Rối loạn tâm lý ở học sinh lớp 1

Theo ThS.BS Nguyễn Ngọc Quang, Trung tâm Giám định pháp y tâm thần TP.HCM, do còn lệ thuộc vào cha mẹ nên trẻ khó chấp nhận xa cha mẹ để đi sang môi trường mới. Nếu môi trường mới trở thành mối đe dọa, trẻ sẽ truyền cảm xúc giận dữ về phía cha mẹ như khóc lóc, la hét, ăn vạ. Về mặt tâm lý thì những biểu hiện này là bình thường. Tuy nhiên, nếu liên tục trong thời gian dài thì đó là nguy cơ của bệnh lo âu tuổi nhỏ hoặc là sự mong muốn thỏa mãn cái tôi, đòi hỏi cha mẹ chiều chuộng, đáp ứng. Nếu không được thỏa mãn và đáp ứng, có khả năng trẻ sẽ có những phản ứng tiêu cực. Ngoài ra cũng có phần áp lực từ phía cha mẹ như muốn con học chữ, học ngoại ngữ trước để giỏi hơn trẻ khác. Điều này khác biệt với đặc điểm tâm sinh lý ở trẻ, khiến trẻ khó thích nghi hoặc trở nên lo sợ vì không đáp ứng được mong muốn của cha mẹ. “Những lo sợ này ở mức độ nặng sẽ gây rối loạn sự thích ứng của trẻ với gia đình, bạn bè, trường học”, ThS.BS Quang nhấn mạnh.

ThS.BS Quang cho biết khi bị rối loạn lo âu, trẻ thường có những biểu hiện như: Lo lắng quá mức, không tập trung chú ý, sợ hãi. Không chỉ vậy, trẻ còn biểu hiện bằng cách không chịu đi học, chỉ muốn ở nhà với người có quan hệ gắn bó, níu bám cha mẹ, khó hòa nhập môi trường mới. Trẻ cũng có thể bị rối loạn giấc ngủ, đòi mẹ hay người có quan hệ gắn bó nằm bên cạnh cho đến khi đã ngủ, sợ bóng tối, khó ngủ, ác mộng. Trẻ có vẻ buồn, hay kêu khóc. Ngoài ra, trẻ thường từ chối tham gia chơi nhóm, khó chịu khi có sự hiện diện của người lạ. Hậu quả là trẻ thiếu các kỹ năng thực hành xã hội, thiếu sự tự tin, nhút nhát, né tránh xã hội dẫn đến trẻ bị từ chối trong các mối quan hệ bạn bè.

Không chỉ dừng lại ở các biểu hiện tâm lý, khi bị rối loạn lo âu, trẻ còn có những biểu hiện ở cơ thể. Cụ thể như run tay chân, vã mồ hôi, đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, tăng nhịp tim, đỏ mặt, hoảng loạn, mất khả năng kiểm soát ruột – dạ dày… Thậm chí, có lúc trẻ cảm thấy như bị ngất.

“Khi trẻ có những triệu chứng của lo âu, quan trọng là cha mẹ phải quan tâm và phát hiện sớm. Việc điều trị cho trẻ bị rối loạn lo âu cần có sự phối hợp đồng bộ giữa bác sĩ chuyên khoa tâm thần và chuyên viên tâm lý. Việc điều trị bằng các liệu pháp tâm lý như nhóm, gia đình, liệu pháp hành vi cho thấy có tác dụng rõ rệt. Thêm vào đó, trẻ cũng cần được điều trị bằng thuốc khi có các triệu chứng hoảng sợ, ám ảnh và lo âu chia ly. Về phía phụ huynh có thể cùng tham gia trong quá trình điều trị cho trẻ. Tùy theo từng trường hợp trẻ có biểu hiện rối loạn lo âu, sợ hãi, phụ huynh có thể đưa ra tình huống và cùng trẻ tháo gỡ. Chẳng hạn, nếu trẻ sợ bóng tối, phụ huynh có thể để đèn ngủ trong phòng khi trẻ ngủ hoặc nhắc nhở trẻ mở đèn khi cần”, ThS.BS Quang tư vấn.

Rối loạn lo âu ở trẻ khi bắt đầu vào lớp 1 có thể phòng ngừa được. Theo đó, phụ huynh cần xây dựng thói quen cho trẻ tự thực hiện một số công việc trong nhà phù hợp với trẻ và một số kỹ năng tự phục vụ. Bên cạnh đó, phụ huynh cần tổ chức nhiều trò chơi rồi quan sát, nếu thấy trẻ cáu gắt thì cần hướng dẫn trẻ cách xử lý từng trường hợp cụ thể, tập thay thế hành vi nhiều lần. Không chỉ vậy, phụ huynh cần hiểu trẻ, khuyến khích, động viên trẻ tham gia các hoạt động xã hội, gia tăng hành vi quyết đoán, khen ngợi những điểm tích cực ở trẻ. Ngoài ra phụ huynh cũng nên bày tỏ sự tôn trọng, yêu thương trẻ ngay cả khi trẻ bị thất bại trong những tình huống xã hội. Tránh chỉ trích, so sánh, đe dọa, không khuyến khích khiến trẻ rút lui trong những hoạt động xã hội hàng ngày.

“Điều cần thiết là phụ huynh phải kiên trì, làm đi làm lại nhiều lần những việc trên thì mới có hiệu quả. Khi có biểu hiện rối loạn lo âu nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa tâm thần, chuyên viên tâm lý để được xử trí kịp thời”, ThS.BS Quang khuyến cáo.

Hòa Triều