Ôn thi tốt nghiệp môn địa lý: Nắm chi tiết kiến thức từng phần

Các vấn đề cần tập trung như sau: Thứ nhất là ý nghĩa, vị trí địa lý và toàn vẹn lãnh thổ; đặc điểm chung của địa lý tự nhiên Việt Nam… Trên nền của đặc điểm tự nhiên đó, GV cung cấp cho HS kiến thức cơ bản về kinh tế, xã hội của từng vùng, miền, địa phương. Thứ hai cần chú ý là đặc điểm dân số, dân cư, điều kiện việc làm, đô thị hóa (nêu lên đặc điểm tình hình, phương hướng giải quyết). Thứ ba là sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành và lãnh thổ từ khi đổi mới đến nay thông qua các số liệu, biểu đồ. Từ đó, rút ra nhận xét, đánh giá, phương hướng đẩy nhanh tiến độ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Thứ tư là đánh giá tiềm năng, thế mạnh của 7 vùng kinh tế trên cả nước. Nắm vững đặc điểm phát triển kinh tế, xã hội của mỗi vùng. Và cuối cùng là cần nắm vững các vấn đề khác như phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng, biển đảo Việt Nam.

Bên cạnh các nội dung chính trên, GV cần kết hợp với việc cho HS tiếp cận cấu trúc đề thi những năm gần đây. Giúp các em hình thành kỹ năng làm bài thi. Trong quá trình ôn tập, GV cũng như HS nên chú ý ôn thật kỹ, thật chi tiết từng phần, từng vùng miền, từng đặc điểm của vùng miền đó. Không nên học qua loa, sơ sài, nắm kiến thức chung chung.

Một trong những điểm đáng chú ý nữa là đối với môn địa lý, không thể tách rời, thoát ly với cuốn Atlat. Đó là một nguồn kiến thức được cụ thể hóa thông qua biểu, bản đồ, thông số, số liệu biểu diễn. Trong quá trình học cũng như ôn tập, GV cần hướng dẫn HS tập làm quen với kỹ năng sử dụng Atlat, vận dụng kiến thức từ Atlat để thông hiểu và làm bài. Việc vận dụng Atlat vào thực tiễn đang được đặt ra rất quan trọng, đơn cử như nhìn nhận vấn đề biển đảo, môi trường, hạn chế tự nhiên… để từ đó HS dễ dàng đưa ra hướng giải quyết theo yêu cầu của đề bài. Ngoài ra, GV bộ môn cũng nên dành ra thời gian sau khi tiến hành ôn tập để cho HS làm thử các đề thi. Sau đó GV chấm điểm cặn kẽ, chỉ ra từng lỗi sai cho HS để các em rút kinh nghiệm khi bước vào kỳ thi thực sự.

Về kỹ năng làm bài, cũng như nhiều môn thi khác, HS cần đọc thật kỹ đề thi, xác định trọng tâm câu hỏi. Dù là môn tự luận nhưng không nhất thiết phải làm như bài thi môn văn. HS chỉ cần xác định trọng tâm câu hỏi, gạch đầu dòng các chi tiết chủ yếu một cách logic là có thể đạt được điểm cao. Ở đây chú ý, đề thi môn địa lý không phải bao giờ cũng hỏi bao quát tất cả các vấn đề ở một vùng miền nào đó, mà có khi chỉ hỏi một vấn đề cụ thể nên trong quá trình học, nắm rõ chi tiết từng vấn đề sẽ làm chính xác theo yêu cầu của đề.

Một điểm lưu ý nữa, trong quá trình làm bài thi tốt nghiệp THPT môn địa lý thường không vẽ bản đồ mà chỉ vẽ biểu đồ và nhận xét bảng số liệu. Ở kỹ năng vẽ biểu đồ thì có 4 dạng cơ bản. Các em cần nhận biết câu hỏi hướng đến cái gì thì vẽ theo dạng đó để đạt được điểm cao. Chủ yếu có các dạng: Khi gặp bảng số liệu thể hiện sự tăng trưởng, phát triển qua các năm (như dân số, sản lượng lương thực)… thì chọn vẽ biểu đồ hình cột (chú ý khoảng cách so le giữa các năm để biểu diễn khoảng cách biểu đồ một cách hợp lí khi chia đơn vị trục tung, trục hoành…); vấn đề thứ hai là thể hiện quy mô và cơ cấu thì chọn biểu đồ hình tròn (loại này đề ra thường cho số liệu 2 năm bất kì). Thông thường bán kính biểu đồ năm trước sẽ nhỏ hơn bán kính biểu đồ năm sau; thứ ba là thể hiện cơ cấu xuất nhập khẩu qua nhiều năm thì chọn dạng biểu đồ miền (hình khối chữ nhật) để thể hiện; cuối cùng là các đối tượng địa lý: Ví dụ như chỉ số phát triển về nhiều sự vật, hiện tượng địa lý như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản… qua nhiều năm thì chọn biểu đồ đồ thị để biểu diễn tốc độ phát triển. Tuy nhiên nhiều năm trở lại đây, đề thi tốt nghiệp THPT chủ yếu tập trung hai dạng vẽ biểu đồ đơn giản đó là hình cột và hình tròn.

Đối với môn địa lý, HS không nhất thiết phải học thuộc lòng số liệu. Ngoài những số liệu cần nhớ, ví dụ như giá trị sản lượng của vùng Đông Nam bộ chiếm 56% của cả nước thì các vấn đề khác đề ra thường cho phân tích, nhận xét số liệu qua các năm…

Lê Hường (Phó hiệu trưởng Trường THPT Ngô Quyền, Đà Nẵng)