự bùng nổ của công nghệ thông tin; sự tuyên truyền, xâm nhập của các văn hóa phẩm đồi trụy… Nhưng có lẽ căn nguyên trực tiếp nhất dẫn đến hiện tượng hay nói tục, chửi thề trong giới trẻ hiện nay chính là do ý thức văn hóa sử dụng ngôn ngữ giao tiếp kém.

Ý thức trong giao tiếp là một nội dung biểu hiện nhân cách, nó được hình thành từ nhỏ thông qua chính môi trường hoạt động sống của con người mà cụ thể là từ gia đình, nhà trường và xã hội. Nếu trong gia đình mà ông bà, bố mẹ không mẫu mực, con trẻ sẽ chịu tác động nặng nề từ những “tấm gương xấu”, tạo ra vết đen mà khi có thời cơ, điều kiện nó sẽ lặp lại thậm chí còn nặng nề hơn. Nếu ở trường các em luôn bị nhồi nhét kiến thức cơ bản nhưng ý thức xã hội lại bị xem nhẹ thì cũng dẫn đến sự tùy tiện về sử dụng ngôn ngữ. Ở ngoài xã hội, có vô số tác động từ môi trường, nếu các em không có khả năng đề kháng tốt thì cũng dễ bị xâm nhập.

Tuy nhiên, tính chất, mức độ phức tạp của hiện tượng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như trình độ văn hóa, môi trường giao tiếp, nghề nghiệp, giới tính, không gian, thời gian… Trước hết, ta dễ nhận thấy rằng nếu trẻ được giáo dục chu đáo, có trình độ văn hóa càng cao thì ít nói tục, chửi thề hơn so với trẻ không được học hành đến nơi đến chốn, sống “tự do”, xem nhẹ sự giáo dục của gia đình, nhà trường và xã hội. Môi trường giao tiếp cũng là mảnh đất hiện thực của thói xấu này; trong môi trường, không gian chịu sự quy định của các chủ thể như công sở, trường học, bệnh viện… thì tính chất, mức độ nhẹ hơn nhiều những nơi công cộng (bến tàu, bến xe, chợ; những tụ điểm vui chơi, giải trí nhạy cảm…).

Thường thì các em nam nói tục, chửi thề nhiều hơn các em nữ, có thể đây là do một phần cấu trúc tâm – sinh lý, quan hệ xã hội theo các lứa tuổi mà dẫn đến có sự khác nhau… Nói tục, chửi thề liên quan chặt chẽ với những hành động có dấu hiệu vi phạm pháp luật; là tiền đề cho những cuộc cãi cọ, chửi bới, xô xát, đánh lộn, nhiều vụ việc đã dẫn đến án mạng đau lòng mà khởi nguyên là do nói tục, chửi thề…

Để hình thành được ý thức trong giao tiếp, ứng xử văn minh, lịch sự, khắc phục hiện tượng xấu – nói tục, chửi thề của giới trẻ hiện nay, cần đẩy mạnh cuộc vận động xây dựng gia đình văn hóa; làng, bản, khu dân cư, khu phố văn hóa. Để thực hiện biện pháp này trước hết cần nâng cao tính tự quản của cộng đồng dân cư trong công cuộc xây dựng nếp sống văn minh; giao tiếp, ứng xử văn hóa; xóa bỏ các loại tệ nạn xã hội. Bên cạnh đó, phải lồng ghép các phong trào thi đua của Đoàn thanh niên trong cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”; tự giác thực hiện và nhắc nhở nhau nói năng, giao tiếp, ứng xử văn hóa, không nói tục, chửi thề; đẩy mạnh công tác xã hội nhằm huy động nhiều nguồn lực trẻ, có chất lượng để xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao… Đồng thời, tập trung khắc phục những tồn tại, tính hình thức, sự thiếu đồng bộ ở một số địa phương, góp phần nâng cao chất lượng phong trào xây dựng làng, khu dân cư, khu phố văn hóa.

Môi trường gia đình và nhà trường luôn có tác dụng giáo dục rất lớn. Sự ảnh hưởng của người lớn trong gia đình luôn là bài học cho con trẻ. Nếu bố mẹ, anh chị trong gia đình làm gương thì sẽ hạn chế được sự tập nhiễm ngôn từ cho trẻ. Đồng thời cũng giúp trẻ biết miễn dịch trước các tác động ngôn ngữ xấu ở mối quan hệ với những người xung quanh. Đối với nhà trường, nhiều phong trào nhằm xây dựng trường học thân thiện, văn hóa học đường thông qua các hành động cụ thể sẽ là biện pháp ngăn ngừa các tác động ngôn ngữ tiêu cực. Không nên đặt hết “trách nhiệm” cho môn giáo dục công dân mà còn phải trang bị những kỹ năng sống cần thiết cho học sinh, chẳng hạn như kỹ năng kiềm chế cảm xúc, kỹ năng ngôn ngữ, xưng hô, chào hỏi; đặc biệt là thông qua các tình huống được tổ chức khoa học để giúp các em học hỏi những từ ngữ trong sáng và loại bỏ thói nói tục, chửi thề. Cần có sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa ba lực lượng giáo dục là gia đình, nhà trường và xã hội để hướng mọi hoạt động trong đó có hoạt động giao tiếp, ứng xử của cá nhân hay tổ chức thanh thiếu niên theo tinh thần xây dựng lối sống con người mới xã hội chủ nghĩa.

Ngôn ngữ là vỏ bọc của tư duy. Do đó hãy giao tiếp bằng những lời lẽ, ngôn từ đẹp, trong sáng, dễ hiểu. Từ tư duy đến ngôn ngữ rồi đến hành động luôn là ba mặt biểu hiện quan trọng của đời sống con người. Không ai được đánh giá là một người tốt khi họ phát ngôn bằng những lời lẽ thiếu trong sáng.

B.M.Phong – N.V.Công