Quy định “Tài liệu giáo dục địa phương không là sách giáo khoa” là phù hợp, cần thiết

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đang được Bộ GD-ĐT lấy ý kiến đã đề xuất sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung về tài liệu giáo dục địa phương, được nhiều nhà quản lý giáo dục đồng tình.

Một tiết học giáo dục địa phương tại Trường THCS Nguyễn Du (quận 1)

Quy định “Tài liệu giáo dục địa phương không là sách giáo khoa”

Tại dự thảo, Bộ GD-ĐT đề xuất sửa đổi, bổ sung Điều 32 quy định về “Sách giáo khoa giáo dục phổ thông” thành “Sách giáo khoa giáo dục phổ thông và tài liệu giáo dục địa phương”. Sự thay đổi này nhằm xác định rõ tài liệu giáo dục địa phương không phải là sách giáo khoa.

Dự thảo cũng sửa đổi quy định về thẩm quyền biên soạn và thẩm định tài liệu giáo dục địa phương. Trong đó, đề xuất sửa đổi quy định “Tài liệu giáo dục địa phương do UBND cấp tỉnh tổ chức biên soạn đáp ứng nhu cầu và phù hợp với đặc điểm của địa phương, được hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và Bộ trưởng Bộ GD-ĐT phê duyệt” trước đó thành “Tài liệu giáo dục địa phương do Sở GD-ĐT tổ chức biên soạn đáp ứng nhu cầu và phù hợp với đặc điểm của địa phương, được hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt. Tiêu chuẩn kỹ thuật về tài liệu giáo dục địa phương theo quy định pháp luật”.

Việc sửa đổi về thẩm quyền biên soạn và thẩm định tài liệu giáo dục địa phương nhằm thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn: Giao việc tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương cho giám đốc Sở GD-ĐT; chuyển thẩm quyền phê duyệt từ Bộ trưởng Bộ GD-ĐT thành chủ tịch UBND cấp tỉnh. Sửa đổi quy định này cũng phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan; Bên cạnh đó, thực hiện cắt giảm thủ tục hành chính theo chỉ đạo chung của Thủ tướng Chính phủ (không còn thủ tục trình Bộ trưởng Bộ GD-ĐT phê duyệt như trước).

Các đề xuất thay đổi tại Điều 32 cũng nhằm khắc phục bất cập của luật hiện hành. Cụ thể: tên điều là “Sách giáo khoa” nhưng nội dung lại bao gồm cả quy định về “Tài liệu giáo dục địa phương”. Theo Luật Giá năm 2023, Bộ GD-ĐT chỉ có trách nhiệm định giá tối đa đối với sách giáo khoa, không bao gồm tài liệu giáo dục địa phương. Tuy nhiên, do cách quy định hiện tại, tài liệu địa phương dễ bị hiểu nhầm là sách giáo khoa, từ đó làm phát sinh trách nhiệm không phù hợp cho Bộ GD-ĐT trong việc định giá, điều này không phù hợp với thực tiễn, không hợp lý.

Vì vậy, Dự thảo luật được sửa theo hướng tách riêng quy định về tài liệu giáo dục địa phương thành 1 khoản riêng (khoản 4), không nằm trong khoản quy định về sách giáo khoa (khoản 1, 2, 3) và sửa tên điều thành “Sách giáo khoa giáo dục phổ thông và tài liệu giáo dục địa phương”, Giữ nguyên nội dung điểm a, b khoản 1; sửa điểm c khoản 1 (Phân quyền cho giám đốc Sở GD-ĐT). Bỏ điểm d khoản 1; Sửa nội dung khoản 2, 3 theo hướng luật chỉ quy định nguyên tắc chung, nội dung cụ thể giao Bộ trưởng Bộ GD-ĐT quy định (không liệt kê như hiện hành); Khoản 4 quy định về Tài liệu giáo dục địa phương: Giao việc tổ chức biên soạn cho giám đốc Sở GD-ĐT; chuyển thẩm quyền phê duyệt từ Bộ trưởng Bộ GD-ĐT thành chủ tịch UBND cấp tỉnh (thực hiện phân cấp, phân quyền).

Rất cần thiết, phù hợp

Tại TP.HCM, kể từ năm học 2020-2021 khi Chương trình GDPT 2018 được triển khai bắt đầu ở bậc tiểu học đối với khối lớp 1. Đến nay, sau khi cuốn chiếu dần qua các năm học, năm học 2024-2025, Chương trình GDPT 2018 đã được triển khai phủ đều ở cả 12 khối lớp, thực tế cho thấy suốt 5 năm qua, các trường học trên địa bàn thành phố ở các khối lớp luôn gặp khó khi giảng dạy tài liệu giáo dục địa phương do chậm trễ trong ban hành tài liệu giảng dạy. Đặc biệt là việc không có tài liệu bản giấy mà phải thực hiện giảng dạy bằng file PDF do khó khăn trong khâu in ấn.

Một cán bộ Sở GD-ĐT TP.HCM cho biết, việc chậm trễ ban hành tài liệu giáo dục địa phương không phải do hội đồng biên soạn của thành phố làm việc không đúng tiến độ mà thường “vướng” ở khâu phê duyệt với nhiều bước. Đặc biệt, những vướng mắc trong khâu in ấn khiến tài liệu không thể xuất bản dù thành phố đã đề xuất nhiều cơ chế, phương án.

Theo vị cán bộ này, ngay từ khi triển khai Chương trình GDPT 2018 năm học 2020-2021, Sở GD-ĐT TP.HCM đã đề xuất 3 phương án để in ấn tài liệu giáo dục địa phương song phương án nào cũng vướng: Phương án 1 đề xuất đấu thầu, lựa chọn nhà xuất bản in ấn tài liệu. Song cũng không có cơ sở để thực hiện; Phương án thứ 2, giao nhà xuất bản tại TP.HCM thực hiện in ấn phát hành cho học sinh, giao Sở Tài chính với chức năng quản lý giá, thẩm định giá kiểm soát việc phát hành tài liệu – song vướng Luật Xuất bản 2012 và Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, không thực hiện được; Phương án 3, đề nghị đấu thầu công khai nhà xuất bản in ấn tài liệu, đồng thời phát hành miễn phí tài liệu đến học sinh trong và ngoài công lập từ ngân sách chi thường xuyên của thành phố. Về phương án này Sở Tài chính thông tin rằng chưa có quy định về chế độ chi ngân sách Nhà nước cho việc in ấn, phát hành miễn phí tài liệu cho học sinh.

“Đến nay, qua 5 năm, tài liệu này vẫn chỉ đang được phát hành đến tay học sinh, giáo viên nhà trường dưới dạng bản PDF, Ebook chứ chưa có sách chính thức” – vị cán bộ này bỏ ngỏ.

Do đó, vị này cho rằng những điều chỉnh trong Dự thảo Luật Giáo dục đối với tài liệu giáo dục địa phương là hết sức cần thiết, phù hợp, tháo gỡ cho địa phương trong triển khai giảng dạy nội dung này, nhất là trong bối cảnh đang thực hiện sáp nhập các địa phương.

“Khi đã không còn quy định là sách giáo khoa thì việc in ấn sẽ dễ dàng thuận lợi hơn rất nhiều. Đặc biệt, khi giao việc tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương cho giám đốc Sở GD-ĐT; chuyển thẩm quyền phê duyệt từ Bộ trưởng Bộ GD-ĐT thành chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ giúp rút ngắn thời gian để tài liệu giáo dục địa phương đến tay học sinh, giáo viên, tạo thuận lợi cho địa phương trong biên soạn, chỉnh sửa tài liệu…”.

Hiệu trưởng một trường THPT trên địa bàn quận 1 đánh giá, các điều chỉnh về nội dung tài liệu giáo dục địa phương trong Dự thảo Luật Giáo dục sẽ cởi trói rất nhiều ràng buộc trong triển khai và thực hiện giảng dạy tài liệu giáo dục địa phương tại các trường học trong suốt nhiều năm qua, kể từ khi thực hiện Chương trình GDPT 2018.

“Chưa kể, khi các địa phương sáp nhập chắc chắn tài liệu giáo dục địa phương sẽ phải thực hiện cập nhật, bổ sung để phù hợp với bối cảnh địa phương. Việc phân cấp, phân quyền cho từng địa phương trong biên soạn và phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương là điều hết sức cần thiết”.

Đỗ Giang Quân