Ra đề, đánh giá cũng cần tính sáng tạo

Trong thực tế vẫn có không ít giáo viên (GV) “ngại” ra đề thi theo hướng đổi mới. Trước hết do đi theo lối dạy truyền thống, GV chỉ biết lưu tâm tới các em có học thuộc bài hay không, điểm số hàng ngày được đánh giá chủ yếu thông qua việc ghi nhớ kiến thức. Coi trọng cách học nhồi nhét, từ chương nên dù có đổi mới cách ra đề thi thì vẫn không đạt hiệu quả như mong muốn.

Hiện nay hầu hết GV đã biết tự “làm mới” mình trên bục giảng bằng những giáo án tinh gọn mà chất lượng, phương pháp giảng dạy phù hợp với thực tế và đối tượng. Tuy nhiên, việc thay đổi cách kiểm tra, cách ra đề thi thì vẫn còn lạ lẫm. GV có thể dành rất nhiều thời gian và công sức để xây dựng tiết dạy hoàn hảo nhưng chưa thấy tầm quan trọng của việc ra đề, chấm và trả bài nên vẫn còn lơ là khi kiểm tra đánh giá.

Cô Trần Ngọc Đoan Trang – Trưởng bộ môn ngữ văn (Trung tâm GDTX Q.4, TP.HCM) – khẳng định: “Trong quá trình dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS là yếu tố quan trọng không nên xem thường. Có như vậy thầy cô mới định lượng chính xác thành tích học tập và mức độ chiếm lĩnh kiến thức, kỹ năng vận dụng của người học”. Chính vì thế khi ra đề kiểm tra thường ngày hay định kỳ, cô Đoan Trang luôn tìm những hình thức mới để đánh giá đúng năng lực của từng HS. Ngoài việc trả lời câu hỏi: “Chọn vấn đề nào để kiểm tra?”, cô tìm cách ưu tiên những hình thức câu đòi hỏi tính sáng tạo và khả năng vận dụng của người học. Theo cô, một đề bài hay là đề bài theo hướng mở luôn có nhiều “cánh cửa” để HS có nhiều cơ hội sáng tạo. Nhiều HS thích học thuộc bài nên thường “dị ứng” với loại đề này. Vì thế mở nhưng không quá khó mà phải vừa sức với đối tượng. Có như vậy mới gây nên sự hứng thú, không bao giờ để các em nản lòng. Đề bài đạt yêu cầu là dạng đề vừa huy động được nhiều đơn vị kiến thức, tổng hợp được toàn bộ chất xám của người học nhưng vẫn đảm bảo tính khoa học, độ chính xác và tính hàm súc. Điều này phù hợp với nhu cầu thực tế hiện nay – như ông Phạm Chí Dũng, Chuyên viên Sở GD-ĐT TP.HCM – khẳng định: HS dù yếu nhưng các em vẫn thích tìm tòi sáng tạo. Nếu ra đề rập khuôn máy móc lâu ngày sẽ thui chột khả năng “vận động” trí tuệ của các em.

Cô Phạm Thị Phương Linh – GV Trường THPT Trần Văn Giàu (TP.HCM) – đưa ra kinh nghiệm: “Trước đây đề theo dạng đóng chủ yếu bám sát chương trình nhưng hiện nay có 30% theo xu hướng mở, còn lại 70% bám sát chương trình”. Cũng theo cô Linh, đề thi phù hợp thực tế là các dạng đề biết tôn trọng ý kiến HS, không áp đặt từ ý chủ quan của người dạy. Có thể nói, đề thi là thước đo đánh giá cách dạy của một GV. GV dạy tốt sẽ có nhiều hướng ra đề để phát huy khả năng làm việc sáng tạo của HS.

Theo nguyên tắc giáo học pháp, khi ra đề GV phải soạn cả đáp án và biểu điểm chấm. Đáp án không chỉ hướng dẫn “chánh chủ khảo” chấm bài chính xác mà còn giúp cho người ra đề phát hiện kịp thời những lỗi sai khi ra đề và tiên lượng được những sự cố xấu nhất khi chấm. Nói cách khác, đáp án chính là thước đo độ chính xác, tính khoa học và chất sư phạm của một đề bài. Hiện nay ra đề thi dựa vào cấu trúc ma trận thì mới thỏa mãn được các “nghiệm” trên. Thế nhưng thực tế vẫn còn một số GV “tự xử” trong tất cả các khâu. Khi có yêu cầu của tổ chuyên môn thì nộp đáp án cho có lệ. “Khi đó việc chấm bài sẽ ít hiệu quả, thiếu tính khách quan và có nguy cơ mất công bằng vì tất cả chỉ được đánh giá theo cảm tính, nhất là bộ môn văn”, ông Phạm Chí Dũng khẳng định.  

Có không ít lời phê qua quýt chung chung không có tác dụng đối với HS sau khi nhận được bài kiểm tra trên lớp. Vì thế lời phê của giáo viên bộ môn nên rõ ràng, thể hiện được sự biểu dương hay góp ý. “Lời phê đúng mực giúp các em thấy được thiếu sót của mình đồng thời gợi ra hướng khắc phục và sự động viên để mỗi cá nhân tự tin vươn lên. Lời động viên dù nhỏ cũng có thể làm thay đổi một con người”, cô Trần Thị Đoan Trang chia sẻ.

Bài, ảnh: Phan Ngọc Quang