PGS.TS Phan Thanh Sơn Nam: Theo đuổi niềm đam mê “chai lọ”

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình thuần nông lại đông anh em ở Xuyên Mộc (Bà Rịa -Vũng Tàu). Ngay từ nhỏ, cậu học trò họ Phan đã sớm phải ý thức được những năm tháng khó khăn thường nhật của một học sinh trường làng. Và sang những năm học phổ thông, anh đã “nổi danh” là một lớp phó học tập rất siêng và đặc biệt là luôn đạt điểm số rất cao với hai môn hóa và toán. Nói về hai môn học yêu thích của mình, PGS.TS Phan Thanh Sơn Nam cho biết: “Cũng chẳng hiểu sao, ngay từ khi bước vào cấp 2, tôi đã đam mê hóa học với những phản ứng, phương trình rất thú vị. Điều đó đã giúp tôi đạt được những điểm số cao trong môn học này”. Và cũng vì niềm đam mê với những phương trình phản ứng hóa học mà ngay từ năm lớp 9, cậu học trò Sơn Nam đã tự mày mò, tham khảo tài liệu từ sách báo để “chế” ra xà phòng cho mẹ rửa chén. Anh kể lại: “Lúc ấy, vùng đất Xuyên Mộc còn nghèo khó, hàng hóa nhu yếu phẩm đều thiếu thốn chứ không được như bây giờ. Sau khi tìm hiểu những nguyên lý cơ bản, tôi đã dùng tro bếp đem trộn với dầu đậu phộng rồi dùng nó rửa chén”.

Tốt nghiệp cấp 3, anh quyết định thi vào Trường ĐH Bách khoa TP.HCM để thỏa niềm đam mê hóa học. Đậu vào Trường ĐH Bách khoa TP.HCM với số điểm rất bình thường, những tháng đầu, cậu sinh viên tỉnh lẻ đành phải vay tiền ngân hàng để đóng học phí. Và để “nuôi” việc học, anh đã phải vừa đi học vừa đi làm gia sư kiếm tiền. Thế nhưng, vì luôn nỗ lực hết mình và nghiêm túc trong học tập, anh đã liên tục đoạt học bổng của trường từ học kỳ 2 cho đến khi tốt nghiệp ra trường với số điểm cao nhất khoa. Ngoài ra, anh còn được giữ lại làm giảng viên Khoa Kỹ thuật hóa học của trường.

Về trường không lâu, anh đạt tiêu chuẩn chức danh phó giáo sư trong đợt xét năm 2009 và chính thức được phong tặng vào tháng 5-2010. Thời điểm ấy, anh được xem là phó giáo sư trẻ tuổi thứ nhì của cả nước (sau một vị PGS.TS 31 tuổi ở Hà Nội). Thế nhưng khi nói về điều này, anh luôn khiêm tốn: “Kết quả đạt được là do sự phấn đấu không ngừng và cách nắm lấy cơ hội của mình”. Rồi vị PGS.TS trẻ đã thổ lộ về cơ hội giúp anh đạt được chức danh sáng giá này: “Năm 2001, Đề án 322 của Bộ GD-ĐT triển khai lần đầu việc cấp học bổng toàn phần để đào tạo tiến sĩ. Lúc ấy tôi không dám nộp hồ sơ vì nghĩ tiến sĩ là một việc gì đó rất cao siêu mà mình không tưởng. Cho đến sát ngày hết hạn, được sự động viên của thầy Hiệu trưởng PGS.TS Phan Thanh Bình (nay là Giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM), tôi mới làm hồ sơ đăng ký. Sau khi hoàn tất phần thi tuyển toán, tiếng Anh và bảo vệ đề cương luận án TS liên quan đến hóa học xanh (hóa học thân thiện với môi trường), tôi trở thành nghiên cứu sinh tại “xứ sở sương mù” ở Trường ĐH Sheffield. Vừa học vừa tích cực nghiên cứu và làm việc, tôi đã trở thành tiến sĩ sau ba năm “dùi mài kinh sử” nơi đất khách quê người”. Trong những tháng cuối trước khi kết thúc chương trình học, anh đã kịp gửi hồ sơ đi “săn” học bổng của chương trình thực tập sinh sau TS ở các trường ĐH của Anh và Mỹ. Và chỉ sau ba tháng ít ỏi được về Việt Nam, anh lại tức tốc đáp chuyến bay đến Viện Công nghệ Georgia (Mỹ) tiếp tục làm việc hai năm. Thời gian làm việc tại đây, anh luôn biết tận dụng cơ hội quý báu để theo đuổi đến cùng lĩnh vực mà mình đam mê. Năm 2006, anh bảo vệ thành công đề tài mang tên: “Xúc tác trên chất mang silica, chất mang nano có từ tính”. Trở về nước, anh được bổ nhiệm chức Chủ nhiệm Bộ môn Kỹ thuật hóa hữu cơ, Khoa Kỹ thuật hóa học khi mới 29 tuổi. Từ đó, anh trở thành người rất “mát tay” với học trò của mình khi đào tạo hàng loạt sinh viên đạt nhiều giải thưởng trong nghiên cứu khoa học từ cấp trường đến cấp bộ. Anh chia sẻ: “Khi hướng dẫn cũng như giảng dạy, tôi cố gắng truyền đạt cho các sinh viên những kiến thức, kinh nghiệm mà mình tích lũy được trong quá trình học tập”. Nhờ sự chỉ dạy tận tình mà các học trò của PGS.TS Sơn Nam đều có khả năng làm việc độc lập; hoàn thành và đoạt giải thưởng ở nhiều đề tài nghiên cứu khoa học xuất phát từ cuộc sống có khả năng ứng dụng rất cao… Đó cũng là “cầu nối” giúp vị PGS.TS trẻ tuổi có thêm những bằng khen của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho giảng viên hướng dẫn sinh viên đoạt giải nhất giải thưởng “Sinh viên nghiên cứu khoa học toàn quốc-2008”, giải nhất VIFOTEC sinh viên 2008, 2009…