Non nước Tràng An

Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật thống kê, riêng khu Tràng An có 50 hang nước và 50 hang khô, tập trung thành cụm với cấu tạo theo tầng lớp và liên hoàn. Những hang, động này thông nhau, chuyển tải nước đối lưu từ khe núi này đến khe núi khác. Hiện nay, mới phát hiện 31 hồ, đầm nước, được nối thông nhau bằng 48 hang động, trong đó có những hang xuyên thủy dài vài cây số như hang Sinh Dược, hang Mây, hang Tối, hang Sáng… Người dân nhìn vào đặc trưng của mỗi hang mà đặt tên: Hang Tối tối om, lòng hang rộng hẹp, biến đổi bất ngờ. Hang Sáng sáng long lanh với những nhũ đá óng ánh kỳ lạ. Hang Nấu Rượu gắn với truyền thuyết ông khổng lồ nấu rượu ở đây, vì khi nạo vét lòng hang, các nhà khảo cổ đã phát hiện rất nhiều bình gốm, hũ, vại và các dụng cụ để nấu rượu… Trong hang có mạch nước ngầm sâu hơn 10m.   

Không giống như ở Tam Cốc hay Phong Nha, cuộc du ngoạn tại Tràng An là hành trình xuyên thủy khép kín mà không phải quay ngược lại con đường cũ. Quần thể hang động được ví như một trận đồ bát quái, tạo thành một thế liên hoàn. Mây trời, non xanh, nước biếc hòa quyện nhau, thoắt ẩn, thoắt hiện…

Từ bến thuyền, du khách bắt đầu cuộc hành trình kéo dài khoảng ba giờ, lênh đênh trên sông Sào Khê. Thuyền rời bến chừng 200m thì đến đền Trình, dân trong vùng vẫn quen gọi là phủ Đột. Đây là nơi thờ hai vị đại tướng quân đời nhà Đinh (thế kỷ X), là Đinh Thàng và Đinh Thước, những người có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp giặc yên dân.

Sau khi thắp hương cho người xưa, du khách trở lại thuyền, tiếp tục cuộc du hành để khám phá những điều thú vị. Nước trong vắt, soi rõ những đám rong đuôi chồn lả lướt. Không gian tĩnh lặng và thanh bình. Ngoài tiếng kẽo kẹt của mái chèo và tiếng sóng ì oạp vỗ vào mạn thuyền, chỉ có tiếng chim ríu rít từ các lùm cây dại trên bờ. Những ngọn núi sừng sững, trầm tư soi bóng xuống mặt nước. Bao bọc xung quanh là một màu xanh ngút mắt, dường như bất tận. Giữa màu xanh bạt ngàn ấy, thi thoảng chen vào những sắc màu rực rỡ của đám hoa dại, cùng màu trắng mờ ảo như sương khói của hoa lau… Chợt thấy như đang lạc vào một cõi thiên thai hư ảo.

Con thuyền nhỏ bồng bềnh trôi, đưa khách lần lượt vào thăm 12 hang động của Tràng An, rồi sẽ đến một thung (đầm nước nhỏ được bao bọc bởi các khối núi lớn nằm chung quanh) khác. Mỗi thung mỗi vẻ, mỗi dáng hình, nhưng tất cả đều hoang sơ, khoáng đạt. Thế núi, thế sông hòa quyện, quấn quýt nhau. Có lúc, thuyền lọt thỏm giữa hai vách đá sừng sững, khi lại vòng ra một vùng sông nước thoáng đãng, mênh mông, lồng lộng gió trời…   

Một điểm khác biệt nữa của hang động Tràng An so với Phong Nha hay Tam Cốc là sự xuất hiện đầy bất ngờ của các cửa hang. Có khi, thuyền đang trôi trên mặt nước rộng rãi, bỗng đã thấy lách vào một nhánh hẹp, bốn bề bao bọc bởi những dãy núi thấp, vách thẳng đứng như tháp đá. Cứ ngỡ đây là bến cuối, không còn lối ra, phải quay về đường cũ, thì bất ngờ nhận ra một cửa hang được giấu kín dưới đám dây leo rậm rạp. Nếu không tinh mắt sẽ không nhìn thấy, bởi cửa hang nhỏ đến độ thoạt nhìn cứ tưởng thuyền chẳng thể chui lọt.

Cấu tạo mỗi hang mỗi kiểu dáng, phong phú và sống động. Phải là người thông thạo địa hình, rành rẽ địa thế nơi này mới có thể điều khiển con thuyền nhỏ lạng lách trong các lòng hang. Không ít hang thấp tè, với các mảng thạch nhũ lô nhô, lồi lõm. Lại có những đoạn lòng hang hẹp đến nỗi chỉ đủ cho thuyền chui lọt với hai mái chèo ép sát mạn. Phải rất dẻo tay chèo mới có thể đưa khách an toàn du ngoạn trong các thủy đạo hết sức phức tạp và kỳ bí mà không va dọc chạm ngang, mắc phải đá ngầm hoặc đụng đầu thạch nhũ. Trong hang, du khách thỏa sức ngắm nhìn những kiệt tác mà nhà điêu khắc thiên nhiên tài ba đã cần mẫn sáng tạo qua nhiều triệu năm: này là chú rùa đang ngóc đầu chào du khách, kia là nàng cá sấu đang chậm rãi bò xuống nước. Cách đó không xa, một ngư ông đang ngồi câu cá, bộ râu dài phất phơ trong gió…

Hoa Lư – Tràng An được ví như "Hạ Long trên cạn", quả không ngoa!