Phản hồi: Trần trụi nhưng không trần tục, tầm thường

Tạp Chí Giáo Dục

Thứ sáu, 12.06.2015, 11:06

Giáo dục TP.HCM ra ngày 3-6, trên trang Giáo dục – Bạn đọc có đăng ý kiến của bạn đọc Thạch Hoài Lam với tiêu đề “Câu chữ văn chương sao “trần trụi” quá!” khi đề cập đến 2 câu: “Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú” (trong bài Chiến thắng Mtao Mxây (trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên) của chương trình Ngữ văn lớp 10 tập 1) khiến cho thầy trò đều ngại ngùng không dám đọc.

Đúng như ý kiến của nhà giáo Thạch Hoài Lam, đoạn trích này đưa ra 2 từ nói về một bộ phận cơ thể phụ nữ quá lộ liễu nên câu chữ có vẻ quá “trần trụi”. Tuy nhiên có ý kiến cho rằng 2 câu này dù đưa ra quá cụ thể nhưng lại phù hợp với bản dịch gốc và đúng với cách nói cụ thể và rất có hình ảnh của người vùng núi kiểu như: Cái bụng tôi, con mắt của đồng bào, đôi vai của cán bộ… Nếu dịch khác đi e rằng câu văn sẽ bị “Kinh hóa” và làm mất đi phong cách ngôn ngữ của đồng bào thiểu số và quan trọng hơn là không diễn tả được cảnh chen chúc, đông đủ và chật chội theo kiểu “ngựa xe như nước áo quần như nêm” (Nguyễn Du) của ngày chiến thắng. Không biết nhà giáo Thạch Hoài Lam đã dạy tiết này chưa nhưng khi tôi đứng lớp tiết này thì các em vẫn đọc đúng từ như trong nguyên bản dù có dè dặt và ngưng lại một chút, nhất là các em nữ nhưng rồi cũng qua đi. Điều quan trọng là sau đó giáo viên nên giải thích tại sao tác giả dân gian lại dùng hình ảnh cụ thể này và đây cũng là dịp để cho học sinh có cơ hội tiếp cận với cách nói có hình ảnh rất đặc trưng của đồng bào Tây Nguyên nhằm làm nổi bật giá trị nghệ thuật của bản trường ca bất hủ. Cũng giống như trước một bức tranh tố nữ “rõ ràng trong ngọc trắng ngà” người thưởng ngoạn phải loại bỏ những yếu tố dung tục để hướng tới vẻ đẹp thánh thiện của tạo hóa, nâng cao giá trị thẩm mỹ vô biên của văn học nghệ thuật. Trong thực tế cũng có giáo viên dạy văn từng tâm đắc với chi tiết này bởi cách miêu tả rất hình nhưng không gợi dục. Trần trụi nhưng không trần tục, tầm thường. Nhân đây lại có ý kiến cho rằng có thể đổi lại: “Các chàng trai đi lại vú đụng vú. Các cô gái đi lại ngực đụng ngực” dù hơi “lệch” so với văn bản nhưng cũng có thể chấp nhận được vì nó chưa đi xa với nguyên tác. Mong bạn đọc có thêm ý kiến khác hay hơn.

Sông Lam

(Trung tâm GDTX Gia Định, TP.HCM)