Ôn tập môn ngữ văn

Đây được xem là phần câu hỏi có nhiều điểm mới nhất trong việc đổi mới đề thi tốt nghiệp THPT năm nay. Theo hướng dẫn ôn thi của Bộ GD-ĐT, phần đọc – hiểu cần tập trung vào những khía cạnh như: Nội dung chính và các thông tin quan trọng của văn bản; hiểu ý nghĩa của văn bản, tên văn bản; những hiểu biết về từ ngữ, cú pháp, chấm câu, cấu trúc, thể loại văn bản; một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản và tác dụng của chúng. Chúng tôi thấy cần thiết có một hệ thống cụ thể để giáo viên và học sinh tham khảo. Thứ nhất, về thang điểm: Thang điểm phần này chưa có qui định cụ thể, được xác định giới hạn từ 3 đến 5 điểm. Thứ hai, đề ra hai dạng văn bản thơ hoặc văn xuôi, có hoặc không có trong chương trình ngữ văn 12. Đối với văn xuôi có thể là một văn bản văn học hoặc một văn bản thông tin (khoa học, báo chí, hành chính, chính luận…). Thứ ba, các trọng tâm cần làm rõ gồm: Kiến thức liên quan đến tác giả (tiểu sử, vị trí, sự nghiệp, phong cách…), tác phẩm (xuất xứ, hoàn cảnh ra đời…); các lớp nội dung của văn bản: Đề tài, chủ đề, cảm hứng tư tưởng, bố cục…; thể loại văn bản, phong cách ngôn ngữ (sáu loại phong cách ngôn ngữ), phương thức biểu đạt (tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh…), thao tác lập luận (giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận, so sánh, bác bỏ…), các cách triển khai (qui nạp, diễn dịch, song hành, tổng hợp…); tóm tắt ngắn gọn, đặt nhan đề…; những hiểu biết từ ngữ, ngữ pháp, chấm câu, lỗi về chính tả, ngữ pháp, dùng từ…; các biện pháp tu từ và tác dụng của nó…; có những cảm nhận liên quan đến nội dung, đề tài của văn bản…; tìm những kiến thức liên quan đến nội dung, đề tài của văn bản… Dưới đây là một đề bài tham khảo:

Văn bản: Mẹ kể con nghe…      

Mẹ kể con nghe câu chuyện biển Đông/ Xa tít ngoài khơi, vẫy vùng sóng dữ/ Nơi những trái tim chẳng màng sinh tử/ Nơi máu đỏ, da vàng vì nước quên thân. Trong ánh mắt con, mẹ thấy cả trời xanh/ Bờ cát mênh mang và cánh diều chao liệng/ Miệng hồng xinh, con nhoẻn cười thánh thiện/ Chẳng giấc mơ nào có tàu chiến, thủy quân. Tình yêu này, khó đong, đếm, đo, cân/ Chỉ biết là khi cả muôn người hướng về phía biển/ Nghe kẻ hung hăng đưa giàn khoan, tàu ra hiếu chiến/ Lại nhói lòng thương nước, tim đau. Con ngủ bình yên, trong cuộc bể dâu/ Mẹ thao thức, dõi từng tin bài mới/ Không chỉ mẹ đâu, trăm triệu người ngóng đợi/ Biển xa xôi, mà sóng dội về đây. Việt Nam ơi, hãy cùng nắm chặt tay/ Ừ nước bé, nhưng hùng gan, bền chí/ Quyết không để bọn ngoại bang khinh thị/ Bốn ngàn năm phải giữ trọn biển đất này. (Dương Phạm, Hà Nội đêm 8-5-2014)

Các câu hỏi đặt ra: 1/Cho biết xuất xứ và hoàn cảnh viết bài thơ trên? 2/ Nêu đề tài và chủ đề của bài thơ? 3/ Theo anh/ chị hình tượng “mẹ” và “con” trong bài thơ là gì? (là ai?). 4/ Các từ ngữ “máu đỏ”, “da vàng” được sử dụng phép tu từ gì? 5/ Hình ảnh trái tim trong bài thơ sử dụng mấy lần? Mỗi lần như thế nhằm chỉ đối tượng nào? 6/ Từ “sóng” trong câu thơ “Biển xa xôi, mà sóng dội về đây” có những nét nghĩa nào? Chỉ ra nét nghĩa ấy? 7/ Bài thơ được viết theo thể thơ gì? (A. Thơ mới  B. Thơ thất ngôn  C. Thơ tám chữ  D. Thơ tự do). 8/ Bài thơ gieo vần như thế nào? (A. Vần lưng  B. Vần chân, gián cách  C. Độc vận  D. Vần chân, liên tiếp). 9/ Khổ thơ nào là lời hiệu triệu? Lời hiệu triệu ấy là gì? 10/ Tìm những bài thơ, bài hát có hai hình tượng song đôi mẹ – biển, mẹ – đất nước?…

Trần Ngọc Tuấn