Phát triển khả năng khám phá – nghiên cứu khoa học cho học sinh

Trước đây mục tiêu giáo dục toàn diện thường được hiểu đơn giản là: Học sinh phải học đầy đủ tất cả các môn thuộc các lĩnh vực KHTN, KHXH&NV, TDTT… Không những thế, việc thực hiện mục tiêu giáo dục cũng nghiêng về truyền thụ kiến thức càng nhiều càng tốt; chú trọng dạy chữ hơn dạy người, chú trọng truyền bá kiến thức hơn đào tạo, bồi dưỡng năng lực của người học; ít yêu cầu người học vận dụng kiến thức vào thực tế… Tình hình này đã dẫn đến hiện tượng “quá tải”, vừa thừa, vừa thiếu đối với người học và đối với mục tiêu giáo dục. 

Hiện nay, mục tiêu giáo dục theo tinh thần đổi mới là phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; đồng thời phải phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân… Muốn thực hiện những điều này thì cần cải tiến chương trình và sách giáo khoa. So với Việt Nam, có thể nói chương trình phổ thông của nhiều nước khác không nặng hơn về số giờ học, nhưng phong phú hơn, chú trọng nhiều đến thực hành và ứng dụng hơn, đến khả năng quan sát, khả năng phán xét và tư duy độc lập của học sinh hơn, có nhiều điều kiện để làm thí nghiệm và tiếp cận với các máy móc hơn. Ví dụ ở Pháp, trong môn lý – hóa (mà ở Việt Nam tách riêng làm hai môn), học sinh được học không chỉ các công thức vật lý và hóa học, mà còn được học ứng dụng của chúng đến sức khỏe con người ra sao, trường điện từ hay áp suất hay các nguyên tố ảnh hưởng đến con người thế nào. Học sinh được thực nghiệm trên lớp, làm những dụng cụ như là radio hay vi mạch điều khiển tự động ở mức đơn giản…

 

Việc xây dựng kế hoạch giảng dạy để kích thích người học học tập tích cực, khám phá là tối cần thiết và là xu hướng tất yếu trong tương lai. Kế hoạch dạy học này sẽ hướng đến kết quả cao nhất có thể của quá trình dạy học, bởi vì nó khơi gợi và phát huy hết “tiềm lực” của người học. Việc xây dựng kế hoạch không phải là một vấn đề dễ dàng, phải dựa trên kinh nghiệm giảng dạy và những cơ sở khoa học nhất định. Điều cốt yếu là phải làm sao cho người học ý thức được ý nghĩa và cảm nhận niềm vui thì họ mới tự giác học tập. Thứ nhất, học phải lồng ghép với chơi, trải nghiệm những hoạt động phù hợp lứa tuổi. Nếu chỉ tập trung vào học thì đôi khi người học cảm thấy không hứng thú và thoải mái; điều này sẽ triệt tiêu niềm vui của việc học tập. Thứ hai, học thông qua trao đổi, thảo luận và hoạt động nhóm. Đây chính là dịp để giáo viên áp dụng biện pháp giáo dục bằng tập thể và trong tập thể. Trong quá trình học nhóm như thế người học sẽ cảm thấy hứng thú hơn, năng động hơn vì có dịp để thể hiện chính mình. Thứ ba, kết hợp xen kẽ các hoạt động tĩnh và động, cá nhân và tập thể. Trong một bản nhạc, chính những nốt nhạc lúc thấp lúc cao, lúc trầm lúc bổng, có khi âm giai thứ xen lẫn hợp âm trưởng sẽ tạo nên sự cuốn hút đi vào lòng khán thính giả. Một buổi học cũng thế, giáo viên phải là “nhạc trưởng” ẩn mình để điều khiển và kiến tạo bầu không khí lớp học lúc trầm lúc bổng bằng cách xen kẽ các hoạt động tĩnh và động. Thứ tư, học thông qua trò chơi, bài tập thi đua nhằm tạo sự hào hứng và cạnh tranh lành mạnh giữa các cá nhân cũng như giữa các nhóm với nhau…

 

Để việc nghiên cứu khoa học đối với học sinh có hiệu quả cần lồng ghép một số kỳ thi như: Thi ý tưởng sáng tạo, thi sáng tạo kỹ thuật trong lứa tuổi thanh thiếu niên… nhằm phát hiện những em có ý tưởng sáng tạo và khả thi để đầu tư. Bên cạnh đó, cần tổ chức cuộc thi hùng biện tiếng Anh để rèn luyện khả năng nghe, nói tiếng Anh. Ngoài ra, năng lực sáng tạo của học sinh cần được rèn luyện qua việc tăng cường tự học, đề cao tự học, tăng cường hoạt động nghiên cứu, tìm tòi. Vì vậy, việc tạo ra các sân chơi khoa học, tăng khả năng nhận thức, khám phá trong học tập của học sinh có ý nghĩa quan trọng. Các trường phải tiếp tục nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác nghiên cứu khoa học, kiện toàn hội đồng khoa học trường, triển khai công tác nghiên cứu khoa học trong toàn thể cán bộ, giáo viên, học sinh một cách hiệu quả, chất lượng.

Thời kỳ hội nhập cộng đồng chung ASEAN vào năm 2015 sẽ mở ra nhiều cơ hội việc làm với nhiều yêu cầu cao hơn đối với người lao động. Cụ thể, với tiêu chí tuyển dụng cao hơn đòi hỏi nguồn nhân lực phải có nhiều kỹ năng khác ngoài kiến thức chuyên môn như: Khả năng giao tiếp, sử dụng vi tính, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng báo cáo, kỹ năng tìm hiểu và xử lý thông tin.