Với tốc độ tăng trưởng hiện nay, Việt Nam được dự báo sẽ có trên 1 triệu ô tô điện lưu hành vào năm 2030, kéo theo nhu cầu rất lớn về dịch vụ sau bán hàng như bảo dưỡng, sửa chữa, chẩn đoán pin và xử lý hệ thống điện áp cao…
Theo ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM, riêng tại TP.HCM và khu vực phía Nam – nơi tập trung mật độ phương tiện lớn và nhiều chính sách thúc đẩy chuyển đổi xanh – thị trường nhân lực sửa chữa ô tô điện đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng, vừa mở ra cơ hội lớn, vừa đặt ra áp lực chuyển đổi chưa từng có đối với người lao động và hệ thống đào tạo nghề.
Thưa ông, là một chuyên gia thâm niên trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, ông đánh giá thế nào về thị trường ô tô, xe máy điện hiện nay và cơ hội nào cho ngành nghề mới này sẽ mở ra?
Ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM: Điều trước tiên, tôi khẳng định rằng sự phát triển của ô tô điện đang làm thay đổi căn bản bản chất nghề sửa chữa ô tô. Nếu trước đây thợ ô tô chủ yếu làm việc với cơ khí và động cơ đốt trong, thì với xe điện, trọng tâm đã chuyển mạnh sang điện – điện tử – pin và phần mềm chẩn đoán. Sự thay đổi này không chỉ là khác biệt về công cụ, mà là khác biệt về tư duy nghề nghiệp và chuẩn năng lực lao động.
Tại TP.HCM và các tỉnh phía Nam, sự gia tăng nhanh của taxi điện, xe logistics xanh và xe cá nhân chạy điện đang tạo ra nhu cầu lớn đối với đội ngũ kỹ thuật viên EV trình độ trung cấp, cao đẳng. Thị trường hiện cần những người thợ có khả năng chẩn đoán lỗi qua máy tính, cập nhật phần mềm từ xa (OTA), xử lý sự cố pin, hệ thống sạc và các mô-đun điều khiển. Tuy nhiên, tốc độ tăng của phương tiện điện đang nhanh hơn nhiều so với tốc độ hình thành nguồn nhân lực có tay nghề phù hợp.
Rõ ràng là ngành nghề mới này phần nào thay đổi quá trình đào tạo cho nguồn lao động có tay nghề cao phục vụ công việc trong tình hình mới. Vậy ông có thể phân tích thêm về vấn đề này?
Ông Trần Anh Tuấn: Tôi cho rằng khoảng trống lớn nhất hiện nay không nằm ở số lượng người làm nghề mà nằm ở chất lượng chuyên môn. Nhiều kỹ thuật viên ô tô truyền thống rất giỏi xe xăng, dầu nhưng chưa được trang bị bài bản về an toàn điện cao áp, pin và hệ thống điều khiển điện tử. Trong khi đó, xe điện là tổ hợp tích hợp nhiều công nghệ mới, từ điện – điện tử đến phần mềm và điều khiển thông minh, đòi hỏi người thợ phải liên tục học hỏi để theo kịp.
Một thực tế đáng chú ý là không ít chương trình đào tạo hiện nay vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ xe điện. Nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp mới chỉ dừng ở mức tiếp cận thử nghiệm, thiếu các chương trình chuyên sâu và trang thiết bị thực hành đồng bộ. Điều này khiến nguồn nhân lực có kỹ năng chuyên sâu trở nên khan hiếm. Những người thợ hiểu rõ hệ thống điện áp cao, pin và phần mềm xe điện hiện nay được xem như “đãi cát tìm vàng” trên thị trường lao động.
Trước bối cảnh đó, yêu cầu về năng lực của người thợ sửa chữa ô tô điện cũng thay đổi rõ rệt. An toàn điện cao áp là năng lực bắt buộc và không thể thỏa hiệp. Bên cạnh đó là khả năng đọc – hiểu sơ đồ điện, tài liệu kỹ thuật và dữ liệu vận hành của xe. Người thợ xe điện không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm cảm tính, mà phải chẩn đoán lỗi bằng thiết bị và phần mềm chuyên dụng.
| 5 năng lực cốt lõi của kỹ thuật viên ô tô điện
Người thợ sửa chữa ô tô điện cần bảo đảm an toàn điện cao áp; đọc – hiểu sơ đồ điện và dữ liệu kỹ thuật; chẩn đoán lỗi bằng thiết bị, phần mềm; nắm vững kiến thức về pin, hệ thống sạc và quản lý năng lượng; đồng thời có năng lực tự học, cập nhật công nghệ liên tục để theo kịp tốc độ phát triển của xe điện. |
Ngoài kiến thức về pin, hệ thống sạc và quản lý năng lượng, năng lực quan trọng nhất chính là khả năng tự học và cập nhật công nghệ liên tục. Ông Trần Anh Tuấn chia sẻ: “Người thợ phải chuyển từ tư duy “cơ khí” sang tư duy “điện – phần mềm”, coi việc học hỏi công nghệ mới là nhiệm vụ thường xuyên, nếu không muốn bị tụt hậu”. Đây cũng là ranh giới phân định giữa thợ sửa chữa truyền thống và kỹ thuật viên EV trong tương lai.
Một thách thức khác đang nổi lên là xu hướng “đóng” công nghệ theo từng hãng xe điện. Nhiều dòng xe chỉ cho phép truy cập sâu thông qua hệ thống phần mềm độc quyền, tạo ra rào cản lớn cho kỹ thuật viên độc lập. Ông Trần Anh Tuấn nhận định: “Xe điện “đóng” theo hãng làm giảm cơ hội tiếp cận thông tin và công cụ sửa chữa, nhưng đồng thời cũng mở ra hướng chuyên môn hóa sâu về phần mềm và dịch vụ kỹ thuật chất lượng cao”. Trong bối cảnh đó, đào tạo nghề không thể chạy theo từng hãng mà cần tập trung xây dựng nền tảng công nghệ chung của xe điện.
Với những vấn đề như ông vừa phân tích, vậy các cơ sở, trung tâm, trường cao đẳng, đại học… đào tạo nghề như hiện nay tại TP.HCM, sẽ bắt tay vào đào tạo nguồn nhân lực này. Ông nhận định ra sao?
Đánh giá về sự chuẩn bị của các cơ sở đào tạo nghề tại TP.HCM, tôi cho rằng đã có những tín hiệu tích cực nhưng chưa đồng đều. Một số trường đã cập nhật chương trình liên quan đến xe điện, song vẫn còn nặng về lý thuyết, trong khi trang thiết bị thực hành như pin mẫu, xe điện thực tế và phần mềm chẩn đoán đòi hỏi nguồn đầu tư lớn. Liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp xe điện hiện nay vẫn chưa đủ mạnh để đáp ứng yêu cầu đào tạo sát thực tế.
Về dài hạn, xe điện là lĩnh vực có tương lai bền vững và thu nhập tốt, nhưng không dành cho những ai ngại thay đổi. Xe điện không lấy mất việc của thợ sửa chữa, mà chỉ loại bỏ những người không chịu học hỏi, không đầu tư vào kiến thức và công cụ để trở thành chuyên gia.
Với dự báo hàng trăm nghìn xe điện lưu hành tại TP.HCM và miền Nam trong vài năm tới, nhu cầu về kỹ thuật viên EV được dự báo sẽ tăng mạnh, trở thành một trong những nhóm nghề then chốt của thị trường lao động xanh trong tương lai gần.
Thủy Phạm thực hiện
Bình luận (0)