Phân luồng học nghề để tránh lãng phí

Đến thời điểm này, một số trường TC-CĐ đã tuyển đủ chỉ tiêu và đang hoàn tất thủ tục nhập học học sinh – sinh viên. Hiện nay các trường cũng không còn lo bởi người học và doanh nghiệp đã có nhìn nhận tích cực hơn về giáo dục nghề nghiệp (GDNN).

Học sinh tìm hiểu ngành nghề tại Ngày hội hướng nghiệp và phân luồng do Trường CĐ Kỹ nghệ II tổ chức

Theo Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Lê Quân, tỷ lệ phân luồng vào học nghề của các nước trong khu vực và thế giới rất cao. Tại hầu hết các nước, tỷ lệ học sinh vào học nghề luôn đạt trên 50%. Việt Nam cũng đặt ra mục tiêu đến 2020 sẽ có 30% học sinh vào học nghề. Tuy nhiên, tỷ lệ học nghề những năm qua còn thấp do nhiều nguyên nhân, trong đó có tâm lý ưa chuộng… bằng ĐH.

Phá bỏ tư duy lạc hậu

Thời gian qua học sinh và phụ huynh đã ít nhiều thay đổi nhận thức, đó là học để có đủ năng lực đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, và doanh nghiệp chỉ quan tâm người có năng lực phù hợp chứ không để ý đến bằng cấp. Theo thống kê của Tổng cục GDNN (Bộ LĐ-TB&XH), kết quả tuyển sinh TC trong những năm gần đây có xu hướng tăng, cụ thể năm 2016 tuyển được 290.231 học sinh; năm 2017 là 310.000 học sinh và năm 2018 ước khoảng 320.000 học sinh (trong đó có khoảng 85-90% là học sinh tốt nghiệp THCS).

TS. Trương Anh Dũng (Phó Tổng cục trưởng Tổng cục GDNN) cho biết tổng cục đã ra mắt ứng dụng “Chọn nghề – Chọn trường”, người học có thể tìm kiếm thông tin ngành nghề, chương trình đào tạo, cơ hội, xu hướng việc làm… tại ứng dụng trên. Đây cũng là kênh đăng ký tuyển sinh trực tuyến thuận lợi cho các trường. Ông Dũng yêu cầu các trường đẩy mạnh truyền thông bên cạnh đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị để nâng cao chất lượng thực hành, thực nghiệp nhằm thu hút người học.

Năm 2018, cả nước có 237.000 học sinh tốt nghiệp THPT nhưng không đăng ký xét tuyển ĐH. Trong số này có rất nhiều em sẽ đi làm công nhân hoặc làm những công việc không qua đào tạo, đây là sự lãng phí lớn. Theo các chuyên gia, nếu như những em này rẽ sang học nghề từ sau THCS thì trong những công việc sau này, các em không dễ bị mất việc, và nếu có mất việc thì cũng dễ dàng chuyển đổi sang công việc khác. Vì vậy học tập để có nghề nghiệp ổn định là rất cần thiết.

Thực tế không chỉ phụ huynh và học sinh, mà ngay cả giáo viên vẫn còn tâm lý chuộng bằng cấp nên hệ thống giáo dục thực hiện phân luồng và định hướng người học không đúng với yêu cầu phát triển của thị trường lao động. Hệ quả là mọi người luôn coi học nghề chỉ dành cho học sinh yếu, kém. Thêm nữa, chất lượng đào tạo liên thông từ học nghề lên ĐH và đào tạo ĐH tại chức bị coi nhẹ, thả lỏng, dẫn đến xã hội coi người tốt nghiệp ĐH liên thông, tại chức kém hơn người tốt nghiệp ĐH chính quy.

Trước thực trạng này, Thứ trưởng Lê Quân cho rằng phải phá bỏ lối tư duy này. Theo đó, chọn nghề phù hợp với năng lực sở trường bản thân, với hoàn cảnh kinh tế gia đình trong từng giai đoạn chứ không phải chỉ vì không vào được THPT công lập hoặc không đậu ĐH. Ngay tại Đức và Nhật Bản, rất nhiều nhà quản lý doanh nghiệp, giáo sư ĐH luôn tự hào vì đi lên từ học nghề. Thậm chí, nhiều chuyên gia còn cho rằng người đi lên từ học nghề được đánh giá cao bởi ý thức kỷ luật, không ngại khó ngại khổ, có chí hướng, cầu thị và ham học hỏi.

Cơ hội làm đúng nghề

Ông Nguyễn Quốc Cường (Phó ban Đào tạo Hội GDNN TP.HCM) định hướng: Sau khi tốt nghiệp THCS, các em có thể vào học nghề theo các chương trình TC (học TC nghề được miễn học phí), CĐ kết hợp với học văn hóa. Cái lợi là tiết kiệm được từ hai đến ba năm so với người học THPT và có thể liên thông lên ĐH với thời gian từ 1,5 đến 2 năm. Trong khi đó, ông Đặng Văn Sáng (Hiệu trưởng Trường TC Bách khoa TP.HCM) gợi ý: Học phí các trường nghề thấp, thời gian thực hành thường chiếm từ 50-70% rất phù hợp với những học sinh “ngán” học văn hóa. Hơn nữa, cơ hội việc làm đúng ngành nghề thường đạt trên 80% và hầu hết các trường đều cam kết có việc làm với mức thu nhập cao.

Không đào tạo TC cho HS đang học tại trường THPT

Trong chương trình giao lưu trực tuyến GDNN “Học nghề trước, ĐH sau” do Bộ LĐ-TB&XH tổ chức ngày 15-8, trả lời câu hỏi về giải pháp thu hút học sinh học nghề sau THCS, Thứ trưởng Lê Quân cho biết: Để thu hút học sinh lớp 9 vào học nghề, giải pháp duy nhất là nâng cao chất lượng đào tạo hệ TC-CĐ. Thời gian qua, Bộ LĐ-TB&XH đã triển khai cho phép các trường mở rộng mô hình đào tạo 9+ dành cho học sinh tốt nghiệp THCS. Mô hình 9+ đang được nhiều nước tiên tiến trên thế giới áp dụng như Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc. Theo đó, học sinh hết lớp 9 được học chương trình kéo dài từ 3-5 năm tùy ngành nghề để nhận bằng CĐ, cử nhân thực hành, kỹ sư thực hành. Chương trình được thiết kế tổng thể đảm bảo người học từ trình độ TC lên trình độ CĐ không phải học lại những nội dung đã học. Trong thời gian học TC, học sinh được học thêm chương trình văn hóa THPT theo quy định của Bộ GD-ĐT để đảm bảo các em có đủ điều kiện tiếp tục học liên thông lên trình độ cao hơn. Thời gian đào tạo được thiết kế đảm bảo phù hợp với quy định của Luật GDNN, các điều kiện đảm bảo chất lượng và giảm tải cho người học. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng đào tạo, Bộ LĐ-TB&XH cũng chỉ đạo các trường không tổ chức đào tạo trình độ TC cho học sinh đồng thời đang theo học tại các trường THPT.

Những chính sách cho đối tượng tốt nghiệp THCS vào học TC như sau: Học sinh tốt nghiệp THCS được miễn học phí khi học tiếp lên trình độ TC; người học sau tốt nghiệp được tuyển dụng vào cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, được hưởng lương theo trình độ đào tạo, được công nhận danh hiệu cử nhân thực hành hoặc kỹ sư thực hành đối với người tốt nghiệp CĐ.

T.Tri

Thực tế hiện nay các trường nghề không đủ học sinh để giới thiệu cho doanh nghiệp do số lượng tuyển sinh thấp hơn nhiều so với nhu cầu tuyển dụng. Các trường nghề hiện đang chiếm ưu thế trong các lĩnh vực cung ứng nhân lực du lịch, dịch vụ, kỹ thuật, công nghệ. Ngược lại, doanh nghiệp rất dễ tuyển người tốt nghiệp ĐH nhưng lại gặp khó trong tuyển nhân lực có kỹ năng nghề do cung không đáp ứng đủ cầu.

Thứ trưởng Lê Quân khẳng định, cơ hội thành công sẽ rất cao với các em học sinh có năng lực vào học nghề sau THCS. Tại Nhật Bản, 51 trường CĐ công nghệ thuộc hệ thống Kosen tiếp nhận những học sinh khá giỏi hết lớp 9 vào học hệ CĐ thực hành 5 năm. Các em này khi ra trường cơ hội việc làm rất tốt và có thu nhập cao.

T.Anh